Tại Hội nghị bà Nguyễn Hạnh Nguyên – Chuyên gia Trung tâm HealthBridge Canada tại Việt Nam đánh giá: “Hiện nay báo chí viết về tác hại thuốc lá hàng ngày nhưng vẫn còn nhiều khoảng trống mà báo chí chưa quan tâm khai thác như: Giá thuốc lá quá rẻ, chính sách thuế thuốc lá yếu; mua thuốc lá quá dễ, chính sách kiểm soát các điểm bán hạn chế; quảng cáo thuốc lá tràn lan tại các điểm bán, vi phạm trắng trợn Luật Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL); sự can thiệp của các công ty thuốc lá, vi phạm điều 5.3 PCTHTL; hay thực thi chính sách, pháp luật về PCTHTL chưa nghiêm; …”

Theo bà Hạnh Nguyên, những hạn chế của truyền thông của báo chí về PCTHTL là đang mang màu sắc và cảnh báo quá nhiều, thiếu cách tiếp cận cùng những thông điệp mang tính thúc đẩy hành động khuyến khích hành vi tốt. Bên cạnh đó, nhiều bài báo sử dụng số liệu và bằng chứng từ nhiều nguồn không đáng tin cậy.

Điển hình khảo sát của Trung tâm và đầu tư quốc tế (ITIC) năm 2012 về tình trạng buôn lậu thuốc lá ở Việt Nam cùng với thông điệp “tăng thuế làm gia tăng buôn lậu, giảm sản xuất, thất thu ngân sách” được đăng tải và trích dẫn trong hàng loạt bài báo. Tuy nhiên sự thật đằng sau báo cáo của ITIC lại được tài trợ bởi công ty thuốc lá đa quốc gia Phillip Moris và được xây dựng trên các điều khoản tham chiếu được thỏa thuận với công ty này. Phương pháp nghiên cứu không đảm bảo tính khoa học,  mẫu nghiên cứu không đại diện, mô hình ước tính chưa tính toán đầy đủ tác động của các yếu tố, …

Theo báo cáo của Trung tâm HealthBridge Canada, thời gian vừa qua hành vi vi phạm liên quan đến Luật PCTHTL, vi phạm truyền thông hoạt động tài trợ, trách nhiệm xã hội, … của báo chí Việt Nam ngày càng nhiều. Cụ thể, năm 2014 có 12 tin bài vi phạm, năm 2015 có 16 tin bài vi phạm, năm 2016 có 46 tin bài vi phạm, năm 2017 có 28 tin bài vi phạm.

 Toàn cảnh Hội nghị tập huấn PCTHTL. Ảnh: Thái Sơn 

Theo ông Lê Quang Tự Do (Phó Cục trưởng Cục PTTH&TTĐT – Bộ Thông tin & Truyền thông), “Hiện nay đề tài PCTHTC chưa được các báo đi sâu giống như các đề tài về giao thông, cướp, giết, hiếp, suy đồi đạo đức, ... Hiện có nhiều nhân vật, sự đau đớn của những bệnh nhân do tác hại thuốc lá đưa tới chưa được khai thác, nên các bài viết về PCTHTL chưa thu hút được bạn đọc.”

“Cách viết mang tính áp đặt, buộc tội, phê phán, … rất khó thuyết phục người đọc. Chính vì thế rất cần các phóng viên, nhà báo thay đổi kỹ thuật viết, làm sao cho người đọc dễ hiểu, dễ thuyết phục, có tính lan truyền cao” – Phó Cục trưởng Lê Quang Tự Do nói.

Ngày nay, vai trò báo chí truyền thông trong PCTHTL là rất quan trọng không thể phủ nhận. Tuy nhiên, để làm tốt hơn trách nhiệm của mình, báo chí cần tăng cường phát huy và đổi mới trong truyền thông. Tăng cường phối hợp và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan PCTHTL và cơ quan báo chí. Đặc biệt, sự phối hợp của các cơ quan chức năng trong việc giám sát các vi phạm về quảng cáo, khuyến mãi, tiếp thị của các công ty thuốc lá trên báo chí.

Hoàng Tuấn