Lợi dụng Giấy phép khai thác cát, Hợp tác xã Xây dựng và Công nghiệp (viết tắt là HTX) Phú Thịnh đã ngày đêm tận thu khoáng sản dưới lòng sông Đồng Nai. Việc khai thác ồ ạt như vậy đã gây nên sạt lở nghiêm trọng hai bên bờ sông và “nuốt” hàng chục ngàn mét đất. Quá bức xúc, nhiều hộ dân đã nhiều lần đứng ra ngăn chặn những chiếc xe ben chở cát và những chiếc ghe hút cát, đồng thời gửi đơn tố cáo đến các cơ quan chức năng và các cơ quan báo chí.

Khai thác cát vô tội vạ

Theo phản ánh của những người dân ấp 5, xã Tà Lài, huyện Tân Phú (tỉnh Đồng Nai), HTX Phú Thịnh trong khi khai thác cát đã làm sạt lở và “nuốt trôi” nhiều diện tích đất vườn của họ. Không chỉ thế, việc vận chuyển cát từ bãi cát này ra ngoài tiêu thụ cũng khiến cho các hộ dân bức xúc bởi hàng loạt xe ben chở quá tải đang tàn phá môi trường.

Từ sự phản ánh của các hộ dân, chúng tôi đã tiếp cận khu khai thác cát của HTX Phú Thịnh này. Hàng ngày, chỉ cần đứng ở cầu treo nơi nối ấp 5 xã Tà Lài với vùng đệm rừng Nam Cát Tiên là có thể quan sát hết các hoạt động khai thác cát của HTX Phú Thịnh. Trước đây, HTX này cho nhân viên hút cát ngay tại gần bãi cát, việc hút cát khiến cho hai bên bờ sông Đồng Nai nơi bãi tập kết cát của đơn vị này sạt lở trầm trọng. Xung quanh, hàng loạt cây cối ven bờ cứ lần lượt bị xâm hại, hàng chục ngàn mét đất của các hộ dân cũng vì thế mà chìm theo dòng nước xoáy.

Theo một hướng tiếp cận khác, chúng tôi được chứng kiến những chiếc “vòi rồng” rất lớn đang được hút cát từ dưới ghe bãi tập kết. Nhìn bãi cát rộng lớn này, chúng tôi có thể đoán được các nhân viên của HTX phải mất rất nhiều công sức mới có thể khai thác được lượng cát khổng lồ này. Trước đây, mỗi ngày đơn vị này có tới 5 chiếc ghe thay nhau rút ruột đoạn sông một cách vô tội vạ như vậy. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây HTX này chỉ huy động 3 chiếc ghe để hút cát từ dưới lòng sông để đưa về bãi tập kết. Hàng ngày từ sáng sớm tinh mơ, các nhân viên thay phiên nhau làm việc, tận dụng khai thác triệt để rút ruột lòng sông. Cũng theo giấy phép thì HTX này phải cho nhân viên thả phao giới hạn khai thác cũng như để cảnh báo thuyền bè qua lại. Tuy nhiên, việc khai thác thì cứ thoải mái mà chẳng hề có một chiếc phao nào được giăng ra trên mặt nước. Việc hút cát cũng phải cách xa bờ ít nhất là 20 mét nhưng HTX Phú Thịnh đã không làm thế, nhiều khi còn cho nhân viên dùng “vòi rồng” thọc vào luôn những phần đất dưới mặt nước của người dân có đất nằm sát mé sông. Đây chính là nguyên nhân vì sao đất của người dân canh tác cứ bị sạt lở là vậy.

Trao đổi với phóng viên, các hộ dân sinh sống tại đây cho biết, bãi cát này do một người đàn ông tên Lâm (người quản lý HTX Phú Thịnh), đã cho nhân viên ngày đêm khai thác cát trên dòng sông Đồng Nai. Còn đoàn xe chở cát của ông Lâm thì chạy rầm rầm suốt ngày đêm mà toàn loại xe ben lớn, cày nát hết cả đường. Bây giờ xe của ông Lâm vẫn chạy nhiều nhưng do bị công an can thiệp nên đã bố trí những “tai mắt” canh chừng công an nghỉ làm thì “bắn” tín hiệu để đoàn xe ben vận chuyển cát đi tiêu thụ. Việc khai thác đó được những người của HTX Phú Thịnh tận dụng triệt để. Ngày cũng như đêm, họ huy động nhiều ghe hút cát trực tiếp dưới lòng sông. Trong quá trình hút cát, các đối tượng không hề để phao cảnh báo giống như mọi nơi.

Cũng theo những gì người dân phản ánh, việc khai thác cát của ông Lâm có giấy phép và bãi cát HTX Phú Thịnh đã hoạt động được hơn 7 năm. Hồi đầu mới hoạt động thì người quản lý là ông Sáu Trinh, nhưng lúc đó họ khai thác ít, không ảnh hưởng nhiều đến đất đai, vườn tược của người dân ven sông và việc đền bù cũng thỏa đáng. “Tuy nhiên, từ khi ông Lâm về quản lý, việc khai thác trở nên rầm rộ, suốt ngày đêm, có ngày bãi cát này hút dưới lòng sông lên cả ngàn mét khối. Lúc đó, người dân chúng tôi tổ chức chặn xe và yêu cầu ông Lâm chỉ được hoạt động từ 5 giờ sáng. Thế nhưng, chỉ được vài ngày là ông này lại hoạt động rầm rộ trở lại. Trong khi đó, theo quy định khu vực này chỉ được phép hút cát khi thả phao nổi cách bờ sông 30m, nhưng trên thực tế thì việc hút cát diễn ra không đúng theo quy định”- các hộ dân bức xúc.

