Chiến lược không phụ thuộc hàng hoá Trung Quốc

So với cùng kỳ năm 2021, xuất khẩu của Trung Quốc sang Ấn Độ tăng 31% lên 89,6 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm nay, theo dữ liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc.

Tuy nhiên, xuất khẩu của Ấn Độ sang Trung Quốc - đối tác thương mại lớn nhất của nước này, theo Bắc Kinh - giảm 36,4% trong cùng kỳ, xuống còn 13,9 tỷ USD từ tháng 1 đến tháng 9.

Trong khi đó, thương mại song phương đang trên đà vượt qua mức cao trước đó là 125,6 tỷ USD vào năm ngoái và đạt 103,6 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm.

Lin Minwang, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Nam Á tại Đại học Fudan cho biết: “Xuất khẩu của Ấn Độ sang Trung Quốc chủ yếu là nguyên liệu thô, có khả năng thay thế cao trên thị trường quốc tế. Ngược lại, Trung Quốc chủ yếu xuất khẩu các sản phẩm chế tạo sang Ấn Độ, và lợi thế của các sản phẩm Trung Quốc đã được củng cố trong đại dịch Covid-19”.

Bất chấp mối quan hệ kinh tế chặt chẽ, Trung Quốc và Ấn Độ - những quốc gia đông dân nhất châu Á – cũng có một mối quan hệ đối đầu lâu dài vào nhiều thời điểm khác nhau trong 6 thập kỷ qua. Các mối quan hệ giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ gây ra làn sóng chống Trung Quốc dẫn đến tẩy chay hàng tiêu dùng Trung Quốc.

Ấn Độ kể từ đó đã thẳng tay đàn áp nhiều công ty viễn thông Trung Quốc như Xiaomi và Vivo, với cáo buộc rửa tiền và trốn thuế. Hơn 270 ứng dụng Trung Quốc bị cấm và kiềm chế các khoản đầu tư của Trung Quốc vào nước này.

Các hành động này được nhiều người coi là một chiến lược nhằm tách Ấn Độ khỏi phụ thuộc vào Trung Quốc, đồng thời cố gắng tận dụng nỗ lực của các nhà đầu tư nước ngoài nhằm đa dạng hóa bằng cách xây dựng các ngành sản xuất của riêng mình.

Ấn Độ đã thực hiện nhiều chính sách khác nhau như kế hoạch khuyến khích liên kết sản xuất (PLI) để giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc và thúc đẩy sản xuất trong nước. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào nhập khẩu chỉ tăng lên.

Cụ thể, nhập khẩu hàng hóa của Ấn Độ từ tháng 1 đến tháng 9 đạt trị giá 551,6 tỷ USD, trong đó Trung Quốc chiếm 79,1 tỷ USD, tương đương 14%.

Thâm hụt thương mại của nước này với Trung Quốc đã tăng lên 75,7 tỷ USD, so với 46,5 tỷ USD cùng kỳ năm ngoái.

Ông Anil Bhardwaj, Tổng thư ký Liên đoàn các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Ấn Độ cho biết: “Sự phụ thuộc về cơ cấu của Ấn Độ vào Trung Quốc là do thiết bị điện tử và ở một mức độ nào đó là do vật liệu đất hiếm, vì không có đủ nguồn cung cấp cạnh tranh”.

“Ví dụ, các công ty Ấn Độ, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa nhận thấy máy móc và phụ tùng từ Trung Quốc có giá cực kỳ cạnh tranh so với Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc Đài Loan. Nhưng cũng đúng là sự phụ thuộc cấu trúc của Ấn Độ vào Trung Quốc không phải là tuyệt đối. Ấn Độ có thể thay đổi các nguồn nhập khẩu, với cùng mức chi phí”, ông Bhardwaj nói.

Ông Ajay Sahai, Tổng giám đốc Liên đoàn các tổ chức xuất khẩu Ấn Độ, cho rằng xuất khẩu của Ấn Độ giảm là do nhu cầu ở Trung Quốc giảm do chiến lược phong toả của họ.

