Từ sự tăng giá thần kỳ của Bitcoin…

Bitcoin được bí mật tạo ra trên Internet năm 2009, trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Nó được gọi là đơn vị tiền tệ kỹ thuật số phi tập trung đầu tiên vì hệ thống hoạt động mà không cần thông qua bất kỳ cơ chế lưu trữ hay hệ thống quản lý trung tâm nào. Bitcoin được sáng tạo bởi một người hay một nhóm người dưới tên gọi Satoshi Nakamoto và được phát hành dưới dạng phần mềm nguồn mở trong năm 2009. Bitcoin không thuộc về một quốc gia nào và cũng không được Chính phủ nào công nhận là “tiền tệ hợp pháp”. Tuy nhiên, nó lại là loại “tiền điện tử” nổi tiếng và được ưa chuộng nhất.

Giao dịch đầu tiên sử dụng Bitcoin để mua một mặt hàng đời thực là hai chiếc pizza giá 25 USD đã được mua bằng 10.000 Bitcoin vào năm 2010 bởi chàng lập trình viên Hanyecz sống tại Florida, Mỹ. Vào phiên giao dịch ngày 7/12 vừa qua, giá trị một đồng Bitcoin tăng lên gần 20.000 USD từ mốc 16.000 USD chỉ sau 90 phút trên Coinbase - sàn giao dịch hàng đầu nước Mỹ. 2 chiếc pizza năm xưa của anh chàng Hanyecz có giá tương đương 200 triệu USD thời điểm hiện tại.

Ủy ban giao dịch hàng hóa tương lai Mỹ (CFTC) đã thông báo cho phép hai sàn giao dịch lớn là CME Group và CBOE Futures Exchange (CFE) tiến hành giao dịch các hợp đồng tương lai của đồng Bitcoin (một loại chứng khoán cho phép các bên ký kết giao dịch một loại tài sản ở thời điểm nhất định trong tương lai, có thể là vài ngày hoặc vài tháng sau, nhưng mức giá đã được xác định từ trước). Trong khi đó, sàn Nasdaq cũng cho biết sẽ triển khai sản phẩm này vào đầu năm sau. Nhật Bản cũng đang có động thái đầu tiên dọn đường cho việc phát hành hợp đồng tương lai của tiền điện tử Bitcoin.

Việc Bitcoin đang dần được các sàn giao dịch uy tín trên thế giới công nhận đã củng cố vững chắc niềm tin của giới đầu tư vào tương lai của đồng tiền điện tử này. Tuy nhiên, nhiều đối tượng xấu đã lợi dụng xu hướng đồng tiền Bitcoin tăng chóng mặt để dụ dỗ, lôi kéo những người nhẹ dạ, cả tin vào mạng lưới kinh doanh tiền điện tử với lời hứa hẹn “lãi khủng” nhưng thực tế, đây chỉ là mô hình lừa đảo theo kiểu đa cấp.

…đến những hệ lụy khó lường

Dù tiền điện tử không liên quan gì tới bán hàng đa cấp, nhưng những kẻ lừa đảo đã lợi dụng mô hình kinh doanh đa cấp, về tận các vùng quê để lôi kéo người dân tham gia. Trong lúc chưa có quy định pháp luật để quản lý các biến tướng từ tiền điện tử này, nhiều người dân đã bị “sập bẫy”.

Ngoài dân đầu tư Bitcoin hay những đồng tiền điện tử nổi tiếng khác như Ethereum (ETH) , Bitcoin Cash (BCH), Litecoin (LTC),.. thì có khuynh hướng nhiều kẻ lừa đảo núp bóng để kêu gọi mọi người mua token (tương tự như cổ phiếu) trong đợt ICO (kêu gọi góp vốn bằng tiền kĩ thuật số) của DavorCoin, Hextracoin, Regalcoin, Ucoincash, Pincoin... và gần đây là iFan.

Theo giới thiệu trên website chính thức, iFan là công ty đăng ký hoạt động tại Singapore, triển khai ứng dụng công nghệ cho fan hâm mộ các ngôi sao ca nhạc, người nổi tiếng... Để tham gia ICO, NĐT sẽ dùng đồng Ethereum (ETH) mua các token iFan.

Tuy nhiên, tên miền ifan.io mới chỉ đăng ký ngày 27 tháng 9 năm 2017 gần đây và theo dữ liệu thống kê từ Alexa - trang cung cấp thông tin lưu lượng truy cập website uy tín thì lượng người truy cập website này nhiều nhất toàn đến từ địa chỉ IP xuất phát ở Việt Nam (hơn 65%).

Anh Nguyễn Hoàng G. (chuyên viên tài chính ngân hàng tại Hà Nội), một trong số những nhà đầu tư bị lôi kéo đầu tư vào iFan, thao thao bất tuyệt nói với chúng tôi rằng giá token iFan ở thời điểm Pre-ICO (trước khi huy động vốn) hiện khoảng 0.1 USD nhưng số lượng nhà đầu tư tại Việt Nam và Châu Á đang quan tâm rất lớn nên sau khi ICO sẽ có giá cao gấp vài chục lần. Vì vậy, những người đầu tư sớm như anh sẽ nhân tài sản lên hàng chục, thậm chí hàng trăm lần chỉ sau vài tháng!!? Tuy nhiên, theo phóng viên tìm hiểu, hiện nay, sau khi quá trình ICO thực hiện xong, các nhà đầu tư vào iFan không thể rút tiền về và đang bán tháo số lượng lớn iFan token khi thấy dấu hiệu không minh bạch từ dự án này.

