Năm 2010, gia đình bà Huỳnh Thị Kim Dung, trú TP Vĩnh Long (tỉnh Vĩnh Long) bị thu hồi một phần đất để xây dựng cầu Tân Hữu. Bà Dung được bồi thường 160.121.316 đồng, nhưng khi ấy đang khiếu nại nên chưa nhận. Khoản tiền này được Trung tâm phát triển quỹ đất TP gửi vào ngân hàng (dạng thẻ) đứng tên bà Huỳnh Thị Kim Dung. Đầu năm 2016, bà Dung đồng ý nhận tiền, nhưng yêu cầu được nhận cả tiền gốc lẫn tiền lãi phát sinh. Ngày 26/01/2016, Trung tâm phát triển quỹ đất TP Vĩnh Long có văn bản số 02/TTPTQĐ trả lời: “Trường hợp gia đình bà Dung thống nhất nhận tiền bồi thường, hỗ trợ, Trung tâm sẽ thực hiện chi trả số tiền đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt là 160.121.316 đồng. Riêng đối với phần tiền lãi suất phát sinh, do có Công văn số 8697/BTC-ĐT ngày 04/7/2013 của Bộ Tài chính nên tạm thời Trung tâm chưa thể thực hiện chi trả”. Tại Công văn số 8697/BTC-ĐT, Bộ Tài chính hướng dẫn: “Riêng trường hợp chủ đầu tư đã tạm ứng vốn cho công tác bồi thường giải phóng mặt bằng vì lý do bất khả kháng chưa chi trả cho người thụ hưởng, nếu trước đây đã gửi tiền tại các tổ chức tín dụng có phát sinh lãi đề nghị nộp toàn bộ lãi phát sinh vào ngân sách nhà nước; đồng thời chuyển toàn bộ số tiền đã tạm ứng về tài khoản tiền gửi của chủ đầu tư tại Kho bạc nhà nước để thuận tiện cho việc kiểm soát thanh toán và thu hồi tạm ứng”.

Tiếp đó, tại Công văn số 65/UBND-NC ngày 25/3/2016, về việc trả lời đơn thư công dân, UBND TP Vĩnh Long cho biết: “UBND tỉnh Vĩnh Long đang trình xin ý kiến của Bộ Tài chính để giải quyết phần tiền lãi phát sinh đối với các hộ dân bị ảnh hưởng giải tỏa. Trường hợp có chủ trương của cấp có thẩm quyền cho phép chi trả phần tiền lãi phát sinh, Trung tâm phát triển quỹ đất TP Vĩnh Long sẽ mời gia đình bà Dung để chi trả theo quy định”.

Ai được hưởng khoản lãi phát sinh?

Ý kiến tư vấn:

Pháp luật không quy định lãi phát sinh trong tình huống này là một khoản thu của ngân sách nhà nước. Công văn số 8697/BTC-ĐT của Bộ Tài chính được ban hành nhằm mục đích tăng cường quản lý tạm ứng vốn và thu hồi tạm ứng ngân sách nhà nước theo chế độ quy định. Công văn chỉ áp dụng trong trường hợp nhà nước “chưa chi trả” tiền cho người thụ hưởng nhưng rất cần phải “quản chặt” vốn đầu tư từ ngân sách để tránh thất thoát. Nhưng trường hợp này thì khác: Từ năm 2010, Ngân sách nhà nước “đã chi trả” 160.121.316 đồng bồi thường cho bà Dung (Thẻ ngân hàng đứng tên bà Dung là chủ sở hữu).

Vậy, khi nhận tiền từ ngân hàng, ngoài khoản gốc (160.121.316 đồng) bà Dung có được hưởng lãi phát sinh không?

Theo chúng tôi, bà Dung được hưởng tiền lãi tiền gửi là hợp lý, vì xét bản chất vấn đề, đây là tài sản thuộc quyền sở hữu của bà; ngân hàng chỉ “giữ hộ” nên lãi phát sinh thuộc về người chủ sở hữu tài sản. Cách hiểu này phù hợp quy định tại Điều 164 Bộ Luật Dân sự: “Quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt đối với tài sản” thuộc chủ sở hữu.

Công văn số 8697/BTC-ĐT của Bộ Tài chính chỉ áp dụng khi nhà nước (chủ sở hữu khoản tiền 160.121.316 đồng) “chưa chi trả” bồi thường; còn khi “đã chi trả” thì cần áp dụng văn bản khác cho phù hợp. Cụ thể trong trường hợp này, cần áp dụng quy định tại Điều 164 Bộ Luật Dân sự, theo đó, quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt đối với khoản lãi phát sinh thuộc về người chủ sở hữu mới (bà Huỳnh Thị Kim Dung). Việc trích dẫn Công văn 8697/BTC-ĐT của Bộ Tài chính trong trường hợp này “làm khó” người dân là không đúng. Đối với địa phương, Bộ Tài chính nên có văn bản giải thích việc này.

Tuy nhiên, cần lưu ý: Kể từ ngày 1/7/2014, căn cứ quy định tại khoản 3 Điều 30 Nghị định số 47/2014/NĐ-CP về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, nếu người bị thu hồi đất do có vấn đề “khúc mắc” cần giải quyết, chưa nhận tiền bồi thường, thì khoản này không được gửi vào ngân hàng theo quy định trước đây (Nghị định số 84/2007/NĐ-CP) mà được chuyển vào Kho bạc Nhà nước (không có lãi suất phát sinh) để “chờ sau khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết xong thì trả cho người có quyền sử dụng đất”. Cũng có nghĩa là từ ngày 1/7/2014 trở đi, trường hợp tương tự như của bà Huỳnh Thị Kim Dung, nếu xảy ra, sẽ chỉ được nhận khoản gốc tiền bồi thường, không có lãi phát sinh.

Luật gia, Nhà báo Nguyễn Chấn