Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) có văn bản góp ý Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) bỏ "Hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu hằng năm do Bộ Công Thương phân giao" khỏi danh mục kiểm tra chuyên ngành của hàng hóa xuất nhập khẩu. Theo quy định, có thể hiểu là đối với sản phẩm xăng dầu, Nhà nước quản lý bằng phương thức sử dụng mệnh lệnh hành chính buộc doanh nghiệp phải nhập khẩu một số lượng xăng dầu tối thiểu hằng năm. 

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, khi quyền nhập khẩu xăng dầu về nguyên tắc đã được mở cho bất kỳ DN nào đáp ứng các điều kiện để được cấp phép nhập khẩu xăng dầu và các DN này phải tuân thủ pháp luật cạnh tranh, lo ngại về tình trạng độc quyền gây thiếu hụt nguồn cung là không thỏa đáng và hoàn toàn không thể là căn cứ để sử dụng biện pháp can thiệp quá sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của DN (trong việc xác định số lượng hàng hóa mua vào)” – VCCI nêu trong văn bản gửi Tổng cục Hải quan. 

Trên thực tế, phương thức này có thể là thích hợp trong bối cảnh trước đây, khi số lượng đầu mối xăng dầu hạn chế chỉ ở một số ít các doanh nghiệp theo chỉ định của Bộ Công Thương và thị trường luôn hiện hữu nguy cơ thiếu hụt nguồn cung nếu các doanh nghiệp này cố ý nhập khẩu ít để tạo khan hiếm trên thị trường. Tuy nhiên, hiện nay quyền nhập khẩu xăng dầu về nguyên tắc đã được mở cho bất kỳ doanh nghiệp nào đáp ứng đủ điều kiện. 

 Việc kinh doanh xăng dầu cần phải để thị trường quyết định, việc can thiệp quá sâu bằng mệnh lệnh hành chính là không phù hợp. Ảnh minh hoạ - nguồn internet

Do đó, lo ngại về tình trạng độc quyền gây thiếu hụt nguồn cung là không thỏa đáng và hoàn toàn không thể là căn cứ để sử dụng biện pháp can thiệp quá sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp (trong việc xác định số lượng hàng hóa mua vào). Khi thị trường xăng dầu đã được quản lý theo cơ chế mở, vấn đề nguồn cung, nhu cầu của người tiêu dùng thuần túy là vấn đề của thị trường. Bên cạnh đó, Nghị định 83 cũng như Thông tư 38 không quy định về các tiêu chí để cơ quan nhà nước quyết định các hạn mức cho thương nhân. Điều này khiến cho quy trình trở nên thiếu minh bạch và tạo ra dư địa cho tình trạng phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu. 

Việc quy định hạn mức tối thiểu trong nhập khẩu xăng dầu có khiến quá trình cạnh tranh kinh doanh mặt hàng xăng dầu bị ảnh hưởng, khi mà các doanh nghiệp nhỏ không thể tồn tại được, thị trường dễ bị thao túng, áp đặt giá. Doanh nghiệp sẽ phải tự cân đối dựa trên nhu cầu của thị trường cũng như tùy thuộc vào năng lực tài chính mà nhập nhiều hay ít. Việc kinh doanh xăng dầu cần phải để thị trường quyết định, việc can thiệp quá sâu bằng mệnh lệnh hành chính là không phù hợp. 

Doanh nghiệp bao giờ cũng muốn mở rộng quy mô, nhập khẩu số lượng lớn, tuy nhiên, nếu nhu cầu tiêu thụ của thị trường không lớn mà bắt doanh nghiệp tiếp tục phải nhập vào là gây khó khăn cho doanh nghiệp. Thậm chí, doanh nghiệp có thể bị phá sản vì không thể cân đối được nguồn lực tài chính để nhập vào số lượng tối thiểu theo quy định. Như vậy là rất bất hợp lý. Việc đưa ra quy định hạn mức nhập khẩu tối thiểu với xăng dầu sẽ khiến các doanh nghiệp nhỏ không thể tồn tại được, bị loại khỏi cuộc chơi. Như vậy, trên thị trường lúc này sẽ chỉ có những doanh nghiệp lớn, năng lực tài chính vững mạnh mới có thể tồn tại được. Nếu các doanh nghiệp nhỏ rút khỏi thị trường xăng dầu, chỉ còn các doanh nghiệp lớn thì nguy cơ bị thao túng, lũng đoạn thị trường xăng dầu là hoàn toàn có thể xảy ra. 

Bởi một khi quy định này được thông qua, các doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối là những doanh nghiệp lớn, chiếm thị phần đa số thì hoàn toàn có quyền lo ngại giá xăng dầu có thể bị thao túng, áp đặt giá theo chiều hướng xấu hơn tức là giá bán lẻ bị đẩy cao lên, gây bất lợi cho người tiêu dùng. PGS.TS Nguyễn Văn Ngãi - Trường Đại học Nông - Lâm TP.HCM cho biết, việc quy định hạn mức tối thiểu trong nhập khẩu xăng dầu là rất lạ lùng, đi ngược với quy luật kinh tế thị trường. Thông thường là cho phép hạn mức nhập khẩu tối đa chứ không ai ra hạn mức tối thiểu. Nghĩa là, doanh nghiệp không được nhập khẩu vượt quá một khối lượng đã định sẵn nhưng có thể nhập ít hơn mức quy định. Việc nhập nhiều hay ít là do doanh nghiệp tự điều tiết dựa trên nhu cầu của thị trường. 

Trong khi, hạn mức tối thiểu là bắt buộc doanh nghiệp phải nhập vào bằng số lượng được quy định hoặc nhiều hơn. Điều này rất lạ lùng. Như vậy là làm khó doanh nghiệp. Do đó, việc ra hạn mức tối thiểu cần phải cân nhắc, xem xét cho phù hợp nếu không dễ dẫn tới những tác động tiêu cực đáng quan ngại./.

Bảo Anh