15 ngày thần tốc

Đã có những cây bút nước ngoài gọi cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945 của Việt Nam là một trong những "cuộc cách mạng thần tốc nhất thế giới". 

Và trên thực tế, chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8/1945, chính xác là từ ngày 13 - 28/8/1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước nhất tề đứng lên tạo thành cơn bão táp cách mạng lật nhào ách thống trị tàn bạo của phát xít Nhật, tổng khởi nghĩa giành thắng lợi hoàn toàn, giành lại quyền độc lập cho dân tộc. 

Sự khởi đầu của cuộc tổng khởi nghĩa cách đây 75 năm được khởi đầu bằng hội nghị lịch sử diễn ra vào ngày 13/8/1945- Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương chính thức khai mạc tại Tân Trào (Tuyên Quang). Tham dự Hội nghị có đủ đại biểu các Đảng bộ Bắc, Trung, Nam và một số đại biểu hoạt động ở nước ngoài.

Đây được xem là Hội nghị mang tính lịch sử bởi Hội nghị, sau khi nhận định các điều kiện khách quan, chủ quan đã chín muồi để khởi nghĩa nổ ra và thắng lợi; cơ hội rất tốt cho ta giành quyền độc lập đã tới., đã đi tới quyết định: Đảng phải kịp thời nắm thời cơ phát động và lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trước khi quân Đồng Minh kéo vào.

Cũng từ quyết nghị tại Hội nghị, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập gồm các đồng chí: Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh, Lê Thanh Nghị và Chu Văn Tấn.

Ngay trong đêm 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1, quyết định "Giờ tổng khởi nghĩa đã đến! Cơ hội có một cho quân, dân Việt Nam vùng dậy giành lấy quyền độc lập của nước nhà… chúng ta phải hành động cho nhanh, với một tinh thần vô cùng quả cảm, vô cùng thận trọng!… Cuộc thắng lợi hoàn toàn nhất định sẽ về ta". 

Hội nghị toàn quốc của Đảng vừa kết thúc, ngày 16 và 17/8/1945, Quốc dân Đại hội họp tại Tân Trào, tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của  Đảng Cộng sản Đông Dương, thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh, thành lập ủy ban Dân tộc Giải phóng do Cụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

Sau Quốc dân Đại hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước đứng lên Tổng khởi nghĩa. Trong thư Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta. Nhiều dân tộc bị áp bức trên thế giới đang ganh nhau tiến bước giành quyền độc lập. Chúng ta không thể chậm trễ”. 

Chiều ngày 16/8/1945, một đơn vị quân giải phóng do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên mở đầu cho cách mạng Tháng Tám.

Nhiều huyện, xã thuộc một số tỉnh nối tiếp nhau nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền. Ngày 18/8/1945: nhân dân Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành được chính quyền ở tỉnh lỵ sớm nhất trong cả nước.

Tại Hà Nội, từ thành công của sự kiện ngày 17/8 khi Việt Minh biến cuộc mít tinh ủng hộ chính phủ Trần Trọng Kim thành cuộc biểu dương lực lượng cách mạng của quần chúng, không khí ngày Tổng khởi nghĩa 19/8 trở nên rộn rã, sôi động hơn bao giờ hết. Từ sáng sớm ngày 19/8, Hà Nội đỏ rực màu cờ cách mạng. Hàng vạn nông dân, dân nghèo, hàng vạn quần chúng nhân dân mang theo cờ Việt Minh, gậy gộc, mã tấu, dao phát bờ... tiến vào nội thành, hô vang khẩu hiệu: “Ủng hộ Việt Minh”, “Chính quyền nhân dân cách mạng”, “Cách mạng thành công muôn năm”, “Việt Nam hoàn toàn độc lập”...

Đúng 11 giờ, trước hơn 20 vạn người tập trung mít tinh tại Quảng trường Nhà hát Lớn, đại diện Ủy ban khởi nghĩa đọc lời hiệu triệu của Việt Minh trong đó nhấn mạnh: “Chỉ có Chính phủ nhân dân cách mạng mới đủ uy tín và năng lực thực hiện nguyện vọng tha thiết chung của toàn thể dân tộc ta là độc lập, tự do và hạnh phúc. Chỉ có Chính phủ nhân dân cách mạng mới đủ uy tín và năng lực để lãnh đạo dân tộc ta đến một tương lai rạng rỡ, xứng đáng với quá khứ oanh liệt còn ghi chép trong quốc sử”. 

Cuộc mít tinh sau đó biến thành cuộc biểu tình vũ trang giành chính quyền. Quần chúng nhân dân kết hợp với lực lượng vũ trang chiếm đóng các công sở, cơ quan đầu não của chính quyền bù nhìn. Hầu hết các công sở chính quyền địch đều nhanh chóng về tay nhân dân.

