Khi Taliban cố gắng chuyển đổi từ phong trào nổi dậy sang Chính phủ hoạt động một cách bấp bênh, Afghanistan phải đối mặt với nguy cơ sụp đổ nền tài chính ngày càng cao sau khi được hỗ trợ trong hai thập kỷ qua bởi viện trợ nước ngoài hiện chiếm gần một nửa nền kinh tế hợp pháp của nước này.

Số phận của nền kinh tế Afghanistan sẽ được quyết định bởi chính quyền Biden và các quốc gia khác về việc có công nhận Taliban là một chính phủ hợp pháp hay không. Trong khi đó, Hoa Kỳ và cộng đồng quốc tế đang chặn dòng tiền, khiến Afghanistan rơi vào vòng vây của các biện pháp trừng phạt vốn được thiết kế để loại bỏ Taliban khỏi hệ thống tài chính toàn cầu. Các nhà phân tích cho rằng cú sốc âm ỉ này có nguy cơ khuếch đại một cuộc khủng hoảng nhân đạo ở một quốc gia đã trải qua nhiều năm chiến tranh.

Các dấu hiệu căng thẳng đã thể hiện rõ trong tuần này khi giá trị đồng nội tệ của Afghanistan – đồng Afghani, giảm xuống mức thấp kỷ lục và thống đốc ngân hàng trung ương gần đây nhất của quốc gia này, ông Ajmal Ahmady, cảnh báo rằng lạm phát có thể sẽ khiến giá lương thực tăng vọt. Hoa Kỳ, quốc gia đã rót khoảng 1 nghìn tỷ USD vào Afghanistan trong hơn 20 năm qua, đã ngăn chặn việc Taliban tiếp cận với 9,4 tỷ USD dự trữ quốc tế của Afghanistan. Và Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã đình chỉ kế hoạch phân phối hơn 400 triệu USD dự trữ khẩn cấp cho đất nước.

Ủng hộ từ quốc tế dần suy yếu

Nền kinh tế của Afghanistan đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng và sự ủng hộ của quốc tế bắt đầu suy yếu, ngay cả trước khi Taliban tiếp quản.

Sự sa sút trong năm qua của các lực lượng Mỹ và các nhà thầu Chính phủ đã đóng góp vào cơ sở thuế của Afghanistan làm sụt giảm doanh thu khi quốc gia này, giống như nhiều nơi trên thế giới, đang phải đương đầu với đại dịch Covid-19.

Năm nay, Dịch vụ Nghiên cứu Quốc hội đã nhấn mạnh rằng 90% dân số Afghanistan sống với mức dưới 2 USD/ngày và cảnh báo rằng việc mất đi sự hỗ trợ của Mỹ sẽ làm suy yếu một trong những nền kinh tế nhỏ nhất thế giới.

Ngân hàng Thế giới, đã cung cấp hơn 5,3 tỷ USD cho các dự án tái thiết khẩn cấp và phát triển ở Afghanistan kể từ năm 2002. Tổ chức này cũng đã sơ tán các nhân viên và gia đình của họ sống tại đất nước này đến Islamabad, Pakistan trong tuần này. Một phát ngôn viên của Ngân hàng Thế giới không có bình luận gì về tương lai công việc của họ ở Afghanistan.

Các quan chức chính quyền Biden nói rằng họ đang theo dõi cẩn thận các hành động của Taliban và còn quá sớm để nói liệu Hoa Kỳ có công nhận chính phủ mới này hợp pháp hay không.

Đòn bẩy mạnh mẽ nhất mà Hoa Kỳ và phần còn lại của thế giới chống lại Taliban là các biện pháp trừng phạt, vốn đã được áp dụng một cách quyết liệt nhằm hạn chế nguồn tài chính của nhóm và hạn chế khả năng đi lại của các nhà lãnh đạo tổ chức này. Một thỏa thuận năm 2020 giữa chính quyền Trump và Taliban kêu gọi xem xét lại các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đối với Taliban với mục tiêu dỡ bỏ chúng, nhưng việc lật đổ Chính phủ Afghanistan của nhóm khiến điều này ít có cơ hội xảy ra hơn.

Bất kỳ lệnh trừng phạt nào được áp dụng đối với Afghanistan sẽ đau đớn hơn so với những lệnh trừng phạt mà Hoa Kỳ đã áp dụng đối với Iran, quốc gia có nền kinh tế phức tạp hơn nhiều và đã cố gắng trốn tránh các hạn chế và tiếp tục xuất khẩu hàng trăm nghìn thùng dầu mỗi ngày.

Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cũng đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Taliban, khiến việc dỡ bỏ chúng trở nên phức tạp hơn ngay cả khi các nước như Trung Quốc và Nga muốn làm ăn với Afghanistan. Các nhóm viện trợ và các tổ chức phi Chính phủ khác cũng sẽ gặp khó khăn khi hoạt động ở Afghanistan trong khi các lệnh trừng phạt được đưa ra.