Ông Ngô Tấn, Phó giám đốc sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Quảng Nam vừa viết thư gửi đến các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh, kêu gọi mua dưa hấu ủng hộ nông dân. Để giải quyết đầu ra nhằm ổn định đời sống cho bà con nông dân, Sở Nông nghiệp Quảng Nam kêu gọi các đơn vi, tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh chung tay hỗ trợ nông dân tiêu thụ dưa hấu, giúp bà con nông dân vượt qua khó khăn trong giai đoạn hiện nay", thư viết. 

Thế nhưng, sau rất nhiều năm giải cứu dưa hấu, nhiều người đã ngán ngẩm và cho rằng, việc mua hỗ trợ nông dân dưa hấu hay bất kỳ loại nông sản nào đang ế chỉ là... “lòng tốt nửa chừng”. Tại sao điệp khúc lặp lại đến 4 -5 năm liên tục mà nông dân vẫn cứ trồng?

Dưa hấu lại rơi vào cảnh ế ẩm vì thương lái không thu mua hoặc có mua cũng rất chậm. Ảnh Bình An

Thị trường tiêu thụ dưa hấu của Việt Nam nói chung và các tỉnh Quảng Ngãi, Quảng Nam nói riêng chủ yếu là Trung Quốc. Nếu thị trường này dừng thu mua, ắt hẳn giá sẽ rớt. Điều đáng lo ngại hơn cả, dưa hấu là mặt hàng rất dễ hư hỏng, vận chuyển và bảo quản không tốt có thể hỏng hết cả một lô hàng. Khi cả nghìn tấn dưa hấu đang ế sưng thì nhiều nông dân ở Quảng Ngãi vẫn có tâm lý rằng: “Thua một vụ nhưng chỉ cần lãi 2 – 3 vụ là thoải mái”. 

Với tâm lý ấy, chắc chắn những cuộc giải cứu sẽ còn tiếp diễn trong tương lai. Để xảy ra tình trạng dưa hấu rớt giá, ứ đọng như nhiều năm qua, một phần do người trồng dưa không phù hợp, bởi cách thức sản xuất tự do, bộc phát. Thấy lợi ban đầu là ồ ạt trồng. Phần trách nhiệm hơn cả vẫn là những nhà chuyên môn không tìm ra được thị trường đảm bảo cho vấn đề tiêu thụ. 

Cái gốc của vấn đề hiện nay không phải là cứ đến mỗi vụ dưa hấu, người trồng dưa lại kêu gào thảm thiết; Người dân cả nước lại ra tay trợ giúp. Vì vậy, thay đổi phương thức sản xuất để gắn với thị trường và có những bước đi dài rộng hơn là điều cần thiết. 

Để giải bài toán về mỗi mùa dưa không còn ế, không thể dùng giải pháp ngắn hạn như hiện nay. Điều cần nhất bây giờ là cơ quan quản lý cần tổ chức một cách hài hòa; Chiến lược; Nguồn nhân, vật lực...để cùng xắn tay áo với người trồng dưa thực hiện một cách bài bản, đồng bộ và khoa học. 

Chỉ trông chờ vào thị trường Trung Quốc chắc chắn không phải là bài toán bền lâu. Cần lắm sự chung tay không phải chỉ người dân cả nước, mà còn của các nhà quản lý, các nhà chiến lược. 

Nếu không có căn cơ, chúng ta, đã có không biết bao nhiêu cuộc giải cứu nông sản được tổ chức, hết dưa hấu đến chuối, củ cải, khoai tây, sắp tới biết đâu có thêm cam, quýt, vải, chanh dây,… Nông nghiệp Việt Nam có năng lực sản xuất lớn, cơ hội tiếp cận thị trường lớn khi Việt Nam đã ký kết 12 Hiệp định thương mại tự do (FTA). 

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là hàng nông sản Việt có thể tiếp cận được thị trường vì các vấn đề như rào cản kỹ thuật dựng lên. Khi đó, công nghệ đóng vai trò then chốt trong giải quyết vướng mắc. 

Tổ chức tái cơ cấu ngành nông nghiệp phải đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn hội nhập. Ngành nông nghiệp cần tổ chức tái cơ cấu lại trên cơ sở xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu chứ không thể đơn lẻ.

Sự phối hợp giữa ba Bộ: Khoa học và Công nghệ, NN&PTNT và Công Thương phải bắt đầu trong cả xây dựng mô hình chuỗi, đi từ mô hình tổ chức sản xuất đến thị trường, mở cửa thị trường, làm sao để hàng hóa đáp ứng được yêu cầu, vượt qua hàng rào kiểm dịch động vật, thực vật, an toàn thực phẩm… 

Trong câu chuyện này, DN đóng vai trò then chốt. Ba bộ phải đưa ra khung chính sách làm sao để DN sử dụng được công nghệ và áp dụng khoa học công nghệ trong sản xuất, giúp người nông dân tham gia được vào các chuỗi giá trị. 

Từ đó, sẽ tránh được điệp khúc giải cứu mỗi năm vài lần như đang diễn ra hiện nay./.

Huyền Thu