Nguy cơ bùng phát dịch bệnh sau mưa lũ

Những ngày qua, các địa phương khu vực miền Trung liên tiếp xảy ra mưa, bão và lũ lớn kéo dài, đặc biệt tại Quảng Nam đến Quảng Ngãi; nhiều khu vực đã xảy ra ngập sâu, lũ quét, sạt lở đất. Theo dự báo, khu vực này tiếp tục có mưa lớn trong những ngày tới, nguy cơ cao xảy ra sạt lở đất, lũ quét, ngập lụt sâu trở lại và mất an toàn các hồ đập, nhất là hồ đập nhỏ, khu vực xung yếu…

Cùng với đó, trong và sau mưa lũ sẽ có rất nhiều vi sinh vật, bụi, rác, chất thải… theo dòng nước tràn ra nhiều nơi, gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nhiều nguy cơ dịch bệnh. Điều này kéo theo hệ lụy chất thải y tế sẽ gia tăng.

Theo các chuyên gia, hiện nay có rất nhiều phương pháp xử lý chất thải y tế như: Công nghệ đốt; khử trùng bằng hóa chất; chiếu xạ vi sóng; công nghệ hấp nhiệt khô; hấp nhiệt ướt… Theo giới chuyên môn, với công nghệ đốt, quá trình đốt cháy các hợp chất hữu cơ nếu điều kiện không được kiểm soát thích hợp, carbon monoxide độc hại sẽ được sản xuất.

Đối với công nghệ khử trùng bằng hóa chất cần có chất khử trùng mạnh để xử lý chất thải y tế. Điều này có thể gây nguy hiểm và chỉ nên sử dụng bởi những người được đào tạo và trang bị đầy đủ bảo hộ lao động. Trong khi đó, đối với công nghệ chiếu xạ vi sóng, do chi phí tương đối cao cùng với các vấn đề vận hành và bảo trì tiềm ẩn nên chưa được khuyến khích sử dụng ở các nước đang phát triển.

Nhằm tiến đến công nghệ sạch, không phát sinh khí ô nhiễm, đặc biệt là dioxin và thủy ngân, năm 2013, thông qua Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP), Quỹ Bảo vệ môi trường toàn cầu (GEF) đã triển khai tại Việt Nam “Dự án trình diễn và thúc đẩy kỹ thuật phương thức tốt nhất giảm CTYT nhằm tránh phát thải những chất có chứa thủy ngân hay dioxin ra môi trường”.

Đây là dự án xử lý rác thải y tế bằng công nghệ hấp nhiệt ướt. Đây là dây chuyền xử lý rác thải y tế rắn tập trung bằng công nghệ hấp nhiệt ướt duy nhất tại Việt Nam.

Hiện nay tỉnh Quảng Ngãi đang kiến nghị Bộ TN&MT cấp giấy phép vận hành hoạt động Khu xử lý chất thải rắn nguy hại tập trung để giải quyết tình trạng ùn ứ rác thải nguy hại tại cơ sở y tế trong tỉnh.  Khu xử lý chất thải sinh hoạt Nghĩa Kỳ, xã Hành Dũng, huyện Nghĩa Hành trên diện tích khoảng 8.000 m2, với công suất xử lý 800 kg rác/ngày chất thải rắn y tế nguy hại.

Dự án vận hành bằng công nghệ hấp ướt tiệt khuẩn kết hợp nghiền cắt bên trong khoang xử lý với công suất 70kg/giờ/hệ thống. Rác thải sau xử lý là rác thải thông thường và thể tích rác còn lại khoảng 30% so với rác ban đầu, công nghệ xử lý là công nghệ không đốt thân thiện với môi trường.

Chủ động ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế

Nhằm phòng ngừa, hạn chế, giảm thiểu nguy cơ và chủ động ứng phó, xử lý kịp thời sự cố môi trường do chất thải y tế, Bộ Y tế ban hành kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế, giai đoạn 2021-2025.

Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế, giai đoạn 2021 - 2025 được áp dụng tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; các cơ sở y tế khác có hoạt động xét nghiệm vi sinh, hoạt động phát sinh chất thải lây nhiễm (viết tắt là cơ sở y tế) và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động quản lý chất thải y tế. Kế hoạch này không áp dụng đối với các sự cố môi trường do chất thải y tế nguy hại không lây nhiễm, chất thải phóng xạ.

Kế hoạch hướng đến việc phòng ngừa, hạn chế, giảm thiểu nguy cơ, sự cố môi trường do chất thải y tế. Chủ động ứng phó, ngăn chặn, xử lý kịp thời sự cố môi trường do chất thải y tế. Xác định cụ thể các nhiệm vụ, giải pháp, tiến độ, thời hạn hoàn thành, trách nhiệm và mối quan hệ phối hợp của cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc tổ chức triển khai phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế, bảo đảm tính kịp thời, an toàn và hiệu quả.

Kế hoạch nêu rõ, sự cố môi trường do chất thải y tế là sự cố rò rỉ, rơi vãi, tràn đổ, hỏng thiết bị xử lý chất thải, nước thải y tế, khí thải (từ phòng xét nghiệm vi sinh) làm phát tán chất thải lây nhiễm ra môi trường trong quá trình quản lý chất thải y tế, gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người và phát sinh dịch bệnh trong cộng đồng. Có 5 loại sự cố y tế. Cụ thể:

Sự cố loại 1: Sự cố rò rỉ dịch thải, rơi vãi chất thải trong hoạt động chuyên môn y tế, thu gom chất thải từ nơi phát sinh về khu lưu giữ hoặc tại khu lưu giữ, xử lý chất thải trong cơ sở y tế.

Sự cố loại 2: Sự cố hỏng thiết bị xử lý chất thải rắn y tế gây ùn ứ chất thải lây nhiễm trong cơ sở y tế; hỏng hệ thống xử lý nước thải y tế làm phát thải nước thải y tế chưa được xử lý ra môi trường.

Sự cố loại 3: Sự cố hỏng hệ thống xử lý khí thải lò đốt chất thải rắn y tế, làm phát thải khí thải vượt quy chuẩn kỹ thuật môi trường hoặc hỏng hệ thống lọc khí thải từ các phòng xét nghiệm, làm phát tán vi khuẩn, vi rút ra môi trường trong quá trình hoạt động tại các cơ sở y tế.

Sự cố loại 4: Sự cố làm rơi vãi, phát tán chất thải lây nhiễm trong quá trình vận chuyển chất thải lây nhiễm từ các cơ sở y tế trong cụm về bệnh viện xử lý chất thải cho cụm để xử lý khi xảy ra tai nạn trên đường vận chuyển chất thải.

Sự cố loại 5: Sự cố do lũ lụt xảy ra trong khu vực gây ngập, úng, làm phát tán chất thải lây nhiễm, nước thải y tế ra môi trường nước.

Các giải pháp được đề ra bao gồm xây dựng, ban hành các hướng dẫn về phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế; kiểm tra, giám sát; đào tạo, nâng cao năng lực, truyền thông về công tác phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế; đảm bảo lực lượng, phương tiện, trang thiết bị sẵn sàng ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế...

Dương Lâm