(CLO) Nghỉ hưu sớm khi chưa tới 40 tuổi, ông trở về mảnh đất quê hương Kiêu Kỵ và lục lại trong ký ức thời kỳ vàng son của quỳ vàng, thếp vàng nơi quê nhà. Thời kỳ bao cấp, tưởng chừng như truyền thống của làng đã dần mai một thì tới năm 1993 nhà nước có chủ trương khôi phục lại nghề. 23 năm kể từ đó đến nay, ông lại trăn trở tiếp câu chuyện truyền nghề cho thế hệ trẻ. 

40 công đoạn với tổ mâm – tổ búa

Bước chân vào cổng làng Kiêu Kỵ hôm nay đã nghe râm ran tiếng búa đập vào đe giòn giã, liên tục. Khắp làng Kiêu Kỵ không ai là không biết tới nghệ nhân Lê Văn Vòng – người cao tuổi nhất trong làng hiện nay còn tham gia sản xuất quỳ vàng, thếp vàng. Nước da hồng hào căng bóng, trông ông trẻ hơn nhiều so với cái tuổi 60.

[caption id="attachment_78105" align="aligncenter" width="640"] Ông Vòng tỉ mẩn bít đai để đánh quỳ[/caption]

Ông tâm sự, sống với nghề ngần đấy năm, chưa bao giờ làm quỳ vàng là công việc đơn giản. Để có một lá quỳ nhỏ, người nghệ nhân phải trải qua 40 công đoạn tỉ mỉ từ nấu keo, giã mực, đập diệp cho tới đánh quỳ… Các giai đoạn lại được chia về tổ mâm – tổ búa để hoàn thiện. Thường những người đàn ông sức vóc khỏe mạnh làm ở tổ búa, chuyên bít đai đánh quỳ, dùng búa đập đều tay liên tục trong vòng gần 1 tiếng đồng hồ để cho ra những miếng “quỳ dừ” mỏng tang tràn đều bốn cạnh miếng quỳ. Sau đó, những người phụ nữ khéo léo ở tổ mâm tiếp tục dùng bay nhẹ nhàng tách lá quỳ ra, xếp vào miếng giấy bản nhỏ 5x2 cm.

[caption id="attachment_78106" align="aligncenter" width="640"] Tỉ mẩn từng công đoạn[/caption] [caption id="attachment_78107" align="aligncenter" width="640"] Bếp điện sấy quỳ luôn làm việc hết công suất[/caption]

Nhiều công đoạn không thể kể hết, khâu nào cũng cần sự chăm chút, cẩn thận tuyệt đối. Bởi chỉ cần sơ suất một lát thôi, khi thếp vàng lá quỳ dễ bị rách, thành phẩm không được như ý. Không như nghề rèn, nghề gốm, quỳ vàng Kiêu Kỵ hôm nay vẫn đòi hỏi nghệ nhân phải thủ công ở toàn bộ các công đoạn, duy chỉ có giã mực có keo nên nặng tay thì được giã bằng máy. Vất vả là vậy nhưng ông Vòng lúc nào cũng tìm thấy niềm vui trong công việc, bởi theo ông, “không gì đáng quý hơn tự thân lập nghiệp bằng nghề truyền thống ở địa phương, nơi mình chôn rau cắt rốn”. 

Mang thếp vàng Kiêu Kỵ đến khắp nơi

Đã từng đi khắp đất nước, ra khỏi dải đất hình chữ S, ông Vòng thấm hơn ai hết sự bạc bẽo ở nơi xứ người. Trải qua nhiều biến động cuộc đời, năm 1993 nhà nước có chính sách phục dựng các làng nghề truyền thống ở Hà Nội. Vốn đã được bố mẹ truyền dạy nghề quê hương từ nhỏ, ông Vòng là thế hệ đầu tiên sau đổi mới, bắt tay ngay vào việc phục dựng, duy trì nghề. Năm 2004, kỉ niệm Nửa thế kỷ Hà Nội chiến đấu và trưởng thành, ông cùng ông Nguyễn Anh Chung – Chủ nhiệm Hợp tác xã Kiêu Kỵ cũng là em rể ông, được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân. Từ đó đến nay, làng Kiêu Kỵ có hơn 100 hộ sản xuất quỳ, nhưng chỉ có 10 hộ làm được quỳ vàng, còn lại là làm quỳ tân (quỳ thiếc) đơn giản, dễ làm hơn.

[caption id="attachment_78108" align="aligncenter" width="640"] Cắt lá vàng để tiếp tục đánh quỳ[/caption]

Khách đến mua quỳ, đặt hàng chủ yếu nhờ chữ Tín ông gây dựng hàng chục năm qua. Ông cũng thường xuyên vào Nam ra Bắc, đi khắp các chùa chiền, tượng đài ở Hải Phòng, Thái Nguyên, Ninh Bình, Đồng Nai,… để thếp vàng cho hoành phi câu đối, tượng Phật, đại tự, đồ thờ,… Mới đây nhất, tháng 8/2015, ông mang hơn 1000 quỳ đề thếp vàng công trình Tượng đài liệt sĩ tỉnh Thái Bình. Nghề mang lại thu nhập tương đối ổn định cho gia đình ông. Làm quỳ tuy mưa không đến mặt, nắng không tới đầu nhưng căn bệnh xương khớp, đau đầu luôn trực chờ đeo bám khắp những người làm trong nhà.

[caption id="attachment_78109" align="aligncenter" width="640"] Nhân công luôn phải làm quen với âm thanh ồn ã của đe búa bên tai[/caption]

Xen giữa lẫn tiếng đập quỳ ồn ào, ông tâm sự: “Phú quý sinh lễ nghĩa, hiện nay ngay cả những thanh niên trẻ cũng chăm chút chuyện thờ cúng tổ tiên. Người ta quan tâm hơn tới câu chuyện tôn tạo, bảo tồn giá trị tâm linh nên nghề thếp vàng cũng được nhớ tới nhiều hơn”.

[caption id="attachment_78110" align="aligncenter" width="640"] Sản phẩm thếp vàng của ông Vòng (ảnh nhân vật cung cấp)[/caption]

Kết thúc câu chuyện chào ông ra về, ông Vòng chợt chững lại một lát và  nói với tôi; Nhà  có 3 người con, nhưng tới nay không có ai theo nghề quê hương.Tôi lực bất tòng tâm, vì không thể cấm đoán sự tự do bay nhảy của con cái. Nhưng ông vẫn giữ vững niềm tin, khi mệt mỏi với bươn chải cuộc đời, những đứa con của ông sẽ quay trở về tiếp nối giá trị làng nghề. Bởi theo ông, ông luôn “tìm thấy tự do trong gò bó, vui vì được làm chủ nghề của mình. Ruộng bề bề không bằng nghề trong tay, nên dù đi Đông đi Tây, những đứa con tôi vẫn sẽ trở về với nghề”.

Phương Linh