Theo Reuters, bà Fiame Naomi Mata'afa, nhà lãnh đạo đối lập sắp trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Samoa sau nhiều tuần bế tắc chính trị, đã cam kết tạm gác lại việc phát triển khu cảng Vaiusu trị giá 100 triệu USD mà Trung Quốc đề xuất tài trợ.

Bà Fiame cho rằng dự án trên có quy mô “quá sức” đối với Samoa – một quốc đảo ở Thái Bình Dương với khoảng 200.000 dân. Hiện, Trung Quốc là chủ nợ lớn nhất của Samoa khi chiếm đến 40% các khoản nợ nước ngoài của nước này, tương đương khoảng 160 triệu USD.

Dự án xây dựng cầu cảng ở Vịnh Vaiusu đã là một vấn đề gây chia rẽ nội các của Samoa trong cuộc bầu cử vào tháng 4 vừa qua, khiến cho nhà lãnh đạo lâu năm Tuilaepa Sailele Malielegaoi thất bại.

Bà Fiame cho biết bà dự định duy trì quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc nhưng bà có nhiều nhu cầu cấp bách hơn phải giải quyết.

Dự án cũng đe dọa nguy cơ châm ngòi cho một tranh chấp ở Thái Bình Dương khi Hoa Kỳ và các đồng minh đang nỗ lực đối phó trước tầm ảnh hưởng ngày càng tăng trong khu vực của Trung Quốc.

Vào đầu tuần này, trả lời phỏng vấn với trang tin Reuters, bà Fiame nhấn mạnh rằng Samoa hiện có nhiều nhu cầu cấp bách hơn là xây dựng một cảng mới.

“Samoa là một quốc gia nhỏ. Các cảng biển và sân bay của chúng tôi hiện vẫn đáp ứng đủ nhu cầu của chúng tôi”, bà Fiame chia sẻ qua điện thoại từ thủ đô Apia, Samoa.

“Rất khó để tưởng tượng rằng chúng tôi sẽ cần một dự án có quy mô lớn đến thế trong bối cảnh còn có nhiều dự án cấp bách hơn mà chính phủ cần phải ưu tiên triển khai”, vị lãnh đạo tương lai của Samoa cho biết.

Theo các nhà phân tích, lập trường trên của bà Fiame đã đánh dấu một quyết định mang tính đột phá so với người tiền nhiệm Tuilaepa – người được Bắc Kinh coi là đồng minh thân cận của Trung Quốc trong hơn hai thập kỷ lãnh đạo Samoa.

“Mức độ mắc nợ của chính phủ chúng tôi đối với chính phủ Trung Quốc là một vấn đề cấp bách đối với cử tri,” bà Fiame cho biết, đồng thời, nhấn mạnh thêm rằng chính phủ của bà sẽ duy trì mối quan hệ tốt đẹp với cả Trung Quốc và Mỹ.

Dự án gây tranh cãi

Trước đây, cựu Thủ tướng Tuilaepa từng tuyên bố rằng các quốc gia Thái Bình Dương phải tự chịu trách nhiệm nếu họ rơi vào tình trạng nợ không bền vững. Ông Tuilaepa thường xuyên mô tả cầu cảng Vaiusu trước quốc hội là một “dự án do Trung Quốc tài trợ” sẽ tạo ra nhiều việc làm cần thiết, thúc đẩy thương mại và du lịch.

Theo một báo cáo được đăng tải hồi tháng 1 năm nay trên Samoa Observer, dự án đang trong giai đoạn đàm phán cuối cùng với Trung Quốc. Dự kiến dự án trên sẽ được khởi công ngay sau khi các quốc gia mở cửa trở lại.

Samoa, vốn là một quốc đảo phụ thuộc vào canh tác tự cung tự cấp, cùng với du lịch và xuất khẩu cá và sản phẩm dừa, đã tìm kiếm sự trợ giúp từ các quốc gia lớn hơn để tài trợ phát triển trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát làm ảnh hưởng nặng nề đến thương mại và du lịch.

Cảng Vaiusu, nằm gần cảng Maututu ở thủ đô Apia của Samoa, gần đây đã được mở rộng với sự hỗ trợ tài chính từ Nhật Bản. Tuy nhiên, việc Trung Quốc tham gia đầu tư vào dự án này đã thu hút sự quan tâm và chỉ trích lớn hơn vì cho rằng các cơ sở do Trung Quốc tài trợ có thể được biến thành tài sản quân sự trong thời kỳ thù địch đặt ra thách thức đối với Mỹ và các đồng minh trong khu vực, vốn đã thống trị ảnh hưởng quốc tế ở đại dương lớn nhất thế giới kể từ năm 1945.

Trang Reuters đưa tin đầu tháng, cho biết Trung Quốc đang viện trợ dự án nâng cấp một đường băng trên một trong những hòn đảo xa xôi ở Thái Bình Dương của Kiribati, nằm sâu trong lãnh thổ giáp với Mỹ.