Ngày 18/11, tin từ Cục Di sản văn hóa (Bộ VHTT&DL) cho biết, chiều 16/11, tại Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng, Đại sứ Việt Nam tại Pháp Đinh Toàn Thắng, Trưởng Phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO Lê Thị Hồng Vân, Cục trưởng Cục Di sản văn hoá Lê Thị Thu Hiền, đại diện Bộ Công an Việt Nam, Bộ Ngoại giao Pháp, UNESCO đã chứng kiến lễ chuyển giao ấn vàng “Hoàng đế chi bảo” cho Việt Nam.

Đây là kết quả sau hơn 1 năm đàm phán, thương thảo và thực hiện các thủ tục pháp lý liên quan về việc dừng đấu giá công khai ấn vàng “Hoàng đế chi bảo”; thỏa thuận chuyển giao cho Việt Nam theo đề nghị của Đoàn công tác liên ngành do Bộ VHTT&DL chủ trì cùng các Bộ: Ngoại giao, Tư pháp, Tài chính, Công an và sự hỗ trợ đặc biệt của Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp.

Bộ trưởng Bộ VHTT&DL đã chọn Công ty TNHH Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, Bắc Ninh là đại diện thực hiện thủ tục tài chính liên quan theo pháp luật của Pháp; đồng thời sẽ lưu giữ, trưng bày, phối hợp với Bảo tàng Lịch sử quốc gia để bảo vệ, phát huy giá trị của di sản theo quy định của Luật Di sản văn hóa.

Theo Cục Di sản Văn hóa, vào thời điểm tháng 11/2022, mặc dù đã nỗ lực tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ để kịp thời có cơ sở đàm phán, dừng đấu giá và yêu cầu chuyển giao ấn vàng cho Việt Nam, nhưng chỉ có ông Nguyễn Thế Hồng, Giám đốc Công ty TNHH Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng tham gia với mục đích mua để bổ sung sưu tập cá nhân, dự kiến trưng bày tại Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, Bắc Ninh.

Để có cơ sở tham mưu, lãnh đạo Bộ VHTT&DL cho phép Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng tham gia và hỗ trợ thực hiện các cam kết tiếp nhận, chuyển giao Ấn vàng cho phía Việt Nam, ngày 12/11/2022, Cục Di sản văn hóa đã tiến hành ký kết thỏa thuận về việc đàm phán mua ấn vàng “Hoàng đế chi bảo” từ Pháp đưa về Việt Nam và chuyển nhượng ấn vàng cho nhà nước với Công ty TNHH Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng.

Trong đó có cam kết:  Bên A và cá nhân ông Nguyễn Thế Hồng cam kết và bảo đảm ấn vàng sẽ chỉ chuyển giao cho Nhà nước thông qua Bộ VHTT&DL, trên cơ sở phù hợp với quy định của Điều 43 của Luật Di sản văn hóa sau một thời gian phù hợp khi bên A không còn nhu cầu sở hữu, trưng bày, phát huy giá trị tại Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng. Chi phí chuyển giao gồm chi phí thuê luật sư đàm phán; chi phí mua ấn vàng từ nhà đấu giá Millon, Pháp (bao gồm các loại thuế, phí liên quan); chi phí đưa ấn vàng về nước (chi phí hải quan, vận chuyển quốc tế).

Quyết tâm sưu tầm, hồi hương ấn vàng về Việt Nam không chỉ để bổ sung, hoàn thiện các sưu tập cổ vật, bảo vật, di sản văn hóa bị thất lạc, đưa ra nước ngoài trái phép, mà còn khẳng định vị thế, tầm ảnh hưởng của dân tộc; sự đúng đắn, tiên quyết của Đảng, Nhà nước về bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa ngày càng cao của nhân dân, nâng cao lòng tự tôn dân tộc, xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đóng góp vào kho tàng di sản văn hóa thế giới.

Đây cũng là việc làm nhằm đảm bảo tính toàn vẹn của di sản văn hóa - một nội dung mà UNESCO rất chú trọng trong bảo tồn di sản văn hóa; thể hiện vai trò khi thực hiện các cam kết quốc tế tại các Công ước quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Thành công của việc hồi hương Ấn vàng lần này phải kể đến sự tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó có sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của các lãnh đạo và các cơ quan chức năng; sự phối hợp nhịp nhàng của các đơn vị, tổ chức, cá nhân có liên quan và tham gia vào quá trình thương lượng, đàm phán; sự hợp tác của các cơ quan chức năng sở tại, của các đối tác, bạn bè, cộng đồng tại Pháp để giúp đỡ, hỗ trợ Đoàn công tác liên ngành và Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp.

Trong thời gian tới, Cục Di sản văn hóa sẽ tham mưu lãnh đạo Bộ VHTT&DL nghiên cứu, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng danh mục cổ vật của Việt Nam bị đưa ra khỏi đất nước bất hợp pháp trong quá khứ và tham vấn Ban thư ký công ước Công ước 1970 của UNESCO về Danh mục để làm cơ sở tìm kiếm giải pháp đưa cổ vật Việt Nam từ nước ngoài về nước.

Ngày 30/8/1945, khi tuyên bố thoái vị, vua Bảo Đại đã chọn chiếc Ấn đẹp nhất, quý nhất, biểu trưng của chế độ quân chủ thời Nguyễn là Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" cùng thanh bảo kiếm, để bàn giao cho chính quyền cách mạng. Ông Trần Huy Liệu, đại diện cho chính quyền cách mạng, đã tiếp nhận bộ ấn kiếm mang tính biểu tượng này, rồi cho chuyển về Hà Nội ngay trước khi Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đọc Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình vào ngày 2/9/1945.

Sau ngày Toàn quốc kháng chiến (tháng 12/1946), không rõ thông tin về nơi lưu giữ hai cổ vật này. Năm 1952, hai cổ vật đã rơi vào tay người Pháp và đến ngày 8/3/1952, người Pháp tổ chức lễ trao lại ấn kiếm cho cựu hoàng Bảo Đại với vai trò là Quốc trưởng, sau đó được đưa sang Pháp vào năm 1953.

Trước khi qua đời năm 1997, Bảo Đại đã di chúc để lại toàn bộ tài sản ở Pháp, trong đó có Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo", cho vợ là bà Monique Baudot, người Pháp. Bà Monique Baudot qua đời năm 2021, các tài sản trên thuộc về những người thừa kế và được giao bán đấu giá tháng 11/2022.

Trong 13 đời vua, triều Nguyễn đã cho chế tác và đưa vào sử dụng hơn 100 chiếc ấn, thường đúc bằng vàng, bạc (gọi là kim bảo), chế tác từ ngọc quý (gọi là ngọc tỷ).

Bên cạnh giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật… ấn vàng Hoàng đế chi bảo là di sản văn hóa có ý nghĩa hết sức quan trọng với dân tộc, là biểu trưng của quyền lực chính trị trong một giai đoạn của tiến trình lịch sử Việt Nam, đánh dấu mốc quan trọng cho sự chuyển giao từ chế độ quân chủ hơn nghìn năm sang nền dân chủ của nhân dân Việt Nam - nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hóa, tiền thân của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Thế Vũ