1. Theo doanh nhân Phạm Phú Ngọc Trai, Dan Senor - cây viết bình luận của Jerusalem Post, đồng tác giả cuốn Quốc gia khởi nghiệp: Phép lạ kinh tế của Israel có lẽ là người đầu tiên đưa ra cụm từ “quốc gia khởi nghiệp”. Cụm từ này khái quát thành công của một Israel nhỏ bé, lịch sử lập quốc ngắn ngủi, lại nằm giữa các quốc gia thù địch lớn mạnh.

Các dịch giả Việt Nam không hề che giấu ý muốn so sánh Israel và Việt Nam, khao khát Việt Nam cũng sẽ là một quốc gia khởi nghiệp. Khao khát ấy được hiện thực hóa phần nào nhờ hàng loạt bước đi bởi Chính phủ kiến tạo của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Và Israel là hình mẫu.

Hội kiến với Tổng thống Reuven R.Rivlin đầu 2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã bày tỏ ấn tượng về sự phát triển mạnh mẽ của Israel, khẳng định rằng đây là nguồn cảm hứng cho nhân dân các nước, trong đó có Việt Nam. “Chúng tôi mong muốn học hỏi mô hình quốc gia khởi nghiệp của Israel”, Thủ tướng bày tỏ, và đề nghị Israel hỗ trợ nhiều hơn về đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông nghiệp, khoa học, CNTT,…

Ngay sau đó, tại cuộc thi “Start Jerusalem” dành cho người Việt tháng 10/2017, Đại sứ Israel Nadav Eshcar đánh giá: “Việt Nam đã có tất cả những nền tảng cần thiết để trở thành một quốc gia khởi nghiệp. Đó là nguồn nhân lực trẻ dồi dào, nhiều sáng tạo và dám dấn thân”.

Cần nhớ, trước đó, trong nhiều thập kỷ, những người “trẻ”, “sáng tạo” và “dám dấn thân” Israel đã bắt đầu bằng những ý tưởng tuyệt vời về công nghệ, đưa được các công ty công nghệ lên sàn giao dịch NASDAQ. Ở “quốc gia khởi nghiệp” Israel, cải cách về công nghệ mang tính bản lề, giúp các nhà khởi nghiệp thu hút lượng vốn đầu tư khổng lồ trong và ngoài nước.

Việt Nam đi chệch hướng, hay chỉ là cụm từ “khởi nghiệp” bị lợi dụng, lạm dụng quá đáng?

 

Như báo chí và người tiêu dùng phản ánh, việc đăng ký bán hàng trên các trang TMĐT hiện quá dễ dàng, ai ai cũng có thể nhanh chóng “khởi nghiệp” với hàng giả, hàng nhái, không nguồn gốc,…

Về pháp lý, Chủ tịch Hiệp hội TMĐT Việt Nam Nguyễn Thanh Hưng đã từng nói về Nghị định 52/2013 của Chính phủ, có yêu cầu: Sàn TMĐT có cơ chế kiểm tra, giám sát để đảm bảo việc cung cấp thông tin người bán được thực hiện chính xác, đầy đủ; sàn TMĐT có biện pháp xử lý kịp thời khi phát hiện hoặc nhận được phản ánh về hành vi kinh doanh vi phạm pháp luật,… Còn theo Thanh tra Bộ KHCN, nhiều trang TMĐT tại Việt Nam đang rao bán hàng nhái, hàng giả, vi phạm các quy định về sở hữu trí tuệ. Thế nhưng, số vụ xử phạt còn rất hạn chế.

Những Lazada, Sendo, Shoppe,… bán gì mà khiến các nhà khởi nghiệp thực sự lo lắng?

“Thượng vàng hạ cám” là cụm từ có thể sử dụng, khi chúng bán từ chiếc chổi tới iPhone X. Bên cạnh đó, hàng loạt sản phẩm công nghệ, thời trang, thực phẩm,… đã hoặc đang bị phản ánh là nhái, giả. Thậm chí, còn xuất hiện cả hàng cấm, như bản đồ có đường lưỡi bò.