Hồi đầu năm nay, tại miền quê nghèo Gia Lai đã có nhiều gia đình lâm vào cảnh tay trắng vì sập bẫy tiền điện tử đa cấp. Các đối tượng lừa đảo đã mời người dân tham gia vào cái gọi là “Ngân hàng cộng đồng tiền điện tử Bitcoin” và cam kết lợi nhuận lên tới 144%. Lòng tham làm mờ mắt, cộng với sự thiếu hiểu biết về cách thức hoạt động của đồng tiền điện tử khiến nhiều người đã đi vay nặng lãi, cầm cố tài sản để tham gia với hy vọng đổi đời. Trong đó có trường hợp rất thương tâm là bà H.T.T (trú tại xã An Phú, thị xã An Khê, Gia Lai), đã đi vay nặng lãi số tiền hơn 120 triệu đồng để tham gia, tuy nhiên sau gần một năm vào hệ thống, tiền lãi đâu chẳng thấy mà bà thậm chí còn mất luôn cả số vốn đã nộp trước đó. Khi kẻ lừa đảo ôm tiền bỏ trốn, chủ nợ dồn đến đường cùng, bà đã nhảy xuống giếng tự tử nhưng may mắn được cứu sống.

Trường hợp như anh Hoàng G. hay bà H.T.T và hàng trăm người dân bị lừa đảo ở Gia Lai nằm trong số rất nhiều người bị lòng tham làm mờ mắt, muốn làm giàu nhanh chóng mà lại thiếu kiến thức về tiền điện tử, dẫn tới kết quả bị lừa, mất trắng tài sản.

Một điểm rất dễ nhận thấy là những ICO do người Việt đứng đằng sau liên tục lên mạng xã hội Facebook tung hô sự giàu có, lợi nhuận, tập hợp hội nhóm để chia sẻ, bình luận định hướng thông tin, thu hút người khác tham gia, đánh vào lòng tham của người có tiền. Sự bùng nổ các ICO có dấu hiệu lừa đảo khiến giới đầu tư gọi đây là mùa “cam” (ngụ ý từ “scam”: lừa đảo).

Những mô hình này bản chất là đưa ra nhiều lời mời gọi hấp dẫn để dụ dỗ người chơi vào mạng lưới, lấy tiền của người sau trả cho người trước. Khi không còn ai đóng tiền nữa, hệ thống sẽ sụp đổ; những người đầu tư không thể đòi lại số tiền ban đầu.

Lối đi nào cho nhà đầu tư?

Ở Việt Nam, Bitcoin chưa được xem là hợp pháp nhưng cũng chưa có chế tài ngăn cấm. Ngân hàng Nhà nước mới chỉ đưa ra khuyến cáo các tổ chức, cá nhân không nên đầu tư, nắm giữ và thực hiện các giao dịch liên quan đến Bitcoin cũng như các loại tiền điện tử tương tự để tránh rủi ro vì không có cơ chế bảo vệ quyền lợi.

Cuối tháng 8/2017, Thủ tướng đã phê duyệt đề án hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử. Theo đó Thủ tướng yêu cầu trong tháng 8/2018, Ngân hàng Nhà nước sẽ phải hoàn thành rà soát, nghiên cứu, đề nghị sửa đổi, bổ sung, ban hành mới văn bản quy phạm pháp luật về tiền điện tử trình Thủ tướng. 

Trong khi Ngân hàng Nhà nước đang “đau đầu” tìm cách huy động 500 tấn vàng trong dân mà vẫn chưa có phương án hiệu quả thì một lượng tiền lớn lại âm thầm chảy ra nước ngoài thông qua tiền điện tử bằng phương thức khó có thể kiểm soát. Ứng xử với tiền điện tử thế nào để đảm bảo an toàn tài chính quốc gia, đồng thời tận dụng được lợi thế công nghệ của các đồng tiền này là một bài toán không hề đơn giản đối với Chính phủ.

Trong bối cảnh đầu tư vào tiền điện tử được coi là kênh sinh lời nhanh chóng, hiệu quả, nhiều đối tượng có thể lợi dụng để tạo ra các sàn giao dịch ảo, các mạng lưới đa cấp như iFan kể trên để dụ dỗ người chơi. Nhà đầu tư cần nắm rõ cách thức các đồng tiền điện tử vận hành, đội ngũ phát triển đằng sau đồng tiền có đủ uy tín không, tiềm năng mà đồng tiền mang lại cho cộng đồng là gì để có kế hoạch đầu tư đúng đắn, phù hợp với số tiền của mình để không rơi vào tình cảnh như những nạn nhân trong bài.❏

Minh Anh