Đến tối ngày 19-8, khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội đã kết thúc thắng lợi hoàn toàn. Sáng 20/8, tại Vườn hoa Con Cóc (còn gọi là Vườn hoa Diên Hồng), Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời Bắc bộ do đồng chí Nguyễn Khang làm Chủ tịch, Ủy ban nhân dân lâm thời Hà Nội do đồng chí Nguyễn Huy Khôi làm Chủ tịch, chính thức ra mắt nhân dân.

Ngày 20/8/1945: Cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi ở các tỉnh lỵ Thái Nguyên, Bắc Ninh, Ninh Bình.

Ngày 21/8/1945: Cuộc khởi nghĩa thành công tại các tỉnh lỵ Cao Bằng, Tuyên Quang, Sơn Tây, Kiến An, Nam Định và Nghệ An, Ninh Thuận.

Ngày 22/8/1945: Cuộc khởi nghĩa tiếp tục giành thắng lợi ở các tỉnh lỵ Hưng Yên, Quảng Yên.

Ngày 23/8/1945: Huế, Bắc Kạn, Hoà Bình, Hà Đông, Hải Phòng, Quảng Bình, Quảng Trị, Gia Lai, Bình Thuận, Lâm Viên, Tân An, Bạc Liêu tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền.

Ngày 24/8/1945: Phú Thọ, Hà Nam, Phú Yên, Đắk Lắk Bình Thuận, Gò Công, Mỹ Tho tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền.

Ngày 25/8/1945: Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở tỉnh lỵ Sơn Lạng, Kon Tum. Cùng ngày, nhân dân Sài Gòn và hầu hết các tỉnh thuộc miền Nam như Chợ Lớn, Gia Định, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Long Xuyên, Tây Ninh, Trà Vinh, Châu Đốc, Sa Đéc, Bến Tre, Bà Rịa, Thủ Dầu Một, Biên Hoà vùng lên khởi nghĩa thành công.

Ngày 26/8/1945: Sơn La, Hòn Gai, Cần Thơ khởi nghĩa giành chính quyền. Ngày 27/8/1945: Rạch Giá , ngày 28/8/1945: Đồng Nai Thượng và Hà Tiên. Tất cả đều khởi nghĩa thành công. 

Chiều 30/8/1945: tại Huế, Bảo Đại – ông vua cuối cùng của chế độ phong kiến Việt Nam, đọc lời thoái vị và trao ấn, kiếm cho cách mạng. Đại diện Chính phủ lâm thời Việt Nam dân chủ cộng hoà tuyên bố xoá bỏ chế độ quân chủ ở Việt Nam.

Và ngày 2/9/1945 trở thành ngày lịch sử đáng nhớ nhất của dân tộc Việt Nam: Tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, trước gần 1 triệu đồng bào. Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giơi: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời, khẳng định: Nước Việt Nam có quyền được hưởng độc lập, tự do.

Bước ngoặt vĩ đại của dân tộc Việt Nam

Sau đêm dài nô lệ, nhân dân Việt Nam đã thực sự trở thành công dân của một đất nước độc lập. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Việt Nam từ một nước thuộc địa nửa phong kiến trở thành một nước độc lập, tự do và dân chủ. Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành một Đảng cầm quyền. 

“Lịch sử dân tộc ta có nhiều thời kỳ rất vẻ vang. Nhưng trước ngày cách mạng tháng Tám, dân tộc ta đã phải trải qua gần một thế kỷ vô cùng tủi nhục. Trên địa đồ thế giới, tên nước ta đã bị xóa nhòa dưới bốn chữ “Đông Dương thuộc Pháp”. Thực dân Pháp gọi đồng bào ta là lũ Annamít dơ bẩn. Thiên hạ gọi chúng ta là vong quốc nô... cách mạng tháng Tám thành công. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời. Kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi. Nhân dân ta tự làm chủ vận mạng của mình. Tên tuổi của nước ta lại lừng lẫy khắp năm châu, bốn biển”- Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh.

Với cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945, dân tộc Việt Nam đã làm nên điều kỳ diệu, bước ra từ thân phận dân tộc nô lệ và trở thành dân tộc làm chủ, tự quyết định vận mệnh và tương lai của mình- Chuyên gia sử học người Pháp Alain Ruscio nhìn nhận. 

"Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã làm nên cuộc hồi sinh của nền độc lập, tự chủ, tự cường của dân tộc. Đó là một nền độc lập, tự chủ vô cùng quý giá của dân tộc giành được sau đêm trường nô lệ đau thương và tủi nhục.... Đó là cuộc hồi sinh vĩ đại của dân tộc, mở ra một thời đại phát triển rực rỡ của đất nước với những chiến công oanh liệt như chiến thắng Điện Biên Phủ, đại thắng mùa xuân 1975, với những thành tựu có tính lịch sử của công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước, tạo dựng nên “cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín” chưa bao giờ có của Tổ quốc Việt Nam hôm nay"- nhìn nhận ấy của GS, TS Tạ Ngọc Tấn- Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương- hẳn nhận được sự đồng tình của hết thảy người dân Việt. 

Hà Anh