Theo Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, để đưa Việt Nam trở thành điểm đến ẩm thực hàng đầu thế giới, cần có những chiến lược sâu sắc hơn, tập trung vào việc nhận diện và phát huy giá trị độc đáo của ẩm thực địa phương.

Cùng báo Nhà báo và Công luận trò chuyện với Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch để tìm hiểu về cơ hội nâng tầm du lịch ẩm thực tại Việt Nam.

- Thưa ông, ông có thể chia sẻ quan điểm của mình về tầm quan trọng của ẩm thực trong việc thúc đẩy du lịch Việt Nam?

Ẩm thực không chỉ là một điểm nhấn mà còn là thế mạnh đặc biệt của ngành du lịch Việt Nam. Trong mọi hành trình, trải nghiệm ẩm thực là yếu tố không thể thiếu. Khách du lịch hiện nay không chỉ dừng lại ở việc thưởng thức món ăn mà còn muốn hòa mình vào văn hóa, lối sống địa phương qua từng hương vị.

Do đó, việc sử dụng ẩm thực để quảng bá hình ảnh đất nước và định vị thương hiệu du lịch Việt Nam ngày càng trở nên quan trọng và cấp thiết. Đây không chỉ là cách thỏa mãn nhu cầu của du khách mà còn là phương tiện kết nối văn hóa, tạo dấu ấn sâu sắc trong lòng họ.

- Hiện nay, những thách thức nào đang tồn tại trong việc phát triển du lịch ẩm thực ở Việt Nam và đâu là các giải pháp khả thi để khắc phục chúng, nhằm nâng cao vị thế của ẩm thực Việt trên thị trường quốc tế?

Thách thức chính hiện nay là nhận diện và tận dụng giá trị của ẩm thực như một công cụ chiến lược trong việc quảng bá hình ảnh thương hiệu du lịch Việt Nam. Chúng ta chưa thực sự khai thác hiệu quả tiềm năng này trong cả cung cấp dịch vụ và truyền thông về ẩm thực, không chỉ trên thị trường quốc tế mà cả trong nước.

Thứ nhất, từ góc độ quốc gia, cơ quan du lịch cần đảm nhận vai trò chủ đạo trong việc tích hợp giá trị ẩm thực vào các hoạt động xúc tiến quảng bá du lịch tại các thị trường trọng điểm. Việc này đòi hỏi không chỉ nhận diện giá trị độc đáo của ẩm thực các vùng miền, mà còn phải biết cách sử dụng các công cụ xúc tiến để giới thiệu một cách hiệu quả. Tổ chức các sự kiện quốc tế, quảng bá ẩm thực Việt Nam một cách hệ thống sẽ giúp xây dựng thương hiệu ẩm thực Việt trong tâm trí du khách quốc tế.

Thứ hai, các địa phương cần chủ động trong việc sưu tầm và đánh giá giá trị ẩm thực của mình, từ đó tìm ra những món ăn độc đáo, hấp dẫn để giới thiệu. Đây là yếu tố quan trọng trong việc tạo nên sự khác biệt và sức hút riêng cho từng địa phương.

Thứ ba, việc đầu tư là không thể thiếu. Trước đây, sự quan tâm có thể chỉ dừng lại ở mức độ thảo luận, nhưng bây giờ chúng ta cần có những hành động cụ thể hơn. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng phục vụ ẩm thực, cải thiện vệ sinh an toàn thực phẩm, chuyên nghiệp hóa đội ngũ phục vụ sẽ tạo ra môi trường hấp dẫn và an toàn cho du khách. Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng, hiểu biết sâu về ẩm thực và có kỹ năng phục vụ chuyên nghiệp là yếu tố then chốt.

Cuối cùng, sự kết nối chặt chẽ giữa các doanh nghiệp du lịch, chính quyền và nhà cung cấp dịch vụ là yếu tố then chốt trong việc khắc phục các thách thức này. Sự hợp tác hiệu quả sẽ giúp cải thiện chất lượng dịch vụ, nâng cao trải nghiệm của du khách, từ đó xây dựng và củng cố thương hiệu du lịch ẩm thực Việt Nam.

Nhìn chung, để phát triển du lịch ẩm thực, chúng ta cần một chiến lược toàn diện và sự cam kết từ mọi phía, từ cấp quốc gia đến địa phương, từ chính quyền đến doanh nghiệp và từ nhà cung cấp dịch vụ đến người dân.  

- Việt Nam có những cơ hội nào để trở thành "bếp ăn của thế giới" và cần làm gì để hiện thực hóa điều này?

Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để trở thành "bếp ăn của thế giới" - một tầm nhìn được Philip Kotler, cha đẻ của marketing hiện đại, đã nhắc đến từ năm 2007. Ông đã so sánh rằng nếu Trung Quốc là công xưởng của thế giới, Ấn Độ là văn phòng của thế giới thì Việt Nam hãy là "bếp ăn của thế giới". Tầm nhìn này hoàn toàn phù hợp với tiềm năng và lợi thế mà Việt Nam đang có.

Thứ nhất, Việt Nam có nền ẩm thực phong phú, đa dạng và khác biệt, được hình thành từ cộng đồng 54 dân tộc với các đặc tính vùng miền khác nhau. Sự kết hợp hài hòa giữa ẩm thực phương Đông và phương Tây cũng tạo nên sự độc đáo cho ẩm thực Việt Nam. Các món ăn Việt không chỉ phong phú về nguyên liệu, cách chế biến mà còn có sự cân bằng dinh dưỡng, đáp ứng được khẩu vị của nhiều người trên thế giới.

Thứ hai, chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 đã xác định ẩm thực là một thế mạnh đặc biệt để quảng bá và xây dựng thương hiệu du lịch quốc gia. Điều này cho thấy, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để trở thành điểm đến hàng đầu về du lịch ẩm thực.

Thứ ba, sự công nhận từ quốc tế, đặc biệt là sự góp mặt của Michelin – chuyên gia ẩm thực hàng đầu thế giới – đã góp phần nâng cao vị thế của ẩm thực Việt Nam. Việc các món ăn Việt Nam được Michelin lựa chọn và giới thiệu đến du khách quốc tế là một tín hiệu tích cực, chứng tỏ ẩm thực Việt Nam đang ngày càng được đánh giá cao trên thị trường quốc tế.

Nhờ những yếu tố này, Việt Nam hiện đang có cơ hội vàng để quảng bá hình ảnh quốc gia thông qua ẩm thực và tiến gần hơn đến mục tiêu trở thành "bếp ăn của thế giới". Để hiện thực hóa điều này, chúng ta cần tiếp tục đầu tư vào chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm ẩm thực, nâng cao dịch vụ du lịch, đồng thời đẩy mạnh công tác xúc tiến, quảng bá ở các thị trường quốc tế trọng điểm. Sự liên kết chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng sẽ là chìa khóa để khai thác hiệu quả tiềm năng này.

- Ông đánh giá thế nào về vai trò của các đầu bếp, chuyên gia ẩm thực và các nhà hàng trong việc quảng bá ẩm thực Việt Nam ra thế giới?

Các đầu bếp, chuyên gia ẩm thực và nhà hàng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc quảng bá ẩm thực Việt Nam ra thế giới. Các đầu bếp là những người nắm giữ bí quyết chế biến và có khả năng nâng tầm ẩm thực Việt Nam, giúp các món ăn trở nên hấp dẫn hơn đối với du khách quốc tế.

Họ có cơ hội trực tiếp giới thiệu ẩm thực Việt thông qua các sự kiện văn hóa ẩm thực ở nước ngoài, các hội chợ quốc tế, hoặc ngay tại nhà hàng và khách sạn nơi họ làm việc. Không chỉ dừng lại ở việc chế biến, các đầu bếp còn có thể chia sẻ câu chuyện về các món ăn, cách thức chế biến và nguồn gốc nguyên liệu, giúp du khách hiểu rõ hơn về ẩm thực Việt Nam.

Vai trò của đầu bếp còn mở rộng trong việc hướng dẫn và đào tạo, thông qua các khóa học tại nhà hàng hoặc khách sạn, nơi du khách có thể trực tiếp trải nghiệm và học cách chế biến các món ăn Việt. Điều này không chỉ giúp du khách có những trải nghiệm thú vị mà còn góp phần quảng bá sâu rộng ẩm thực Việt ra thế giới. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, khi chúng ta mong muốn ẩm thực Việt Nam trở thành một biểu tượng quốc tế, vai trò của đầu bếp càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Họ không chỉ là những người sáng tạo món ăn mà còn là đại sứ văn hóa, xây dựng thương hiệu ẩm thực Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Đối với các nhà hàng, vai trò của họ cũng không kém phần quan trọng. Nhà hàng không chỉ là nơi phục vụ món ăn mà còn là không gian văn hóa, nơi trải nghiệm toàn diện cho du khách. Việc lựa chọn món ăn, cải tiến chất lượng dịch vụ và chú trọng đến vệ sinh an toàn thực phẩm đều là những yếu tố quan trọng trong việc tạo nên trải nghiệm tốt cho du khách. Ngoài ra, cách thức phục vụ và thái độ của nhân viên cũng đóng góp lớn vào ấn tượng của du khách về ẩm thực Việt Nam.

