Camille Saint-Saëns là nhà soạn nhạc vĩ đại, nhạc trưởng, nghệ sĩ piano người Pháp. Ông được đánh giá là một trong những nhà soạn nhạc quan trọng nhất của thời kỳ Lãng mạn thế kỷ 19. Tài năng của ông được bộc lộ từ sớm, 5 tuổi đã biết sáng tác và được biểu diễn trước công chúng khi ông mới 10 tuổi. Ông thường được so sánh với thần đồng Mozart khi còn nhỏ.

 Nhạc trưởng, NSƯT Trần Vương Thạch, Giám đốc  Nhà hát Giao hưởng Nhạc Vũ Kịch TP. HCM.

Di sản nghệ thuật của Saint-Saëns để lại cho nhân loại vô cùng giá trị,  gồm hơn 300 tác phẩm; Trong đó gồm 13 vở nhạc kịch, 3 bản oratorio, 4 bản cantata, 5 bản concerto cho piano, 3 bản concerto cho violin, 2 bản concerto cho cello và dàn nhạc, Lễ hội muông thú ("Le Carnaval des Animaux") cho hai piano và dàn nhạc (1866), những tác phẩm hòa tấu thính phòng, khoảng 100 romance, hợp xướng …

Họp báo công bố vở nhạc kịch Hoàng hậu Frédégonde

Saint-Saëns đam mê khám phá, đặc biệt khi liên quan đến Á Đông, ông thực hiện rất nhiều chuyến hành trình đến nhiều nơi, bao gồm những chuyến đi thường xuyên đến Đảo Yến, Algeria và năm 1891, một chuyến chu du đến Colombo và chuyến du ngoạn tới Côn Đảo và Sài Gòn, Việt Nam năm 1895. Theo nhà nghiên cứu Tim Doling, từ ngày 20 / 3 đến 19/ 4/1895, trong thời gian ở Côn Đảo, Saint-Saens đã hoàn thiện vở opera Brunhilde còn dang dở của đồng nghiệp quá cố, Ernest Guiraud (qua đời năm 1892). Sau khi hoàn thành, Saint-Saens đổi tên vở nhạc kịch thành Hoàng Hậu Frédégonde.

Hoàng hậu Frédégonde là câu chuyện về một giai đoạn lịch sử có thực của nước Pháp thời tiền Trung Cổ, một giai đoạn lịch sử của nhiều biến động và giao tranh xoay quanh vương quyền. Giữa những xung đột ấy, những giá trị nhân bản nhất, thuộc về bản chất yêu thương và thù hận của con người, được bộc lộ qua những diễn biến tâm lý mãnh liệt.

Frédégonde, xuất thân là một cô hầu phục vụ cho Audovera, vợ của vua Hilperic. Bằng những mưu kế riêng, Fredegonde đã chinh phục được tình cảm của Hilperic và thuyết phục được ông ly dị rồi đưa Audovera vào tu viện. Âm mưu hôn ước thành công đã một bước đưa Frédégonde trở thành vị hoàng hậu giàu có và quyền lực tại Pháp. Và đây cũng là lúc câu chuyện bắt đầu.

Sau hôn lễ, Frédégonde đã tạo sức ép buộc Merowig, con trai của Hilperic, đưa Brunhilda (hoàng hậu của xứ Austrasia cũng là chị gái của Audovera) sau khi bị cướp ngôi, vào một tu viện ở Rouen. Cuộc đảo chính này đã bị thay đổi bởi một sự kiện bất ngờ: Mérowig rơi vào tình yêu sâu đậm với Brunhilda. Vì vậy, anh quyết định không vâng lời cha mình dưới danh nghĩa của tình yêu và chống lại Frédégonde khát máu. Người dân của Brunhilda lúc đó đã công nhận Merowig làm vua mới của họ và tuyên bố chiến tranh giữa Austrasia và Neustrasia. Trong cơn tức giận, Frédégonde đe dọa sẽ từ bỏ Hilpéric nếu ông không phản ứng chống lại cuộc nổi loạn của Merowig. Đối mặt với người cha đã từ chối mình, trong cơn mắc kẹt và điên cuồng, Merowig đã tự sát, để lại Hoàng hậu Brunhilda sau đó cũng bị tiêu diệt hoàn toàn.