Lợi dụng giấy phép để tận thu cạn kiệt nguồn tài nguyên?

Qua việc khai thác kể trên, có thể thấy nguồn lợi mà HTX Phú Thịnh thu về là rất lớn. Tuy nhiên, hậu quả từ việc rút ruột lòng sông này đã và đang mang lại những hậu quả nghiêm trọng đến môi trường sống của hàng chục hộ dân ven hai bờ sông Đồng Nai. Từ khi việc khai thác cát diễn ra trên đoạn sông này thì tôm, cá gần như biến mất. Hàng năm, đất vườn ven sông của người dân lại bị “nuốt trôi” hàng chục mét. Trong khi đó, mỗi hộ chỉ được đền bù 3 triệu đồng/ năm, mà có người không được nhận. Nếu tính tổng 51 hộ dân được đền bù thì HTX Phú Thịnh cũng chỉ mất khoảng 153 triệu đồng/1 năm. Số tiền này, chỉ cần khoảng 1 tuần khai thác triệt để là HTX Phú Thịnh đã có dư.

Chính từ việc rút ruột lòng sông đã khiến cho HTX Phú Thịnh tận dụng triệt để tấm giấy phép khai thác cũng như lợi dụng nó để rút ruột tài nguyên. Trong quá trình khai thác theo kiểu bất chấp như vậy, không biết các cơ quan chức năng địa phương cũng như các cơ quan chuyên ngành có khi nào tiến hành kiểm tra? Kể cả những chiếc xe ben chở cát cày nát con đường vẫn hoạt động như chốn không người.

Với thời hạn khai thác rút ruột tài nguyên lên đến 23 năm (như trong giấy phép) thì không biết bao nhiêu hộ dân phải cực khổ vì HTX này. Trong khi đó, đến nay HTX mới “rút ruột” có 5 năm đã khiến cho hàng chục hộ dân ấp 5 phải khốn khổ. Không biết khi khai thác hết 23 năm thì HTX Phú Thịnh có phục hồi được môi trường hay không(?). Bởi hiện nay, theo chứng kiến thực tế thì mỗi ngày HTX này khai thác từ 500 – 700 m3 cát. Như vậy, chỉ khoảng trên dưới 3 tháng, HTX Phú Thịnh đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ khai thác số lượng 48 ngàn m3/ năm như trong giấy phép đã được cấp. Vậy việc lợi dụng “tấm bùa” giấy phép làm lá chắn, trong 5 năm qua, HTX Phú Thịnh đã ngày đêm “rút ruột” lòng sông Đồng Nai để thu lợi bất chính mà không phải báo cáo thuế hằng năm (?). Việc hỗ trợ cho số tiền 3 triệu đồng mỗi hộ dân khi bị mất đất sản xuất cũng khiến cho người dân bức xúc. Chính vì thế mà nhiều hộ dân đã không nhận tiền đền bù của HTX. Bởi với người nông dân, họ cần đất để sản xuất chứ không phải là những đồng tiền đền bù chẳng thấm vào đâu rồi lại nhìn cảnh vườn tược nhà mình bị dòng sông từng ngày “nuốt trôi” bởi sự “rút ruột” của HTX Phú Thịnh.

Trao đổi với phóng viên, ông Ngô Sỹ Bảng – Chủ tịch UBND huyện Tân Phú- cho biết: “HTX Phú Thịnh được khai thác cát trên sông Đồng Nai. Sau khi báo chí vào cuộc xác minh sự việc, vừa rồi đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh cũng đã phối hợp với huyện đi xác minh kiểm tra hai ba ngày liền. Hiện chúng tôi đang chờ báo cáo của Sở TN-MT rồi cũng báo lên UBND tỉnh luôn. Còn địa bàn trên sông Đồng Nai thuộc huyện quản lý thì rất ổn, hiện có hai doanh nghiệp của tỉnh vẫn đang khai thác ổn định trên đó”.

Theo những người dân thì đất vườn ven sông ngày càng sạt lở và họ đang ngày đêm kêu cứu. Nếu chính quyền không vào cuộc xử lý dứt điểm thì người dân không còn đường nào khác là phải tự mình đứng ra bảo vệ ruộng, vườn và điều đáng tiếc sẽ xảy ra là xô xát, khiến tình hình an ninh xã hội địa phương trở nên phức tạp. Thiết nghĩ, các cấp chính quyền huyện Tân Phú cũng như tỉnh Đồng Nai cùng các cơ quan chức năng cần sớm xử lý dứt điểm việc khai thác cát của HTX Phú Thịnh. Đồng thời đề ra hướng giải quyết những hậu quả từ việc “rút ruột” lòng sông khiến cuộc sống người dân đã và đang bị ảnh hưởng nặng nề.

PV