Những thử nghiệm đầu tiên

Các đối tác của hãng thông tấn Mỹ AP đã bắt tay với công ty Automated Insights và bắt đầu đưa ra các bài viết báo cáo dữ liệu từ năm 2014, với việc AI dần dần thay thế các nhà báo trong các bài viết có phần khô khan đó. “Vấn đề chính ở chỗ AI không được tạo ra để thay thế công việc con người, nó giúp con người có nhiều thời gian hơn để tập trung vào các việc khác” - Francesco Marconi, Giám đốc công ty hàng đầu về tự động hóa và AI cho biết.

Trong khi máy tính có thể xử lý các thông tin ban đầu về các con số, giá cổ phiếu lên xuống, các phóng viên đã có thể thực hiện các bài phỏng vấn với các nguồn tin, điều tra vụ việc, so sánh các báo cáo với các công ty cạnh tranh để có một bài viết thú vị hơn. Tuy nhiên, một phóng viên hay thậm chí một lập trình viên cần phải viết sẵn cấu trúc bài viết mà AI có thể dựa vào đó để tạo nên các bài viết mới.

Một bài viết mẫu về tài chính có thể được viết như sau: [Tên công ty] đã ghi nhận mức doanh thu [con số] trong [quý] với [mức tăng/giảm] so với [quý trước/ cùng kỳ năm ngoái]. Các AI sẽ xử lý các thông cáo báo chí, thu thập nguồn tin tương ứng và dựng nên bài viết từ đó. Bài viết sau đó sẽ được gửi cho các biên tập viên để kiểm tra và đăng tải.

Tất nhiên các bài viết tự động không chỉ dừng lại trong ngành tài chính. AP cũng sử dụng chương trình của Automated Insights cho các bài viết khác như thể thao chẳng hạn. Tờ LA Times đã dựng nên QuakeBot để có thể tự tạo dựng ra các tin tức về các vụ động đất, khi thu thập thông tin từ các báo cáo của Cục khí tượng thủy văn Mỹ chỉ vài phút sau khi một trận động đất diễn ra. BBC News sử dụng Juicer như công cụ lọc thông tin. Công nghệ này lọc thông tin liên tục từ 850 tờ báo trên toàn thế giới và chiết xuất thông tin trích dẫn từ đó. Nó sẽ sắp xếp thông tin theo 4 dạng: tổ chức, địa điểm, con người, sự việc, giúp các phóng viên muốn tìm thông tin sẽ dễ dàng hơn rất nhiều.

New York Times dùng Editor không chỉ để sắp xếp thông tin, kiểm chứng thông tin mà còn để trả lời bình luận người dùng.

Năm 2016, Reuters kết hợp với công ty công nghệ Graphiq để cho ra mắt hàng loạt các dữ liệu interactive trên nhiều chuyên mục khác nhau như thể thao, giải trí, chính trị, với các con số được cập nhật theo thời gian thực. Đây là cách mới giúp dễ dàng thu hút độc giả và đưa số liệu vào bài viết một cách bắt mắt, không khô khan và dễ hiểu.

Tờ Washington Post đã bắt đầu thí nghiệm “báo chí nhân tạo” bằng cách sử dụng Heliograf. Họ bắt đầu ứng dụng công nghệ này vào hè 2016 để ra mắt các bài viết về thế vận hội Olympic tại Rio de Janeiro, đưa ra các phân tích chính xác về những gì diễn ra và đăng tải trên nhiều nền tảng khác nhau. Công nghệ này còn có thể báo với các phóng viên về những bất thường trong số liệu mà chúng tìm thấy.

Yahoo! Sports sử dụng Automative Insights để cho ra đời các bài viết khác nhau chuyên sâu về từng đội tuyển trong các bài viết, các báo cáo hay các email giàu thông tin. Điều này sẽ giúp dễ dàng thu hút các nhà quảng cáo tìm kiếm các bài viết giàu thông tin, những người sẵn sàng chi nhiều hơn để xuất hiện nhiều hơn trước độc giả.

