Xe bus, một phương tiện giao thông công cộng đã quá quen thuộc với người dân Việt Nam bỗng dưng được Bộ Giao thông Vận tải đề xuất đổi tên thành xe khách thành phố trong Dự thảo Luật Giao thông đường bộ sửa đổi.

Tại nhiều hội thảo góp ý cho Dự thảo Luật nói trên, đa số các ý kiến đều phản đối và đề nghị giữ nguyên tên gọi xe bus.

Là bởi bao nhiêu năm qua, cái tên “xe bus” đã trở thành một phương tiện giao thông phổ biến, thân thuộc đối với đa số người dân ở các đô thị nước ta. Đến mức từ “bus” (buýt) vốn là tiếng Pháp đã không thể và không cần phải dịch nghĩa sang tiếng Việt. Cho dù việc đọc, nói từ “bus” rất khó phát âm đối với đa số người Việt.

Theo wikipedia: từ "buýt" trong tiếng Việt đến từ autobus trong tiếng Pháp; các từ bus, autobus... trong các ngôn ngữ châu Âu có gốc từ omnibus trong tiếng Latinh, có nghĩa là "dành cho mọi người".

Từ “bus” dẫu là ngôn ngữ ngoại lai nhưng nguồn gốc sâu xa của nó mang tính cộng đồng rất cao (dành cho mọi người). 

Thực tế, tiếng Việt trở nên giàu có phong phú là bởi đã biết “vay mượn” các ngôn ngữ khác một cách phù hợp. Ngôn ngữ còn là sứ giả văn hóa, cầu nối giữa các nền văn minh. Xe bus, bây giờ là một trong những sản phẩm điển hình của văn minh đô thị, một trong những tiêu chí mà xã hội văn minh luôn hướng đến.

Thế nhưng không hiểu vì lý do gì, người ta lại có ý định “khai tử” nó trong “từ điển” giao thông đường bộ Việt Nam.

Thử xem khái niệm “xe khách thành phố” có gì mới?

Khoản 49, Điều 3 (Giải thích từ ngữ), Dự thảo Luật Giao thông đường bộ sửa đổi định nghĩa về “Xe ô tô khách thành phố” như sau: “Là xe ô tô chở người từ 10 chỗ trở lên, kể cả người lái, có kết cấu và trang bị để vận chuyển hành khách trong thành phố và vùng lân cận; trên xe có bố trí các ghế ngồi, chỗ đứng cho hành khách; cho phép hành khách di chuyển phù hợp với việc dừng, đỗ xe thường xuyên”.

Như vậy về bản chất “xe ô tô khách thành phố” không khác gì xe bus. Nói cách khác, bình mới nhưng rượu vẫn cũ. Dù gọi là gì đi nữa thì loại phương tiện có lịch sử gần 2 thế kỷ, bắt nguồn từ Pháp, hiện đang di chuyển hàng ngày trên đường phố Việt Nam vẫn là chính nó.

Thử tưởng tượng xem nếu đề xuất lạ lẫm này được thông qua, tới đây, toàn bộ các phương tiện công cộng có tên xe bus sẽ được khoác lên mình những “chiếc áo mới” có số đo, kiểu dáng, màu sắc, chất liệu như cũ, chỉ khác là… logo có nội dung dài… gấp 5 lần: “XE Ô TÔ KHÁCH THÀNH PHỐ” mới. Kéo theo nó là hàng loạt điểm đỗ, nhà chờ cũng sẽ phải dán lại “tem nhãn” cho đồng bộ.

Và rồi theo logic vấn đề, rất có thể hệ thống xe bus nhanh BRT Hà Nội cũng sẽ phải đổi thành: “Xe ô tô khách thành phố”… nhanh.

Thực tế ở nước ta, việc phát triển xe bus để giảm tải ùn tắc giao thông công cộng, hướng đến văn minh giao thông đô thị đang là bài toán cực kỳ nan giải. Nhiều doanh nghiệp đầu tư xe bus ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và các đô thị lớn đang điêu đứng. Nhiều thương hiệu xe bus đã phải tỏa về nông thôn tìm… đường sống. Không hiểu những chiếc xe bus như thế có được gọi là… xe ô tô khách thành phố hay không?

Thay vì đi tìm bài toán giải cứu xe bus, Bộ Giao thông Vận tải lại đi chơi trò “đuổi hình bắt chữ”. Đáng chú ý, đây không phải là lần đầu tiên, cơ quan chủ quản về… đường xá, cầu cống, xe cộ ở nước ta thích “chơi chữ”. Trước đó, chuyện đổi “trạm thu phí” thành… “trạm thu giá” rồi “trạm thu tiền” đã khiến dư luận nổi sóng.

Quang Duy