Nhân ngày Thế giới phòng chốt sốt rét 25-4, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) phối hợp với Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng Trung ương (NIMPE) tổ chức Hội thảo "Tăng cường đầu tư để duy trì thành tựu và hướng tới loại trừ Sốt rét ở Việt Nam".

Theo đó, kể từ năm 2008, WHO đã hợp tác với NIMPE và các Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng khu vực tại Quy Nhơn và Thành phố Hồ Chí Minh để theo dõi tình trạng kháng thuốc sốt rét và ngăn chặn kháng thuốc lây lan bằng các biện pháp can thiệp dựa trên bằng chứng, bao gồm sự phân phối rộng rãi các tấm màn tẩm hóa chất diệt và chống muỗi có tác dụng lâu dài, một biện pháp đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc kiểm soát bệnh sốt rét và đóng vai trò quan trọng trong việc làm giảm sự lây lan của sốt rét. 

PGS.TS Nguyễn Thanh Long, Thứ trưởng Bộ Y tế, cho biết so với năm 2011, tỷ lệ mắc sốt rét trên 1.000 dân đã giảm 84,6%, số trường hợp tử vong do sốt rét giảm 57,1%. Đặc biệt, Việt Nam không để xảy ra dịch. “Một nửa số ca mắc sốt rét tại Việt Nam là sốt rét ngoại lai, chủ yếu tập trung ở những vùng có sự di dân lớn tại khu vực giáp ranh biên giới”, thứ trưởng nói. Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh sốt rét và tử vong đã giảm trên toàn quốc, gánh nặng sốt rét vẫn còn ảnh hưởng đến một số khu vực và các nhóm dân cư nhất định ở các mức độ khác nhau. Đặc biệt, lây truyền sốt rét chủ yếu tập trung ở những khu vực đồi, rừng ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và phía Nam. 

 Hướng dẫn bà con phòng chống bệnh sốt rét.

Trong số này, Bình Phước là tỉnh bị ảnh hưởng nặng nhất trong cả nước với 1.352/4.548 ca sốt rét trong năm 2017. Điều này là do sự gia tăng lao động nhập cư là những người ít có tiếp cận với các cơ sở y tế, cũng như tỷ lệ kháng thuốc sốt rét cao trong khu vực. Điều này là do sự gia tăng lao động nhập cư là những người ít có tiếp cận với các cơ sở y tế, cũng như tỉ lệ kháng thuốc sốt rét cao trong khu vực. Bên cạnh dân di cư tạm thời và lao động thời vụ, các nhóm khác có nguy cơ cao nhất mắc bệnh sốt rét bao gồm cư dân sống trong rừng và bìa rừng (thường là các nhóm dân tộc thiểu số) và những người mới định cư ở rừng. 

Tuy vậy, theo WHO, mặc dù tỷ lệ mắc bệnh sốt rét và tử vong đã giảm trên toàn quốc, gánh nặng sốt rét vẫn còn ảnh hưởng đến một số khu vực và các nhóm dân cư nhất định ở các mức độ khác nhau. Gia Lai, Bình Phước, Đắc Lắc, Khánh Hòa là những điểm nóng về sốt rét. Hiện nay, ký sinh trùng sốt rét P.falciparum kháng Artemisinin có nguy cơ lan rộng. 

Hiện nay, chất lượng chẩn đoán và điều trị sốt rét tại tuyến cơ sở của nhiều địa phương chưa cao. Đặc biệt, những địa phương có bệnh sốt rét giảm thấp nhiều năm thì chính quyền tại đây còn chưa quan tâm đúng mức. Một khó khăn nữa là hiện nay nguồn kinh phí cho phòng chống sốt rét đang giảm dần do nguồn kinh phí viện trợ của quốc tế giảm. 

Thách thức lớn nhất của Việt Nam ở thời điểm hiện nay trong phòng chống sốt rét là sự biến động dân cư lớn ở nhiều vùng miền như sự di dân của người dân miền núi phía bắc vào Tây Nguyên làm tăng số ca mắc. Tập quán của người dân đi làm rừng, rẫy và ngủ lại qua đêm, ít sử dụng màn và các biện pháp bảo vệ khác. Ngoài ra, sự di chuyển của quần thể muỗi kháng lại hóa chất, quá trình di dân lớn ở những vùng biên giới cũng khiến tình trạng sốt rét kháng thuốc rất đáng quan ngại. Muỗi truyền bệnh thay đổi tập tính đốt người. Thống kê của WHO cũng cho thấy, trẻ em dưới 5 tuổi đặc biệt nhạy cảm với sốt rét và chiếm tới 70% số ca sốt rét trên toàn cầu. 

Cứ mỗi 2 phút lại có một trẻ em tử vong vì căn bệnh này. Vì thế, các bậc cha mẹ cần chú ý đến điều này để có biện pháp phòng tránh phù hợp. Cần thiết phải có các hành động khẩn cấp để đưa cuộc chiến toàn cầu chống sốt rét trở lại đúng hướng. Đó là lý do tại sao WHO kêu gọi đầu tư lớn hơn và mở rộng độ bao phủ của các biện pháp đã được chứng minh là có hiệu quả để phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị sốt rét. 

Theo Tiến sĩ Kidong Park, Trưởng đại diện của WHO tại Việt Nam, Việt Nam đã có những thành công lớn trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét trong thập kỷ vừa qua. Loại trừ sốt rét vào năm 2030 là một mục tiêu mà Việt Nam có thể đạt được, chỉ cần có sự cam kết mạnh mẽ của Chính phủ và các đối tác để huy động các nguồn lực và xác định các biện pháp mới để loại trừ sốt rét. Các chuyên gia quốc tế về sốt rét đã ghi nhận rằng số ca sốt rét ở Việt Nam đã giảm mạnh nhờ những nỗ lực thành công của Chính phủ Việt Nam trong những thập kỷ qua. 

Để duy trì những thành tựu này và vượt qua những thách thức mới trong việc loại trừ sốt rét, chẳng hạn như sự xuất hiện của sốt rét kháng thuốc ở Việt Nam, Chính phủ và các đối tác quốc tế cần khẳng định lại cam kết của mình để loại trừ sốt rét. PGS.TS Trần Thanh Dương, Giám đốc NIMPE phát biểu: "Chúng tôi đánh giá cao các khuyến nghị của các chuyên gia quốc tế về sốt rét như đã đề cập trong Báo cáo đánh giá Chương trình Sốt rét Quốc gia - Việt Nam 2018. Các khuyến nghị này sẽ giúp công bố các chính sách của chúng tôi và hỗ trợ chúng tôi trong việc loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam”. 

Vì thế, việc tăng cường năng lực chẩn đoán điều trị cần được quan tâm hàng đầu để đối phó với sự nguy hiểm của sốt rét ngoại lai. Bên cạnh đó, các địa phương áp dụng phương thức quản lý điều trị dự phòng mới nhất để đối phó với diễn biến phức tạp của sốt rét tại các điểm nóng. Nhiệm vụ hàng đầu là tăng cường năng lực chẩn đoán điều trị để đối phó với sự nguy hiểm của sốt rét ngoại lai. Bên cạnh đó, cần áp dụng phương thức quản lý điều trị dự phòng mới nhất để đối phó với diễn biến phức tạp của sốt rét tại các điểm nóng. Việt Nam đặt ra mục tiêu tiếp tục đẩy lùi sốt rét, loại trừ sốt rét P.falciparum vào năm 2025 và loại trừ hoàn toàn sốt rét vào năm 2030./.

Huyền Thu