“Xuất khẩu quặng sắt của chúng tôi sang Trung Quốc từ tháng 4 đến tháng 8 năm 2022 đã giảm khoảng 1,5 tỷ USD, xuất khẩu bông 700 triệu USD và xuất khẩu đồng, nhôm, nhựa và giấy đều giảm đáng kể trong cùng kỳ. Hầu hết các yếu tố đầu vào này được thúc đẩy bởi nhu cầu trong nước đã bị ảnh hưởng”, ông Sahai nói.

Theo Bộ Thương mại Ấn Độ, quặng sắt, sắt thép, bông thô và sợi bông là những mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Ấn Độ sang Trung Quốc vào năm ngoái.

Vào tháng 5, Ấn Độ đã đánh thuế xuất khẩu dao động từ 15-45% đối với nguyên liệu đầu vào là sắt và thép để giảm bớt áp lực lên các nhà sản xuất trong nước và ổn định giá cả, điều này cũng tác động đáng kể đến xuất khẩu.

Các mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Trung Quốc sang Ấn Độ bao gồm linh kiện điện tử, phần cứng máy tính, thiết bị viễn thông số lượng lớn.

Có điểm sáng nhưng còn nhiều khó khăn

Ấn Độ đã thực hiện kế hoạch PLI vào năm 2020 như một biện pháp để giải quyết sự phụ thuộc này bằng cách tập trung sản xuất thuốc số lượng lớn, các sản phẩm điện tử và viễn thông, và trợ cấp cho việc bán hàng của họ để làm cho chúng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu và trong nước.

“Mục tiêu rõ ràng là đánh vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc. Nhưng đã không có gì xảy ra trong 2 năm. Nếu có bất cứ vấn đề gì, sự phụ thuộc đã trở nên tồi tệ hơn. Ấn Độ cần một hệ sinh thái sản xuất và đổi mới hiệu quả để có thể cạnh tranh trên toàn cầu. Điều đó dường như không xảy ra”, ông Biswajit Dhar, Giáo sư kinh tế tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Kế hoạch tại Đại học Jawaharlal Nehru, cho biết.

Tuy nhiên, ông Sahai cho biết kế hoạch PLI đã cho thấy sự thành công trong lĩnh vực di động, khi Apple đã chuyển một phần nguồn sản xuất iPhone 14 từ Trung Quốc sang Ấn Độ.

“Điện tử và máy móc có thể sẽ sớm mang lại kết quả. Dược phẩm và sản xuất thuốc số lượng lớn cũng có khả năng tạo được động lực”, ông Sahai nói.

Các nhà lãnh đạo ngành công nghiệp Ấn Độ thường phàn nàn rằng nước này thiếu khả năng tiếp cận thị trường ở Trung Quốc đối với các sản phẩm và dịch vụ như dược phẩm và Công nghệ thông tin, những lĩnh vực mà Ấn Độ được coi là có lợi thế cạnh tranh.

“Tiếp cận thị trường vẫn là một vấn đề quan trọng mặc dù chúng tôi đã thấy một số cải thiện trong vài năm qua”, ông Sahai cho biết xuất khẩu ngũ cốc và các sản phẩm ăn được của Ấn Độ đã tăng lên.

Tuy nhiên, ông nói thêm rằng: "Trong khi ngành công nghiệp dược phẩm Ấn Độ đã được tôn trọng với việc cung cấp thuốc chống ung thư với giá rất cạnh tranh, quy trình phê duyệt cho các loại thuốc của Ấn Độ rất phức tạp và mất thời gian”.

Trong lĩnh vực dược phẩm, việc phê duyệt đăng ký sản phẩm của Cơ quan Quản lý Sản phẩm Y tế Quốc gia ở Trung Quốc có thể mất từ 3-5 năm, trong khi khung thời gian thông thường thường là khoảng 1 năm, theo Hội đồng Xúc tiến xuất khẩu dược phẩm Ấn Độ.

“Ngành công nghệ thông tin cũng đang phải đối mặt với các rào cản tiếp cận thị trường và phi thuế quan bên cạnh các vấn đề về ngôn ngữ”, ông Sahai nói.

GS. Dhar nhận định thêm rằng: “Thật không may, môi trường chính trị căng thẳng hiện nay cũng không giúp ích gì cho việc nuôi dưỡng lòng tin giữa các doanh nhân Ấn Độ và Trung Quốc. Do đó, khoảng cách thương mại vẫn còn”.

Hồng Vân (Theo SCMP)