Một nhà hàng có kiến trúc đẹp, chất lượng phục vụ tốt và món ăn ngon không chỉ thu hút du khách mà còn trở thành điểm check-in phổ biến, nơi du khách chia sẻ những trải nghiệm của mình lên mạng xã hội. Điều này không chỉ giúp quảng bá nhà hàng mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh của ẩm thực Việt Nam. Khi các nhà hàng ý thức được trách nhiệm của mình trong việc quảng bá ẩm thực, họ sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho chính mình mà còn góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ du lịch thế giới.

Tóm lại, các đầu bếp, chuyên gia ẩm thực và các nhà hàng không chỉ là những người phục vụ món ăn mà còn là những đại sứ văn hóa, đóng vai trò thiết yếu trong việc xây dựng và quảng bá thương hiệu ẩm thực Việt Nam ra toàn cầu.

- Trong bối cảnh cạnh tranh với các quốc gia khác, Việt Nam cần làm gì để giữ vững và nâng cao vị thế của mình trên bản đồ du lịch ẩm thực thế giới?

Để giữ vững và nâng cao vị thế của mình trên bản đồ du lịch ẩm thực thế giới, Việt Nam cần tập trung vào việc nhận diện và khai thác triệt để những lợi thế độc đáo mà ẩm thực Việt Nam mang lại. Điều quan trọng là phải xác định rõ những điểm khác biệt, độc đáo và riêng có của ẩm thực Việt mà các quốc gia khác không có, để từ đó xây dựng chiến lược quảng bá hiệu quả. Những món ăn mới được Michelin vinh danh là một ví dụ điển hình cho thấy giá trị ẩm thực của Việt Nam đã được thế giới công nhận và chúng ta cần bảo vệ những giá trị đó một cách cẩn thận.

Để đảm bảo không bị sao chép hoặc bắt chước, việc đăng ký bản quyền cho các món ăn và thương hiệu ẩm thực của tổ chức, cá nhân là cần thiết. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi của những người sáng tạo mà còn giúp duy trì sự độc đáo của ẩm thực Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Việt Nam cần tập trung vào việc giới thiệu những món ăn thực sự độc đáo và khác biệt, tránh những món có thể trùng lặp với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á. Văn hóa ẩm thực trong khu vực có những điểm tương đồng, nhưng cũng có những nét riêng biệt mà chúng ta cần nhấn mạnh và phát triển.

Ở tầm quốc gia, cần có chiến lược chọn lọc và phát triển ẩm thực đặc trưng của từng vùng miền, khuyến khích sự cạnh tranh lành mạnh giữa các tỉnh, thành phố. Mỗi vùng miền có những đặc sản riêng và việc tận dụng điều này để quảng bá sẽ tạo nên một bức tranh ẩm thực đa dạng, phản ánh sự phong phú của ẩm thực Việt Nam.

Thông qua việc tận dụng các lợi thế này, Việt Nam có thể xây dựng một thương hiệu ẩm thực mạnh mẽ, không chỉ thu hút du khách quốc tế mà còn góp phần nâng cao vị thế của ẩm thực Việt trên bản đồ thế giới.

- Ông đánh giá thế nào về vai trò của các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực du lịch ẩm thực tại Việt Nam?

Các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực du lịch ẩm thực tại Việt Nam đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phát triển và quảng bá ẩm thực quốc gia. Các nhà đầu tư thường rất nhạy bén và thông minh, họ luôn biết cách nắm bắt nhu cầu của thị trường. Mặc dù trước đây, có thể một số nhà đầu tư chưa nhận ra tiềm năng to lớn của ẩm thực Việt Nam, nhưng với sự gia tăng quan tâm từ các chuyên gia quốc tế và sự công nhận ngày càng cao của ẩm thực Việt trên thị trường toàn cầu, lĩnh vực này hiện nay đang trở thành một mảnh đất màu mỡ cho đầu tư.

Nhờ sự phát triển của ẩm thực Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đã thành công khi đầu tư vào các chuỗi nhà hàng như Phở Thìn, mang thương hiệu ẩm thực Việt Nam ra thế giới. Đây là minh chứng cho thấy tiềm năng của lĩnh vực này. Tuy nhiên, dù đã có những bước tiến đáng kể, du lịch ẩm thực vẫn còn rất nhiều tiềm năng chưa được khai thác hết.

Các doanh nghiệp cần tiếp tục thể hiện sự nhạy bén trong việc nhận diện và đầu tư vào các xu hướng ẩm thực hiện đại trên thế giới. Quan trọng hơn, họ cần kết hợp xu hướng này với việc khai thác giá trị đặc sắc, độc đáo của ẩm thực Việt Nam. Điều này bao gồm việc lựa chọn địa điểm, quy mô đầu tư, chiến lược kinh doanh phù hợp để tối ưu hóa hiệu quả đầu tư và góp phần nâng cao vị thế của ẩm thực Việt trên bản đồ thế giới.

