Vẫn cảnh “cha chung không ai khóc”

Năm 2017 là một năm bản lề và có ý nghĩa quan trọng đối với công tác bảo vệ QLNTD tại Việt Nam. Bởi, đây là năm thứ hai các tổ chức, cá nhân có liên quan, bắt đầu triển khai chương trình phát triển, các hoạt động bảo vệ QLNTD theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, theo số liệu từ Cục Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công Thương), trong năm 2017, Cục đã tiếp nhận và xử lý trên 1.400 khiếu nại, yêu cầu của NTD liên quan đến những hành vi, vi phạm hoặc có dấu hiệu vi phạm đến QLNTD trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Năm 2017, cũng là năm xuất hiện nhiều hình thức xâm phạm QLNTD với những hành vi mới, phức tạp hơn.

Đặc biệt, ngành hàng được yêu cầu tư vấn, giải quyết khiến nại và được phản ánh tới Cục nhiều nhất là ngành hàng tiêu dùng (17,77%); tiếp đến là nhóm đồ điện tử gia dụng (14,76%); điện thoại, viễn thông (11,44%)… điều này cho thấy, tình hình xâm phạm QLNTD ngày một diễn biến phức tạp và khó kiểm soát hơn.

Để bảo vệ mình, trước hết NTD cần tìm đến những địa chỉ uy tín để mua sắm. 

Từ số liệu trên có thể thấy, nhóm ngành bị xâm phạm nhiều nhất vẫn là các nhóm hàng tiêu dùng liên quan đến đời sống hàng ngày của người dân. Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng, để xảy ra tình trạng xâm phạm QLNTD thường xuyên là bởi, thói quen mua sắm của một bộ phận không nhỏ người dân hiện nay vẫn là xem hàng, thanh toán rồi nhận hàng mà ít khi để ý đến việc lấy hóa đơn hay viết giấy bảo hành, nên khi mua phải hàng không bảo đảm chất lượng hay bị lỗi kỹ thuật, thì rất khó được bảo vệ.

Trong khi đó, khi gặp phải vấn đề xâm phạm QLNTD, phần lớn NTD chỉ phản ánh, thương lượng với các cơ sở bán hàng, còn việc đổi, trả hay sửa chữa, bảo hành tùy thuộc vào uy tín, trách nhiệm của bên bán chứ không có cơ sở pháp lý buộc họ phải thực hiện nghĩa vụ. Ngoài ra, phần lớn NTD vẫn có tâm lý e ngại việc khiếu nại, tố cáo, khởi kiện, yêu cầu bồi thường thiệt hại với lý do chủ yếu là giá trị tranh chấp nhỏ, thủ tục khiếu nại, khiếu kiện tới cơ quan có thẩm quyền phức tạp và cho rằng đơn vị kinh doanh sẽ không giải quyết. Chỉ trừ những trường hợp quá bức xúc, gây thiệt hại lớn về kinh tế người dân mới khiếu nại…

Cũng theo ông Phú, bên cạnh việc người tiêu dùng vẫn còn giữ thói quen cũ khi mua sắm, thì việc khi bị xâm phạm QLNTD hoạt động của các cơ quan bảo vệ cho NTD vẫn còn hạn chế, đặc biệt là chưa có những tòa án hành chính để xử lý các vụ việc liên quan đến QLNTD. Do đó, luật pháp cần bổ sung sửa đổi để các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có ý định làm ăn bất chính không thể, không muốn và không dám vi phạm. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cũng cần tập trung đầu mối quản lý chất lượng hàng hóa, an toàn thực phẩm, tránh tình trạng “cha chung không ai khóc” trong việc bảo vệ quyền lợi NTD. Làm được như vậy, QLNTD mới thực sự được bảo vệ.

“Muốn bảo vệ mình, trước hết cần phải hiểu luật và biết luật”

Luật sư Đào Đăng Sơn (Văn phòng luật Đăng Sơn) cho rằng, từ thực tế các vụ xâm phạm QLNTD có thể thấy, khi xảy ra sự việc, hầu hết NTD đều không biết khiếu nại ở đâu? đến cơ quan nào? trình tự giải quyết ra sao?... khi đó, phản ứng đầu tiên của NTD chủ yếu là cãi cọ, thắc mắc, thậm chí là van xin cơ sở bán hàng và nếu không được giải quyết thì hậm hực cho qua; mặc dù bản thân nhiều NTD có thể biết Luật Bảo vệ QLNTD quy định họ được “quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại khi hàng hóa, dịch vụ không đúng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật… mà tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đã công bố, niêm yết, quảng cáo hoặc cam kết”. Điều này càng làm cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh triệt để lợi dụng để “móc túi” khách hàng tạo ra hệ quả xấu trong xã hội như tệ nói ngoa, ăn gian, ăn bớt.

“Chung quy vẫn bởi tâm lý e ngại và sự thiếu hiểu biết pháp luật của NTD. Do đó, người tiêu dùng không thể tự bảo vệ chính mình mỗi khi rơi vào tình trạng bị xâm phạm quyền lợi. Muốn bảo vệ mình, trước hết cần phải hiểu luật và biết luật”, ông Sơn nhấn mạnh.

Cùng chung quan điểm với ông Sơn, ông Vũ Vinh Phú cũng cho rằng, trước hết để bảo vệ mình NTD cần tìm đến những địa chỉ tin cậy để mua sắm hàng hóa. Phát hiện và mạnh dạn tố cáo những cơ sở làm ăn phi pháp, vi phạm quyền lợi của mình và phản ánh cho các cơ quan chức năng, không vì ham rẻ mà mua phải hàng hóa kém chất lượng, trôi nổi, không rõ nguồn gốc xuất xứ. Đặc biệt, cần tìm hiểu thông tin liên quan đến Luật Bảo vệ QLNTD để tự bảo vệ chính mình.

Bên cạnh đó, để Luật Bảo vệ QLNTD thực sự phát huy hiệu quả làm cho xã hội ngày càng văn minh, tiến bộ, rất cần sự đồng lòng ủng hộ của NTD, Hội những NTD, các cơ quan quản lý nhà nước phải chung tay vào cuộc. Ngoài ra, phải có sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan hải quan, thuế, quản lý thị trường… trong việc kiểm soát nguồn gốc xuất xứ, mã vạch hàng hóa; có chính sách hỗ trợ kinh phí để các tổ chức và hội hoạt động nhằm gián tiếp giúp NTD có nơi tương trợ hữu hiệu. Đặc biệt, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến Luật Bảo vệ QLNTD, giúp NTD nhận thức và tự bảo vệ mình.

Ngày 15/3 hàng năm đã được coi là ngày Quốc tế Quyền của người tiêu dùng (ra đời ngày 15/3/1960). Bên cạnh việc hiểu Luật để tự bảo vệ mình, NTD và các doanh nghiệp hoạt động chân chính luôn hy vọng, tin tưởng Nhà nước và các cơ quan thực thi pháp luật bằng quyền lực, trách nhiệm của mình và những quy định của Luật Bảo vệ QLNTD … sẽ tìm lại sự công bằng và bảo vệ cho họ không chỉ trong một ngày (15/3), mà trong suốt cả 365 ngày.

Đắc Nguyên – Tuấn Kiệt