Báo chí rỉ rả, người tiêu dùng bất mãn, nhưng hiện tượng trên còn âm thầm gây họa khôn lường, dài lâu mà ít ai chú ý, là sẽ “tiêu diệt” khát vọng khởi nghiệp thực sự. “Chúng tôi không thể cạnh tranh về giá bán, phải giảm giá, thua lỗ hoặc không đủ lợi nhuận để mở rộng sản xuất, kinh doanh!”, một nhà kinh doanh ca thán.

3. Lại phải nói về đường hướng của các trang TMĐT tại Việt Nam, tiêu biểu là Lazada.

Lazada ra mắt vào 2012, đã có mặt tại nhiều nước Đông Nam Á. Như phân tích của VNReviews, khó có thể phủ nhận đóng góp của nó đối với nền TMĐT Việt Nam, chỉ tiếc là vấn nạn hàng giả hàng nhái không (hoặc chưa) được giải quyết triệt để.

Cũng có cách hiểu rằng, những Amazon, Alibaba, eBay, Lazada,... chỉ là bên cho thuê gian hàng và thu phí. Nó là cái chợ, và người mua - bán phải tự chịu trách nhiệm với giao dịch của mình.

Thực tế hiện nay, các công ty TMĐT phát triển theo 03 mô hình/nhóm, gồm: 1. Công ty TMĐT gom hàng và trực tiếp bán hàng (Amazon, Tiki,... có hình thức này); 2. Cho nhà sản xuất/phân phối ký gửi kho hàng (Amazon, Lazada, Tiki,..); 3. Cho bên bán mở gian hàng và đăng bán trực tiếp (Alibaba và Shopee chỉ có loại hình này, Lazada có loại hình này).

Có thể thấy, đa số các công ty TMĐT tại Việt Nam không đủ tiềm lực để theo mô hình 1, mà chủ yếu theo 2 và 3. Và như thế, họ chỉ đứng vai trò trung gian và logistic, thu phí từ bên bán, không thể kiểm soát chất lượng hàng hóa đầu vào, đầu ra của bên bán.

Nhìn ra thế giới, Alibaba (công ty mẹ của Lazada Vietnam) đã, đang được ví là một chợ hàng giả lớn nhất thế giới, và CEO Jack Ma là “trùm bán hàng giả”. Vào tháng 5/2016, Alibaba đã bị tổ chức chống hàng giả quốc tế IACC khai trừ vì “nỗ lực chống hàng giả chưa đủ lớn”.

Liệu đây có phải là bài học hữu hiệu để Việt Nam áp dụng với Lazada, Sendo, Shopee,…?

Nói như ông Phạm Phú Ngọc Trai, chúng ta đã bỏ lỡ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất, thứ hai và thứ ba, thì đừng bỏ lỡ cơ hội ở cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Có thể thấy, cuộc cách mạng 4.0 đang là bệ đỡ để Việt Nam viết giấc mơ khởi nghiệp. Nhưng nếu không bắt đầu từ nông nghiệp, khoa học, CNTT,… để tận dụng sức trẻ, sự sáng tạo, dấn thân, Việt Nam làm sao có trở thành quốc gia khởi nghiệp đúng nghĩa? Và nữa, sẽ vươn ra thế giới ra sao, lên NASDAQ kiểu gì, nếu rặt những sáng kiến “buôn thúng bán bưng” giữa thời đại số?

Đó không hẳn là khởi nghiệp, nó trông như “kiếm sống”. Thậm chí, cách kiếm sống có phần chộp giật ấy đang “triệt hạ” những khát vọng khởi nghiệp mới hé mầm - những khát vọng làm giàu cho bản thân, gia đình, xã hội trên cơ sở đổi mới sáng tạo và đột phá.

Thế thì, ta còn chần chừ gì mà không triệt bỏ những dối trá ấy, để mở đường cho khát vọng đổi mới sáng tạo và đột phá thực sự !?

Kiên Giang