Theo Tổng cục thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), tổn thất sau khai thác thủy sản tại Việt Nam chiếm khoảng 20-30% sản lượng. Nghĩa là mỗi năm Việt Nam mất 700.000 tấn hải sản do bị hư hỏng, tương đương 14.000 tỷ đồng.

Một trong những nguyên nhân là do thiết bị và công nghệ bảo quản chưa đáp ứng được yêu cầu. Theo phương pháp truyền thống, ngư dân sử dụng đá cây làm từ nước ngọt trên đất liền rồi xay nhỏ đưa lên tàu cá, chứa trong các khoang lạnh để bảo quản hải sản. Diện tích bề mặt tiếp xúc của đá xay với hải sản không cao, do vậy tốc độ làm lạnh thấp, nhiệt độ bảo quản trong khoang bảo quản không đồng đều. Mặt khác đá xay có cạnh rất sắc, thường hay làm trầy xước hải sản, nhất là các loài thân mềm.

Để khắc phục hạn chế trên, nhà khoa học thuộc Trung tâm phát triển công nghệ cao (Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam) đã thực hiện đề tài: "Nghiên cứu chế tạo máy làm đá tuyết từ nước biển phục vụ bảo quản hải sản đánh bắt xa bờ".

Trong hai năm 2016-2017 nghiên cứu, chế tạo và thử nghiệm, các nhà khoa học đã chế tạo thành công máy sản xuất đá tuyết từ nước biển, năng suất 1.250kg/24h. Đặc biệt, họ đã làm chủ công nghệ chế tạo buồng tạo đá tuyết bao gồm: Tang trụ, cơ cấu gạt đá, bộ phận phun nước, hệ thống tuần hoàn nước lạnh, bộ trao đổi nhiệt sử dụng hệ thống máy nén một cấp, phù hợp với điều kiện tàu cá Việt Nam.

Với chiếc máy này, nguyên liệu để làm đá tuyết là nước muối 3% hoặc nước biển sẽ được bơm vào bể tuần hoàn. Khi bể đầy hoặc hết nước, cảm biến sẽ báo tín hiệu về bộ xử lý trung tâm để bật/tắt máy bơm.

Máy bơm sẽ bơm nước và phun đều trên bề mặt của buồng tạo đá tuyết. Lúc này hệ thống trao đổi nhiệt qua thành trong của buồng tạo đá xuống mức từ -3 độ C đến -6 độ C giúp nước làm lạnh nhanh. Bộ phận trao đổi nhiệt dạng ống xoắn ruột gà truyền thống và tang trống được thay bằng công nghệ đúc liền.

Trên thành trong của buồng tạo đá, các tinh thể băng liên tục hình thành và được cơ cấu dao gạt tách ra khỏi bề mặt buồng tạo đá. Nhờ đó, một phần nước làm lạnh nhưng chưa kịp hình thành tinh thể băng cùng đá tuyết sẽ rơi xuống đáy buồng tạo đá.

Giữa đáy buồng tạo đá và bể tuần hoàn nước lạnh được ngăn cách bởi tấm sàng đá giúp giữ lại phần đá tuyết, đẩy ra ngoài bể chứa thành phẩm, phần nước lạnh chưa hình thành đá sẽ đi qua tấm sàng rồi quay trở lại bể nước nguyên liệu. 

Khi sử dụng, người dùng dễ dàng lựa chọn và điều chỉnh độ đậm đặc của đá tuyết trong dải từ 25% tới 95% hoặc theo nhiệt độ xác định.

Vật liệu tạo máy sản xuất đá tuyết có khả năng chịu ăn mòn của nước biển như: inox 316, nhựa PVC. Máy nén, bộ phận tách dầu, dàn ngưng, các thiết bị khác đều sử dụng loại chuyên dùng cho tàu biển, đảm bảo độ bền và độ tin cậy.

Sản phẩm thử nghiệm tại cảng biển và trên tàu cá thuộc vùng biển Hải Phòng cho thấy máy chạy ổn định, đáp ứng yêu cầu đặt ra. Thời gian tới, nhóm tiếp tục nghiên cứu máy có năng suất lớn hơn, có thể lên đến 10 tấn/24h với nhiều cải tiến, đối tượng hướng đến là cá ngừ, nhằm đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu của thị trường tiềm năng như Nhật, EU.

Phạm Hương