Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu phân tích, phương án Trung ương Đảng giới thiệu Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng để Quốc hội bầu đồng thời làm Chủ tịch nước diễn ra trong tình huống đặc biệt, người đang giữ cương vị Chủ tịch nước đột ngột qua đời. Vì thế có nhiều vấn đề về công tác nhân sự cấp cao trong Đảng dồn về cùng một lúc, nhưng việc cấp bách, phải quyết định ngay vì đất nước phải có nguyên thủ.

Cũng từng có phương án khác là để nhân sự giữ quyền Chủ tịch nước một thời gian, hết nhiệm kỳ này rồi mới tính phương án Tổng Bí thư đồng thời là Chủ tịch nước. Phương án này, theo nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, không phải không được nhưng mang tính tạm thời.

Theo nguyên Tổng Bí thư, điều kiện đặt ra là chọn được người đủ uy tín để vừa giữ chức vụ đứng đầu Đảng đồng thời là người đại diện nhà nước thì nên thực hiện việc này.

Muốn chọn một người khác làm Chủ tịch nước thì chắc không phải là không thể có người. Nhưng Bộ Chính trị đã phải tính toán để trình Trung ương xem xét, nghiên cứu kỹ lưỡng rồi. Việc này đã được làm một cách thận trọng, chặt chẽ” – nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu cho biết.

Ông Nguyễn Đình Hương, nguyên Phó Trưởng Ban Tổ chức Trung ương cho biết: Tôi đã từng nêu ý kiến ủng hộ từ Đại hội VII. Hơn nữa, nhìn rộng ra các nước XHCN như Trung Quốc, Lào cũng đã có cơ chế này. Rõ ràng, không phải các nước thực hiện mô hình nào chúng ta cũng áp dụng y như vậy, nhưng việc nào bạn bè quốc tế làm đúng, làm tốt thì Việt Nam cũng nên áp dụng.

Tìm được ứng viên đủ điều kiện, đủ trình độ, năng lực, phẩm chất để làm Tổng Bí thư thì đó là hạnh phúc cho Đảng, cho nhân dân. Và nếu Tổng Bí thư làm Chủ tịch nước thì sẽ là phương án tốt nhất, hợp lòng dân nhất. Tôi rất băn khoăn, lâu nay việc đón tiếp nguyên thủ các nước sang thăm Việt Nam, cả Tổng Bí thư và Chủ tịch nước ta đều đón tiếp thì sẽ rất khó. Vì vậy nếu thực hiện được mô hình này thì khi chúng ta đi quan hệ quốc tế sẽ rất thực tiễn và thuận lợi hơn.

Theo nguyên Phó Trưởng Ban Tổ chức Trung ương, trong bối cảnh cả nước đang thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 về thu gọn bộ máy, nếu phương án Tổng Bí thư – Chủ tịch nước được thực hiện sẽ làm gương cho các địa phương thực hiện mô hình Bí thư kiêm Chủ tịch UBND.

Nước ta có một Đảng cầm quyền, với cơ chế lãnh đạo tập thể nên không một cá nhân nào có thể vượt quyền, độc đoán được. Quan trọng, để thực hiện mô hình này, cần sửa Hiến pháp, cương lĩnh cũng như Điều lệ Đảng, quy định rõ quyền của Tổng Bí thư - Chủ tịch nước và phải chịu trách nhiệm với những quyết định của mình trước Đảng, nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân. Ngoài ra, cần thiết sắp xếp lại bộ phận giúp việc Tổng Bí thư - Chủ tịch nước để bộ máy thực sự hoạt động hiệu lực, hiệu quả, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức”, ông Nguyễn Đình Hương nói.

Ông Vũ Mão, nguyên Ủy viên TƯ Đảng, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nêu rõ, nếu Bộ Chính trị giới thiệu Tổng Bí thư ra Trung ương quyết định để Quốc hội bầu làm Chủ tịch nước sẽ là phương án tốt nhất.  

Ông Vũ Mão cho biết, qua tham gia, theo dõi các cuộc trao đổi, thảo luận của các cán bộ lão thành, các cựu đại biểu Quốc hội, ông Mão nhận thấy có nhiều phương án được đề xuất nhưng theo quan điểm của ông, phương án Tổng Bí thư làm Chủ tịch nước trong tình hình hiện nay là tốt nhất.

Thực tế, mô hình đảm nhiệm “hai vai” không phải là vấn đề mới, đã được triển khai thí điểm ở cấp địa phương trong hơn 10 năm với mô hình Bí thư cấp ủy đồng thời là Chủ tịch UBND cấp xã.

Theo ông Vũ Mão, soi lại lịch sử của Đảng, Nhà nước từ giai đoạn đầu tiên, có thể thấy Bác Hồ đã làm Chủ tịch Đảng đồng thời là Chủ tịch nước. Đó là mô hình rất tốt. Do điều kiện, sau này, xét tới nhiều yếu tố, nên từ sau khi Bác mất năm 1969 cho đến nay, chúng ta thôi không thực hiện nữa. Khi có cơ hội chúng ta thực hiện lại là rất tốt. Tuy nhiên, từ thực tế, dư luận còn băn khoăn bởi nếu không cẩn thận, người nắm “hai vai” sẽ nắm trọn quyền lực, dễ dẫn tới độc tài, độc đoán, kiểm soát quyền lực sẽ rất khó.

