Nhóm thể loại chuyên luận, chính luận xưa nay đều được đánh giá là khô, khó và để có được một tác phẩm tốt cần sự “cộng hưởng” của nhiều yếu tố: định hướng đúng về một vấn đề lớn, sự phối hợp giữa nhà báo và các chuyên gia, vốn sống, kiến thức của người viết. Loạt bài đạt Giải A Giải Báo chí Quốc gia lần thứ XII - năm 2017 của báo Quân đội Nhân dân: “Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” do nhóm tác giả Nguyễn Sĩ Dũng, Nguyễn Minh Phong, Hoàng Gia Minh, Hồ Quang Phương thực hiện đã có được sự kết hợp thú vị, hiệu quả  giữa những yếu tố này. Nhóm tác giả đã xây dựng loạt bài này như thế nào? Đâu là chiếc cầu nối giữa nhà báo và chuyên gia? Những vấn đề này đã được nhà báo Hồ Quang Phương chia sẻ.     

Chỉ ra những “điểm nghẽn” về thể chế

+ Nguyên cớ nào đã dẫn tới sự ra đời của vệt bài mang tính chuyên luận như “Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”, thưa anh?

- Loạt bài ra đời trong thời gian trước khi diễn ra Hội nghị Trung ương 5 khóa XII của Đảng. Chúng tôi được biết là hội nghị sẽ bàn thảo chiến lược phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam. Lúc đó, chúng tôi đã hình dung được tầm quan trọng của hội nghị này đối với chiến lược phát triển của đất nước trong thời kỳ sắp tới. Được sự chỉ đạo của Đảng ủy, Ban biên tập báo Quân đội nhân dân, Phòng biên tập Kinh tế - Xã hội - Nội chính thực hiện loạt bài nói trên để bàn về các nội dung quan trọng trong việc hoàn thiện thể chế, tham mưu một số giải pháp để tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế nhằm tiếp tục thúc đẩy sự phát triển của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam. Chúng tôi đã mời hai chuyên gia về pháp luật và kinh tế là Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, Nguyên phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội và Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong - chuyên gia kinh tế tham gia thực hiện vệt bài.

Vệt bài đã đề cập tới các vấn đề lớn được bàn thảo trong hội nghị Trung ương 5, đó là: Khẳng định việc nâng cao hiệu quả của kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân sẽ tạo ra thế kiềng ba chân vững chắc để xây dựng một nền kinh tế mạnh, tự chủ cao của Việt Nam. Vệt bài cũng đã nhấn mạnh vai trò vô cùng quan trọng của kinh tế tư nhân trong tình hình mới, coi đây là một trong những động lực phát triển chính của đất nước, từ đó đề nghị phải cởi trói, tạo những điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân “cất cánh”. Cùng với đó, mặc dù trong xã hội đang có những cái nhìn thiếu thiện cảm về doanh nghiệp nhà nước, nhưng chúng tôi vẫn khẳng định vai trò và giá trị của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay; tính hiệu quả khi sử dụng DNNN là công cụ để điều chỉnh những thiếu sót của kinh tế thị trường để tạo ra sự phát triển đồng bộ, phát triển bao trùm và nhất là việc đầu tư vào những lĩnh vực, những khu vực trọng yếu, nhạy cảm về quốc phòng - an ninh. Đặc biệt, trong bài 5 đã đề cập đến việc phải quyết liệt chống chệch hướng sang chủ nghĩa tư bản thân hữu, chống tham nhũng, chống lợi ích nhóm đó là yêu cầu sống còn để bảo đảm rằng các thành quả của công cuộc xây dựng kinh tế sẽ được phân bổ hài hòa, hợp lý trong xã hội, đến được với mọi người, đặc biệt là quan tâm đến những người nghèo, đồng bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa. Điều đó thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ ta...

 Trung tá, nhà báo Hồ Quang Phương.

Quan trọng nhất là bài báo hữu ích cho cuộc sống

+ Với một mảng đề tài lớn như vậy thì những khó khăn khi tổ chức, triển khai là gì, thưa anh?

- Cái khó nhất trong việc viết các bài chuyên luận, chính luận là người viết phải có hướng tư duy đúng. Hằng ngày mỗi chúng ta, trong đó đặc biệt là các nhà báo tiếp nhận rất nhiều thông tin. Từ rất nhiều thông tin đa chiều ấy, làm thế nào để chúng ta nhìn nhận được đúng vấn đề, rồi từ đó góp phần đưa ra nhận thức đúng cho độc giả, khán giả của mình là điều không dễ. Khi đã có nhận thức đúng rồi thì những người viết lại phải vận dụng kiến thức, thông tin, vốn sống và những lập luận chặt chẽ, khoa học của mình để đưa ra các quan điểm để thuyết phục được độc giả. Những điều này thì không có sẵn mà phải là cả một quá trình tích lũy, suy nghĩ lâu dài. Bên cạnh đó, chúng tôi đã dành thời gian, tâm sức nghiên cứu, họp nhiều lần, xây dựng đề cương, rồi phân công người viết, sau đó tập hợp lại, xem xét và cân đối. Vì có mấy người viết, cả nhà báo trong cơ quan báo chí và cả các chuyên gia không thuộc cơ quan báo chí nên làm sao để vệt bài thể hiện được tinh thần chung, quan điểm chung theo đúng tôn chỉ, mục đích của tờ báo là điều không đơn giản. Có những bài chúng tôi phải bàn bạc lại, thực hiện lại để nhằm đạt được kết quả tốt nhất.

