Khi Nga tấn công Ukraine vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, đây là cuộc chiến quy mô lớn đầu tiên ở châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai. Cuộc chiến còn mang lại nhiều tác động bất ngờ và ảnh hưởng khắp thế giới. Dưới đây là 5 cách mà xung đột đã thay đổi thế giới.

Dòng người tị nạn

Kể từ khi bị Nga tấn công, khoảng 6,8 triệu người Ukraine đã chạy trốn khỏi đất nước của họ, cùng với ít nhất 7,7 triệu người khác phải rời bỏ nhà cửa ngay trong nước.

Theo Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn (UNHCR), sau khi bỏ trốn sang các nước láng giềng, ít nhất 3 triệu người đã tiếp tục cuộc hành trình của họ. Ngoài Ba Lan, Đức và Cộng hòa Séc hiện là nơi có số lượng người tị nạn Ukraine lớn nhất, với khoảng 727.000 và 348.000 tương ứng.

Gần 2 triệu người Ukraine đã trở về đất nước của họ kể từ lần đầu tiên chạy trốn khỏi cuộc chiến - mặc dù một số trong số này có thể là hoạt động di chuyển qua lại, UNHCR lưu ý.

Dòng người tị nạn Ukraine vào Liên minh châu Âu khiến hệ thống tiếp nhận căng thẳng. Những người tị nạn đến định cư ở một quốc gia mới thường phụ thuộc vào mạng lưới an sinh xã hội của quốc gia đó, ít nhất là trong một thời gian.

Olexandra bỏ trốn khỏi Kiev vào ngày 23 tháng 3. Hiện nay, cô sống ở Bergisch Gladbach, một thành phố ở miền tây nước Đức. "Tôi muốn về nhà, nhưng vẫn chưa thể thực hiện được", cô chia sẻ.

Cô ấy nói thêm rằng: "Thật khó khăn khi sống ở nước ngoài. Đôi khi, tôi muốn vứt bỏ mọi thứ và quay trở lại Kiev, mặc dù bom đang rơi xuống thành phố, nhưng chúng tôi phải giữ được càng nhiều sinh mạng càng tốt để có thể tái thiết Ukraine".

Khủng hoảng lương thực

Ukraine là một nền kinh tế quan trọng, sản xuất khoảng một nửa lượng dầu hướng dương trên thế giới. Ukraine chiếm 15% thương mại toàn cầu về ngô và 10% thương mại lúa mì toàn cầu. Xung đột đã cắt đứt các hoạt động xuất khẩu như vậy, với việc Nga tiếp tục phong tỏa ngũ cốc tại các cảng Biển Đen của Ukraine.

Sự ảnh hưởng này đặc biệt thấy rõ ở các quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu ngũ cốc và dầu ăn của Ukraine, chẳng hạn như Ai Cập và Ấn Độ. Tuy nhiên, các hiệu ứng gợn sóng còn lan rộng hơn rất nhiều.

Một số cảnh báo rằng xung đột, cùng với thời tiết khắc nghiệt do biến đổi khí hậu và cú sốc kinh tế do đại dịch gây ra, đang thúc đẩy cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu. Vào tháng 5, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cảnh báo rằng mức độ đói trên toàn thế giới đã đạt "mức cao mới", đồng thời cho biết thêm rằng hàng chục triệu người có thể phải đối mặt với nạn đói lâu dài do cuộc chiến.

Tính đến tháng 5, khoảng 23 quốc gia đã áp đặt các hạn chế xuất khẩu đối với thực phẩm - một dấu hiệu cho thấy an ninh lương thực đang suy yếu.

An ninh năng lượng

Nga là nhà xuất khẩu khí đốt tự nhiên lớn nhất trên toàn thế giới, nhà cung cấp dầu thô lớn thứ hai và nước xuất khẩu than lớn thứ ba. Cho đến trước giao tranh xảy ra, 3/4 lượng khí đốt và gần một nửa lượng dầu thô của Nga đã được chuyển đến châu Âu. Năm 2020, dầu mỏ, khí đốt và than đá của Nga chiếm 1/4 năng lượng tiêu thụ của EU.

Nhưng sau khi Nga tấn công Ukraine, EU đã tìm cách chấm dứt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga. Vào tháng 3, Ủy ban châu Âu đã vạch ra ý định xóa bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch của EU vào năm 2030, cũng như có kế hoạch cắt giảm đáng kể 2/3 việc sử dụng khí đốt của Nga vào cuối năm nay.