Tóm lại, các doanh nghiệp trong lĩnh vực du lịch ẩm thực cần tiếp tục sáng tạo và chiến lược, không chỉ để đạt được thành công kinh doanh mà còn để góp phần đưa ẩm thực Việt Nam trở thành biểu tượng toàn cầu.

- Ông đánh giá thế nào về các chương trình Food Tour mà một số địa phương đang thực hiện?

Các chương trình Food Tour hiện đang được triển khai tại một số địa phương là một nỗ lực đáng khen ngợi trong việc quảng bá du lịch và ẩm thực địa phương. Tôi đặc biệt đánh giá cao Hải Phòng trong việc giới thiệu và phát triển Food Tour, góp phần quảng bá các giá trị ẩm thực đặc trưng của thành phố đến với du khách. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao nhất, việc quảng bá cần được thực hiện trong một chiến lược tổng thể hơn, không chỉ dừng lại ở một chương trình đơn lẻ.

Du lịch là một trải nghiệm đa chiều và du khách luôn tìm kiếm những điểm đến không chỉ mang lại ẩm thực ngon mà còn cung cấp các dịch vụ và trải nghiệm toàn diện. Điều này có nghĩa là các chương trình Food Tour cần được lồng ghép vào một bức tranh lớn hơn, bao gồm cảnh quan, dịch vụ, giải trí, và các yếu tố văn hóa khác của địa phương. Nếu một điểm đến chỉ chú trọng vào Food Tour mà không quan tâm đến các yếu tố khác như vệ sinh môi trường, chất lượng an toàn thực phẩm, dịch vụ giải trí về đêm, hay các hoạt động tham quan, mua sắm, thì sẽ khó có thể thu hút và giữ chân du khách.

Do đó, để một địa phương trở thành điểm đến hấp dẫn và bền vững, cần có sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố cơ bản như ăn, mặc, ở, đi lại, tham quan, trải nghiệm, mua sắm và giải trí. Việc lồng ghép giá trị ẩm thực vào tổng thể các yếu tố này sẽ tạo ra một sản phẩm du lịch đồng bộ, thu hút du khách không chỉ đến mà còn muốn quay lại.

Tôi đánh giá cao sự chú ý của các địa phương đối với ẩm thực như một yếu tố quảng bá, nhưng để thành công, cần phải có một chiến lược toàn diện, đồng bộ và hài hòa.

- Theo ông, vướng mắc lớn nhất trong việc phát triển du lịch ẩm thực hiện nay là gì?

Vướng mắc lớn nhất trong việc phát triển du lịch ẩm thực hiện nay nằm ở hai yếu tố chính: nhận diện và đầu tư. Trước hết, chúng ta cần nhận thức rõ ràng về giá trị của ẩm thực trong việc tạo dựng thương hiệu du lịch và thu hút du khách. Ẩm thực không chỉ là một yếu tố bổ trợ, mà còn là một phần quan trọng của trải nghiệm du lịch.

Tuy nhiên, đầu tư không chỉ dừng lại ở cơ sở vật chất và dịch vụ, mà cần phải được mở rộng đến công tác quảng bá, đào tạo nhân lực, và việc xây dựng hình ảnh điểm đến tổng thể. Du lịch ẩm thực không thể tách rời khỏi bức tranh toàn diện của điểm đến; du khách không chỉ đến để ăn, mà họ tìm kiếm một trải nghiệm đa chiều, kết hợp giữa ẩm thực, văn hóa, cảnh quan, và dịch vụ chất lượng.

Chúng ta cần đầu tư vào việc nhận diện các giá trị ẩm thực độc đáo và khác biệt của Việt Nam, từ đó quảng bá và truyền thông một cách hiệu quả. Ẩm thực có thể là "cửa ngõ" để chạm đến trái tim du khách, đánh thức sự quan tâm của họ đến những khía cạnh khác của điểm đến.

Tuy nhiên, điều quan trọng là khi du khách đã đến, chúng ta phải đảm bảo họ được trải nghiệm một dịch vụ toàn diện, đáp ứng mong muốn và kỳ vọng của họ. Chỉ khi du khách cảm thấy thỏa mãn và hài lòng với trải nghiệm du lịch, chúng ta mới có thể giữ chân họ và biến ẩm thực Việt Nam thành một yếu tố thu hút mạnh mẽ trên bản đồ du lịch thế giới.

Xin cảm ơn ông!

Hữu Kế (Thực hiện)