Béo phì - một "đại dịch" của thế giới

Trong cuộc họp báo hôm thứ Năm (29/2), Tiến sĩ Majid Ezzati, tác giả chính của phân tích và giáo sư tại Cao đẳng Hoàng gia London (Vương quốc Anh), cho biết số liệu thống kê đáng kinh ngạc này đạt được sớm hơn dự đoán, phần lớn là do sự chuyển đổi nhanh chóng của tình trạng dinh dưỡng từ thiếu cân sang béo phì ở các nước thu nhập thấp và trung bình. 

Theo ước tính trước đây của Liên đoàn Bệnh béo phì Thế giới (WOF), dự kiến có 1 tỷ người mắc bệnh béo phì vào năm 2030, nhưng Tiến sĩ Ezzati cho biết con số đó đã bị vượt qua vào năm 2022. "Chúng tôi thực sự ngạc nhiên trước tốc độ này", ông nói.

Phân tích được thực hiện bởi hơn 1.500 nhà nghiên cứu từ Tổ chức Hợp tác về Yếu tố rủi ro Bệnh không truyền nhiễm và Tổ chức Y tế Thế giới, đã phân tích số đo chiều cao và cân nặng của hơn 220 triệu người từ hơn 190 quốc gia.

Phân tích tập trung vào tỷ lệ thiếu cân và béo phì, cả hai dạng bệnh dinh dưỡng có hại cho sức khỏe. Người trưởng thành được phân loại là béo phì nếu chỉ số khối cơ thể (BMI) lớn hơn hoặc bằng 30 và được phân loại là thiếu cân nếu chỉ số BMI dưới 18,5. Theo nghiên cứu, trẻ em và thanh thiếu niên được xác định là béo phì hoặc thiếu cân dựa trên tiêu chí về độ tuổi và giới tính theo độ tuổi.

Tại cuộc họp báo, Tiến sĩ Francesco Branca, Giám đốc Ban Dinh dưỡng và An toàn Thực phẩm của WHO, cho biết: "Suy dinh dưỡng và béo phì là hai mặt của cùng một vấn đề, đó là thiếu khả năng tiếp cận chế độ ăn uống lành mạnh".

Phân tích ước tính rằng gần 880 triệu người lớn và 159 triệu trẻ em mắc bệnh béo phì vào năm 2022. Tỷ lệ béo phì ở trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn thế giới đã tăng gấp 4 lần từ năm 1990 đến năm 2022, trong khi tỷ lệ béo phì ở người lớn tăng hơn gấp đôi.

"Điều rất đáng lo ngại là 'đại dịch' béo phì ở người lớn từng xảy ra ở hầu hết các nơi trên thế giới vào năm 1990 giờ đây lại ảnh hưởng đến trẻ em và thanh thiếu niên trong độ tuổi đi học", ông Ezzati nhấn mạnh.

Trong khi tỷ lệ béo phì tăng lên thì số người bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu cân lại giảm ở hầu hết các quốc gia. Theo phân tích, tỷ lệ béo phì hiện cao hơn tỷ lệ thiếu cân ở 2/3 số quốc gia trên thế giới.

Quá trình chuyển đổi này thể hiện rõ nhất ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, đặc biệt là ở vùng Caribe, Trung Đông và Bắc Phi. Theo phân tích, những quốc gia này hiện có tỷ lệ béo phì cao hơn so với nhiều nước công nghiệp phát triển giàu có.

"Trước đây, chúng ta từng nghĩ béo phì là vấn đề của người giàu. Nhưng giờ đây béo phì là một vấn đề của thế giới", tiến sĩ Branca nhận định.

Ông Ezzati cho biết các nhà nghiên cứu rất ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng không có quốc gia công nghiệp giàu có nào – trừ Mỹ – nằm nhóm đầu danh sách các quốc gia có tỷ lệ béo phì cao nhất vào năm 2022. Ông cho rằng đó là một sự thay đổi lớn so với năm 2017, khi WHO thực hiện một phân tích béo phì toàn cầu tương tự cho thấy Mỹ, Canada, Úc, New Zealand và Vương quốc Anh nằm trong nhóm hàng đầu về tỷ lệ béo phì.

Các chính sách ngăn ngừa béo phì

Theo tiến sĩ Branca, quá trình chuyển đổi béo phì này là kết quả của việc tái cơ cấu nhanh chóng các hệ thống thực phẩm trên toàn thế giới mà không bị chi phối bởi chính sách công. Theo đó, các hành động chính sách liên quan đến thực phẩm và môi trường chưa đủ quyết liệt.

Ông cho biết, béo phì và thiếu cân cùng tồn tại ở nhiều quốc gia và phải được giải quyết song song thông qua các biện pháp như khuyến khích và hỗ trợ nuôi con bằng sữa mẹ, đánh thuế đồ uống có đường, quy định tiếp thị thực phẩm hướng tới trẻ em và cung cấp thực phẩm bổ dưỡng trong các tổ chức công như trường học. Ông nói thêm rằng cải cách nông nghiệp, thiết kế đô thị và đầu tư vào chăm sóc sức khỏe ban đầu có thể hỗ trợ những chính sách đó.

Trong một thông cáo báo chí, ông Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO, cho biết: "Việc quay trở lại đúng hướng để đạt được các mục tiêu toàn cầu về hạn chế béo phì sẽ cần nỗ lực của các chính phủ và cộng đồng, được hỗ trợ bởi các chính sách dựa trên bằng chứng từ WHO và các cơ quan y tế công cộng quốc gia".

"Điều quan trọng là nó đòi hỏi sự hợp tác của khu vực tư nhân, họ phải chịu trách nhiệm về tác động sức khỏe do sản phẩm của mình gây ra", ông nói thêm.

Theo ông  Branca, hơn 3 tỷ người trên thế giới hiện không đủ khả năng chi trả cho một chế độ ăn uống lành mạnh.

Để hỗ trợ các chính sách này, WHO đã hợp tác với các cơ quan khác như Quỹ khẩn cấp trẻ em quốc tế của Liên hợp quốc để đưa ra các khuôn khổ như Kế hoạch hành động toàn cầu về tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em và Kế hoạch tăng tốc ngăn chặn béo phì.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh những thay đổi chính sách trên toàn thế giới đã mang lại những kết quả đáng khích lệ. Pháp, quốc gia có ​​tỷ lệ béo phì ở mức ổn định trong phân tích, đã thực hiện một kế hoạch quốc gia có tên là Chương trình Dinh dưỡng Quốc gia Santé nhằm đặt ra các mục tiêu cho chính sách dinh dưỡng ở cấp độ ngành, người tiêu dùng và nghiên cứu.

Ngoài ra, các quốc gia ở Nam Mỹ đã bắt đầu thực hiện dán nhãn dinh dưỡng trước bao bì, trong đó có cảnh báo rõ ràng về hàm lượng chất béo, đường và muối. Tiến sĩ Branca cho biết Mexico đã dẫn đầu về việc đánh thuế đồ uống có đường, và ở Chile, thực phẩm chế biến sẵn không được bán cho trẻ em.

"Các biện pháp can thiệp của cộng đồng lồng ghép việc thúc đẩy chế độ ăn uống lành mạnh và hoạt động thể chất đã đặc biệt hiệu quả", ông Branca nhận xét.

Hoài Phương (theo CNN)