Tối đa hóa lượng xăng dự trữ là một điểm trong kế hoạch đó. Nhập khẩu khí tự nhiên lỏng, chẳng hạn như từ Mỹ, là một lựa chọn khác. Trong khi đó, một số chuyên gia đang dự đoán tình trạng thiếu gas. Với một số quốc gia châu Âu như Đức phụ thuộc nhiều vào khí đốt của Nga, việc này đang tỏ ra khó khăn.

Nhiều người coi cuộc xung đột là cơ hội để EU không chỉ giải phóng mình khỏi sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga mà còn thực hiện cam kết của khối về bảo vệ khí hậu bằng cách xây dựng năng lượng tái tạo và tăng cường hiệu quả năng lượng. Nhu cầu tăng vọt đối với các nguồn năng lượng không phải của Nga đã khiến giá cả tăng vọt.

Tăng giá và lạm phát

Tình trạng thiếu lương thực và năng lượng đã tạo nên một sự thay đổi lớn trong cuộc sống của nhiều người kể từ khi giao tranh Ukraine bắt đầu: Giá cả tăng lên. Một chuyên gia về an ninh lương thực của LHQ đã cảnh báo vào tháng 5 rằng thế giới chỉ còn nguồn cung lúa mì trong 10 tuần.

Khi có ít thứ gì đó, giá trị của nó sẽ tăng lên - và khi thực phẩm và nhiên liệu đắt hơn, thì mọi thứ khác cũng vậy. Giá thực phẩm nói chung đang tăng vọt. Chỉ số giá lương thực của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), đo lường sự thay đổi hàng tháng về giá của một rổ hàng hóa lương thực, đã đạt mức cao nhất mọi thời đại vào tháng 3 năm nay. Sức mua giảm đi khi giá cả tăng lên sẽ ảnh hưởng đến tất cả các khía cạnh của nền kinh tế.

Theo Tổ chức Lao động Quốc tế, lạm phát đã tăng hơn gấp đôi trên toàn thế giới trong năm kể từ tháng 3 năm 2021. Tại khu vực đồng tiền chung châu Âu, lạm phát đã lên tới 8,1% vào tháng trước - mức cao kỷ lục. Tuy nhiên, lạm phát được dự đoán sẽ ảnh hưởng nặng nề hơn đến các nước thu nhập thấp hơn. Trong khi triển vọng gần đây của IMF dự báo lạm phát ở các nước công nghiệp phát triển là 5,7%, con số đó đối với các nước đang phát triển là 8,7%.

Sự phục hưng của NATO

Cuộc tấn công của Nga vào Ukraine cũng để lại dấu ấn về địa chính trị. Một số chuyên gia đã dự đoán về sự phân chia mới thành các khối địa chính trị và kinh tế Đông và Tây, trong đó một bên là Nga và Trung Quốc, bên kia là EU và Mỹ.

Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, còn được gọi là NATO, được thành lập sau Thế chiến thứ hai vào năm 1949 khi tập hợp Mỹ, Canada và 10 quốc gia châu Âu. Là đứa con của Chiến tranh Lạnh, nó đã trở thành một cái gì đó như một cái ô cho nền dân chủ và thị trường tự do ở châu Âu, với sự mở rộng lớn sang phía đông vào năm 2004.

Mấu chốt của NATO là Điều 5 trong hiệp ước, trong đó nêu ra một nguyên tắc phòng thủ tập thể: Nếu bất kỳ thành viên nào bị tấn công, đây sẽ được coi là một cuộc tấn công nhằm vào tất cả khối, với sự trả đũa quân sự phải được thực hiện bởi tất cả thành viên.

Trong khi NATO suy thoái đến mức Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vào năm 2019 gọi nó là chết yểu, cuộc chiến ở Ukraine đang khiến liên minh quân sự mạnh nhất thế giới hiện nay trở thành trung tâm.

Phần Lan và Thụy Điển gần đây đã tuyên bố ý định tham gia liên minh, phá vỡ gần 70 năm trung lập. Ông Vladimir Putin coi NATO là mối đe dọa đối với Nga và đã nhiều lần cảnh báo về hậu quả, nếu liên minh này cho phép Ukraine gia nhập.

Mai Vân (theo DW)