Lập luận lại quan điểm này, ông Vũ Mão cho rằng, chúng ta vẫn đang nghiên cứu để tiếp tục đổi mới sự lãnh đạo của Đảng. Điều 4 của Hiến pháp quy định Đảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội nhưng Đảng phải chịu trách nhiệm với những quyết định của mình trước nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân.

“Khi triển khai Điều 4 của Hiến pháp, tôi đã từng kiến nghị cần thiết phải có Luật về sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân mong chờ luật đó. Đảng lãnh đạo nhưng phải trong khuôn khổ pháp luật theo hướng xây dựng Nhà nước pháp quyền. Nếu thực hiện được điều đó, chúng ta sẽ kiểm soát được quyền lực, chống được hiện tượng độc đoán, chuyên quyền”, ông Vũ Mão cho biết.

Theo ông Vũ Mão, sở dĩ ông kiến nghị phải có luật về sự lãnh đạo của Đảng, bởi khi chưa có các quy định cụ thể, khi vào chức vụ đó người ta làm theo ý chí, mong muốn của mình và không kiểm soát được quyền lực. Cho nên Đảng ta vừa qua đưa ra vấn đề kiểm soát quyền lực là rất đúng. Tuy nhiên, phải biến những chủ trương, khẩu hiệu đó thành hiện thực.

“Được biết, tới đây, chúng ta sẽ thành lập các tiểu ban, trong đó có tiểu ban sửa đổi, bổ sung điều lệ đảng. Đây là vấn đề rất quan trọng và tôi muốn tiểu ban đó sẽ làm việc một cách cởi mở, dân chủ , tập hợp được nhiều ý kiến. Bằng những điều kiện như vậy chúng ta mới kiểm soát được quyền lực. Đã kiểm soát được quyền lực rồi thì không ngại độc đoán, chuyên quyền. Khi đó chúng ta sẽ có một mô hình, tuy không mới nhưng đó là mô hình rất thuận, không chỉ trong nước mà trong cả các quan hệ quốc tế bởi Tổng Bí thư vừa là Chủ tịch nước đi quan hệ quốc tế là rất tốt. Lâu nay tôi vẫn băn khoăn, việc tổ chức chuyến thăm nước ngoài của Tổng Bí thư là cần thiết, nhưng danh chính ngôn thuận là rất khó. Các nước cũng sẽ lúng túng không biết phải đón tiếp như thế nào”, ông Vũ Mão nhấn mạnh.

Cho rằng, niềm tin của người dân đặt vào Tổng Bí thư ngày càng mạnh mẽ, đây sẽ là thời điểm chín muồi để Trung ương triển khai việc thực hiện mô hình Tổng Bí thư làm Chủ tịch nước, tuy nhiên, ông Vũ Mão vẫn nhấn mạnh rằng, để mô hình này phát huy hiệu quả, cần có những văn bản quy định đầy đủ hơn để phát huy tối đa cương vị Tổng Bí thư vừa là Chủ tịch nước.

Ông Vũ Ngọc Hoàng, nguyên Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương phân tích, chuyện phân công một người làm hai nhiệm vụ, một nhiệm vụ bên đảng và một nhiệm vụ bên nhà nước tất nhiên lãnh đạo đó sẽ vất vả hơn. Nhưng cả hai công việc đều nhằm một mục đích là phục vụ nhân dân. Vậy thì miễn là nhân sự được đề xuất đảm đương cả “hai vai” có đủ nhân cách, năng lực để làm việc.

Ông Hoàng cho rằng, với tình hình cụ thể của nước ta hiện nay, việc áp dụng mô hình Tổng Bí thư đồng thời là Chủ tịch nước là đúng và cần thiết. Bày tỏ sự ủng hộ, hoan nghênh, ông Hoàng phân tích, việc đó làm gọn bớt bộ máy của hệ thống chính trị còn nhiều rườm rà, thuận tiện cho sự kết hợp công việc của Đảng và Nhà nước trong đối nội và cả trong đối ngoại.

Ông Hoàng phân tích, điều kiện cần thiết với người đảm đương cả “hai vai” này, đầu tiên cái tâm, hết lòng với sự nghiệp vì dân, vì nước. Thứ 2 là sự trong sạch, liêm khiết, gương mẫu về đạo đức và lối sống. Thứ 3 là quyết tâm đổi mới để phát triển dân tộc và đất nước. Thứ 4 là tự học không mệt mỏi và tập hợp được sự ủng hộ, hợp sức của đông đảo cán bộ, đảng viên, chiến sĩ và nhân dân, trong đó hết sức quan trọng là đội ngũ trí thức.

Với việc Ban chấp hành Trung ương nhất trí giới thiệu Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng để Quốc hội bầu giữ chức Chủ tịch nước, ông Hoàng khẳng định tin tưởng, sự phối hợp công việc giữa Đảng và Nhà nước, trong đó có việc chống tham nhũng tiêu cực, chắc chắn sẽ tốt hơn so với các năm trước, kể cả so với mấy nhiệm kỳ gần đây. ông Hoàng nói.

Đắc Nguyên (T/H)