Cuộc đấu tranh quyền lực giữa Hoàng hậu Brunhilda của Austrasia và Hoàng hậu Frédégonde của Neustria được khắc họa không chỉ thông qua lời thoại có tính chất của Shakespeare, mà còn qua hai cá tính âm nhạc của Ernest Guiraud  và Saint-Saëns cùng thể hiện trong một tác phẩm.

Bên cạnh đó,  Hoàng Hậu Frédégonde còn là vở Opera thể hiện rõ nét những biến đổi trong tư duy sáng tác của các nhà soạn nhạc đang nỗ lực để bắt kịp những bùng nổ mạnh mẽ của khoa học, công nghệ và giao thương vào giao thời giữa 2 thế kỷ diễn ra trên khắp thế giới. Đó là luồng tư duy chú trọng vào sự tinh tế của các chi tiết hơn là tổng thể tác phẩm, sự phá bỏ cấu trúc, và nét duyên dáng khi âm nhạc có thêm phong vị hương xa của phương Đông.

Ảnh hưởng từ miền đất nhiều huyền bí và văn hóa Á Đông đặc trưng tại Côn Đảo, Saint-Saëns đã để lại nhiều dấu ấn trong vở nhạc kịch với việc sử dụng các nhạc cụ như chiêng lớn, tam-tam, hoặc âm điệu từ kèn gỗ trong màn 5.

Vở nhạc kịch Hoàng hậu Frédégonde được công diễn tại Paris năm 1895 với 8 xuất diễn.  Và từ đó tới nay, vở nhạc kịch này chưa từng được diễn lại.

Côn Đảo, khi xưa lôi cuốn Camille Saint-Saëns với tiềm năng phong phú về rừng hoang sơ, tự nhiên, hệ sinh thái được bảo tồn với nhiều sinh vật biển, những rặng san hô ngoạn mục, ngày nay đã trở thành một địa điểm du lịch ưa thích của du khách trong nước và quốc tế. Nơi đây vẫn lưu giữ sự hiện diện của Saint-Saëns trong một khu bảo tàng.

Trong lịch sử âm nhạc thế giới, nhiều tác phẩm giá trị bị quên lãng cho đến khi được được xuất hiện trở lại, được đánh giá và tôn vinh xứng đáng với tầm vóc của tác phẩm. Việc phục diễn vở nhạc kịch Hoàng Hậu Frédégondee tại Việt Nam mang lại nhiều ý nghĩa, công chúng sẽ có cơ hội được thưởng thức lần đầu tiên tác phẩm của một trong những tác giả vĩ đại của nhân loại. Khán giả và nghệ sĩ Việt Nam có thể tự hào về cơ hội được biểu diễn và thưởng thức một tác phẩm lớn mà không nhà hát nào trên thế giới thực hiện trong hàng trăm năm qua.

Việc dàn dựng và biểu diễn vở nhạc kịch Hoàng Hậu Frédégonde cũng tăng cường tích cực sự tương tác qua lại trong môí quan hệ về văn hóa nghệ thuật giữa Việt Nam và Pháp.

 Nỗ lực đầu tiên để tổ chức biểu diễn vở nhạc kịch Hoàng Hậu Frédégonde tại TPHCM từ nhạc trưởng, NSƯT. Trần Vương Thạch, Giám đốc của Nhà hát Giao hưởng Nhạc Vũ Kịch TP HCM. Sau nhiều công tìm kiếm, ông đã tiếp cận được tổng phổ của vở nhạc kịch tại Nhà hát Opera Paris cùng với sự hỗ trợ nhiệt tình của Tổng Lãnh sự quán Pháp tại TP.HCM trong  sự kết nối và kêu gọi các tổ chức đơn vị hỗ trợ về tài chính, sự phối hợp của Viện Pháp tại Việt Nam, tổ chức La Fabrique Opera (Pháp) và nhiều công ty và doanh nghiệp đã hỗ trợ về tài chính, sản phẩm để việc phục dựng vở nhạc kịch Hoàng Hậu Frédégonde tại TP HCM trở thành hiện thực.

Thu Hiền