Tờ Guardian cũng cho ra mắt Chatbot của mình trên Facebook vào năm 2016. Để tiết kiệm thời gian kéo News Feed xuống xem từng bài viết, chatbot này cho phép người dùng chọn ấn phẩm Mỹ, Anh hay Úc của tờ Guardian, chọn khoảng thời gian đưa tin và nó sẽ tự động gửi các bài viết được nhận định là hay với từng người, mỗi ngày qua tin nhắn trên Facebook Messenger. Nếu người dùng chỉ muốn đọc các tít bài báo về thời sự hay thể thao, họ có thể thêm điều đó vào. Ứng dụng này còn tự động trả lời những thông tin mà người dùng quan tâm.

 

AI sẽ thay thế các cây bút - không dễ!

Justin Hendrix, Giám đốc điều hành tại NYC Media Lab, một công ty hợp tác với các đại học tại New York, các công ty kỹ thuật và các tổ chức truyền thông để thúc đẩy cải tiến báo chí, cho biết các bài viết kinh tế sẽ thay đổi khi công nghệ xâm nhập vào các phòng báo.

“Công việc của các phóng viên sẽ thay đổi”, ông Hendrix cho biết. “Con người sẽ dành thời gian dạy máy tính phải làm những công việc mà trước đó chỉ con người mới có thể làm, như việc xem xét các báo cáo, các dữ liệu, các đoạn phóng sự”. Viết bài không chỉ là thứ duy nhất được đơn giản hóa. Các công ty truyền thông cũng đang phát triển các ứng dụng để giúp các nhà báo có thể bắt kịp với mạng xã hội và tin tức điện tử.

Bloomberg đã sử dụng AI để theo dõi tin tức nóng trong vòng 4 năm qua. Trên Twitter, ông giải thích, có khoảng 500,000 đoạn tweet trong số 500 triệu đoạn tweet được gửi đi mỗi ngày có giá trị với các phóng viên, và Bloomberg cần cách để nhận biết và phân loại chúng.

Merz cho biết trong tương lai gần, các thông cáo báo chí cũng sẽ trải qua quá trình thanh lọc bởi trí thông minh nhân tạo, được đọc và phân tích bởi máy tính để xem chúng có hữu hiệu hay không. “Hãy tưởng tượng lượng thông cáo báo chí phát ra mỗi ngày. Nếu chúng ta có thể phát triển một công cụ cho phép nhận biết những thông cáo giá trị và nổi bật hơn số khác, con người có thể xác định ưu tiên tập trung thay vì coi chúng giống nhau. Các công cụ này sẽ giúp các phóng viên ưu tiên công việc và sắp xếp mọi việc hiệu quả hơn” - ông nói.

Hendrix cho biết NYC Media Lab làm việc với các công ty khởi nghiệp công nghệ phát triển các thuật toán để sửa các đoạn video trong các clip thông tin, các thông tin cập nhật trên mạng xã hội hay xác định tâm trạng người xuất hiện trong clip. Còn Barak lại cho biết: “Con người được “giải thoát” khỏi những việc này để tập trung vào báo chí thực thụ trong khi AI hoạt động phía sau. AI thực chất đang bảo vệ nghề báo và các nhà báo”.

Tất cả những điều này nghe rất hay, nhưng các chuyên gia nhận định đó mới chỉ là bước đầu. Beth Rigby, phóng viên thời sự của tờ Sky News nhận định những câu hỏi “ai, cái gì, ở đâu và bao giờ” trong báo chí có thể thay đổi với AI, nhưng câu hỏi “vì sao” thì vẫn cần sự tương tác với con người.

Trưởng ban báo chí điều tra của tờ Time, Alexi Mostrous nói rằng trong khi AI có thể “phù hợp với một vài kiểu báo chí”, có một số dạng bài viết sẽ không phù hợp. Như trong vụ Paradise Papers, các phóng viên nhận được một “kho dữ liệu khổng lồ” từ một nguồn tin nặc danh đòi hỏi họ phải sàng lọc. AI chỉ có thể đảm nhiệm 10% công việc mà thôi, 90% còn lại phụ thuộc vào con người tức các nhà báo. Vì thế, thật khó để AI làm việc đó thay các nhà báo.❏

Hoàng Việt