+ Có sự khác biệt nào giữa chuyên gia và nhà báo gây cản trở cho việc kết hợp chung trong một tác phẩm báo chí?

- Tôi nghĩ việc tách bạch, phân biệt quá rạch ròi theo kiểu quá tả hay quá hữu không phải là hướng tư duy đúng. Chúng ta thấy trong triết học phương Đông có âm, có dương, nhưng âm dương vẫn hòa hợp trong một chỉnh thể thống nhất. Không ít người thường nghĩ tách bạch rằng chuyên gia là người nghiên cứu chuyên sâu còn nhà báo là người có nhiều thông tin. Điều này chưa hẳn đã đúng. Mà nên nghĩ rằng, chuyên gia cũng là nhà báo và nhà báo cũng là chuyên gia. Vì tờ báo không phải chỉ là sân chơi cho các nhà báo thể hiện, mà là diễn đàn tập hợp ý kiến và trí tuệ của xã hội theo đúng tôn chỉ, mục đích của tờ báo. Chúng ta thấy có rất nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu, hoặc có cả những cán bộ cấp cao là nhà báo, hoặc đã từng là nhà báo. Và ngược lại, có những nhà báo trở thành những chuyên gia hàng đầu. Vấn đề là những người viết báo dù có là ai cũng cần phải luôn nghiên cứu, cập nhật thông tin, đào sâu suy nghĩ để nâng tầm các bài viết, để các bài báo trở nên hữu ích nhất. Như thế, không còn sự tách biệt quá rạch ròi về trình độ, về chiều sâu giữa nhà báo và chuyên gia. Cái cần phân biệt rạch ròi ở đây là giữa sự làm báo theo cách giản đơn, hời hợt và làm báo chuyên sâu. Ngay bản thân mỗi con người chúng ta cũng có thể có hai nửa. Chúng ta luôn cần kích thích nửa con người sống sâu sắc lên và giảm phần con người sống hời hợt xuống.

 Nhóm tác giả đã dành nhiều thời gian, tâm sức nghiên cứu, trao đổi để có những định hướng đúng về vấn đề.

+ Cách đây 5 năm, khi anh đạt Giải A báo chí quốc gia năm 2012, tôi đã từng hỏi anh rằng “Ngủ quên trên chiến thắng, nghĩa là đã gối đầu trên thất bại”. Năm nay, khi anh lại đạt giải A báo chí Quốc gia năm 2017, tôi muốn hỏi lại ý ấy. Vinh quang ngày hôm nay có ý nghĩa như thế nào với chặng đường làm báo phía trước của nhà báo Hồ Quang Phương?

- Trong cuộc sống, tôi không quá rạch ròi việc vinh quang - thành công với việc thất bại. Đó là bởi khi anh làm được một việc gì đó mà anh quá vui mừng, dễ sinh tự mãn thì sẽ là điểm khởi đầu của quá trình thất bại. Còn khi anh chưa làm được việc như đã định, mà luôn biết rút kinh nghiệm, tìm ra cách làm đúng thì lại là điểm khởi đầu của quá trình thành công, nên mới có câu tục ngữ “thất bại là mẹ thành công”. Tất nhiên, trong cuộc sống có niềm vui và nỗi buồn. Nhưng chúng ta cũng không nên quá vui, hay quá buồn, mà nên luôn cần nghĩ xem làm thế nào để sống tốt, làm thế nào để làm tốt công việc của mình.

Đối với vai trò người làm báo, dù khi trẻ hay đã nhiều năm kinh nghiệm, đối với một nhà báo chuyên nghiệp thì quãng đời làm báo không phải chỉ có duy nhất một bài viết, công việc không chỉ dừng lại trong một năm mà đó là những công việc hằng ngày trong nhiều năm. Có thể, hôm nay anh đạt giải A nhưng ngày mai chỉ một cái tin anh viết sai, một chữ anh viết nhầm, một bài báo lạc hướng thì tên tuổi của anh sẽ bị ảnh hưởng và quan trọng hơn thế là độc giả của anh có thể phải tiếp nhận thông tin sai, bị dẫn dắt sai. Đạt được giải A Giải Báo chí Quốc gia là vinh dự, nhưng tôi vẫn thấy mình sẽ phải cố gắng nhiều hơn nữa để bài báo sau sẽ tốt hơn bài báo trước, mỗi bài viết mang đến một điều gì đó mới mẻ, làm tích cực hơn cuộc sống... Bởi với mỗi người làm báo thì bài báo có ý nghĩa cho cuộc sống mới là quan trọng nhất.

+Vâng, xin cảm ơn anh!

Huy Hoàng (Thực hiện)