Trước sự vụ nước sông Đà bị nhiễm bẩn, cùng những e ngại về những tác động xấu đến môi trường, đến nay Công ty CP đầu tư nước sạch Sông Đà (Viwasupco) - đơn vị chịu trách nhiệm chính về việc này vẫn chưa có phương án nhằm khôi phục tình trạng môi trường tại địa phương. Thay vào đó, họ đã có những động thái rất “lạ” khi… xả hàng nghìn mét khối nước súc rửa bể chứa trung gian ra môi trường, gây nhiều tác động xấu đến môi trường tại địa phương. Qua kiểm tra thực tế, khu vực suối Đồng Bãi (thôn Dục, xã Yên Bình, huyện Thạch Thất, Hà Nội) đã bị ô nhiễm nặng, với những lớp bùn thải đặc quánh, nhiều dầu mỡ…

Liên quan đến sự cố nước sông Đà bị nhiễm bẩn, khi môi trường ở khu vực còn chưa kịp “thở” thì Viwasupco lại “ứng cứu” bằng cách tự ý thực hiện một số hoạt động như: rải cát, chôn lấp cát lẫn dầu thải… nhất là đã sử dụng hơn một tấn than hoạt tính xử lý hệ thống rồi xả ngược lại ra môi trường gây ô nhiễm. Ghi nhận của nhóm phóng viên báo Nhà báo và Công luận, tại khu vực suối Đồng Bãi, tại vị trí suối tiếp giáp với cửa xả đã xuất hiện nhiều lớp bùn cặn đen, đóng dày từ 3cm đến 4cm, ven các bờ đất và vướng đầy trên cỏ. Nước tại con suối đã đổi màu do chất thải đã loang rộng và một phần bị hòa tan trong nước. Dọc theo con suối là từng mảng chất bẩn, nghi là dầu đã bám dày, đen đặc cả bờ đất xung quanh...

Ngay sau khi nhận được thông tin, các cơ quan chức năng đã tiến hành kiểm tra Viwasupco, nhưng mọi việc đã thành “sự đã rồi” khi các bể bị được xả kiệt và đổ thẳng chất xúc rửa chưa qua xử lý ra môi trường. Điều này có thể sẽ mang tới những tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, môi trường sống, sức khỏe của con người tại khu vực lân cận.

Ngày 4/11/2019, UBND TP. Hà Nội cho biết, theo báo cáo từ Sở Tài nguyên và Môi trường thì Công ty Viwasupco có hai bể chứa với dung tích 30.000m3/bể dùng để chứa nước sạch, cấp nước cho khách hàng. Sau khi có kết quả quan trắc, đánh giá chất lượng nước từ cơ quan chuyên môn, Viwasupco đã chủ động cho xả kiệt và tiến hành xúc rửa hai bể trung gian, nhưng không sử dụng hóa chất, chỉ sử dụng công nhân cọ rửa cơ học. Quá trình xúc rửa, xả nước xúc rửa từ bể chứa trung gian ra môi trường là tại khu suối Đồng Bãi. Trước và trong quá trình xúc rửa bể chứa nước trung gian, Viwasupco không thông báo đến nhân dân, chính quyền địa phương; không xuất trình được quy trình xúc rửa và xả thải nước quá trình xúc rửa ra môi trường; chưa xuất trình được Hồ sơ thiết kế Bể chứa trung gian, hồ sơ về công tác chấp hành các quy định của pháp luật Bảo vệ môi trường và giấy phép xả thải; không thực hiện phân tích chất lượng nước xúc, xả vệ sinh bể chứa trung gian trước khi xả ra môi trường.

Đánh giá từ các chuyên gia cho thấy, việc Viwasupco ứng phó với sự cố nước sông Đà bị nhiễm bẩn bằng các hoạt động cơ học, xả thẳng ra môi trường là do công ty này không hề có các phương án, công nghệ để xử lý nguồn nước. Điều này cũng gióng lên hồi chuông báo động với câu chuyện kiểm soát chất lượng nguồn nước, kiểm soát hoạt động xả thải ra môi trường đối với những công ty có các hoạt động sản xuất đóng trên địa bàn mỗi tỉnh. Bởi khi những đơn vị này xả thải trực tiếp chưa qua xử lý ra môi trường không chỉ gây ô nhiễm nguồn nước, về lâu dài có thể khiến đất, môi trường khu vực bị ảnh hưởng nặng nề do ngấm chất bẩn độc hại trong thời gian dài. Hậu quả lớn nhất khi môi trường, nguồn nước bị ô nhiễm là sức khỏe, tính mạng của người dân bị ảnh hưởng, nhiều dịch bệnh tiềm ẩn sẽ bộc phát. Nhất là về lâu dài, các quần thể sống chung ở khu vực sẽ tương tác với nhau, cho nên môi trường bị ô nhiễm sẽ dẫn tới sự điều tiết của hệ sinh thái bị thay đổi...

Theo Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng luật sư Tinh Thông Luật (Đoàn luật sư TP. Hồ Chí Minh), với thực trạng xả thải thẳng ra môi trường như Viwasupco, hoặc các cơ sở gây ô nhiễm môi trường thì cần tiến hành đánh giá về mức độ vi phạm các hành vi gây nguy hại đến môi trường. Ngoài việc phải có các biện pháp khắc phục, tùy theo mức độ mà có thể bị phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 1-5 năm. Các hành vi vi phạm này nếu ở mức cao hơn có thể bị phạt tiền từ 1 tỷ đồng đến 3 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 3 đến 7 năm. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm. Riêng pháp nhân thương mại thì có thể bị phạt tiền đến 3 tỷ đồng. Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật hình sự 2015, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn. Nhất là hiện nay theo một số khung theo Bộ luật hình sự 2015 đã có quy định về tội gây ô nhiễm môi trường về lưu lượng xả thải vượt quy chuẩn môi trường có thể làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự.

Nhiều ý kiến cho rằng, đây là một chế tài mạnh, mang tính răn đe rất cao, với khung có thể bị xử lý hình sự nếu các chủ cơ sở sản xuất, doanh nghiệp không chú trọng đầu tư công nghệ sản xuất; hệ thống xử lý môi trường hiện đại. Nhất là không làm tốt công tác bảo vệ môi trường, không kiểm soát được nguồn và mức độ xả thải, để vượt quy chuẩn nhiều lần. Nhưng quan trọng nhất vẫn cần có sự giám sát trực tiếp, thường xuyên từ các cơ quan chức năng tại địa phương đối với những hoạt động của các đơn vị sản xuất trên địa bàn.

Trước tình hình nói trên, UBND Thành phố có văn bản yêu cầu Viwasupco nghiêm túc thực hiện công tác quản lý, vận hành của bể chứa trung gian theo đúng quy định, đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường. Trước khi xả thải Công ty phải có thông báo gửi chính quyền địa phương biết và giám sát, tránh gây hoang mang cho dư luận, nhân dân trong khu vực. Chất lượng nước xả thải phải đạt tiêu chuẩn môi trường cho phép. Đề nghị đơn vị nghiên cứu, thay đổi phương án xả thải; không xả thải ra suối Đồng Bãi, thôn Dục, xã Yên Bình, huyện Thạch Thất. Căn cứ kết quả phân tích các mẫu nước xả thải tại phòng thí nghiệm, nếu các thông số ô nhiễm vượt tiêu chuẩn, UBND Thành phố giao UBND huyện Thạch Thất lập biên bản xử phạt vi phạm hành chính theo đúng quy định.

Gia Nguyên