Bạo lực leo thang từ băng đảng nhập cư

Bên ngoài một khu chung cư ở Grimsta, một vùng ngoại ô ở rìa phía Tây của Thủ đô Thụy Điển vốn từng rất yên bình, một người mẹ và cô con gái đã hét lên vì sốc khi lần đầu tiên họ nhìn thấy cái lỗ to bằng quả bóng đá do một quả thuốc nổ để lại trên bức tường phía trước ngôi nhà của họ.

Cảnh sát tin rằng chất nổ được ném để trả thù cho vụ nổ súng vào đêm giao thừa (31/12) bên ngoài một nhà hàng McDonald's ở khu vực có tên Vallingby gần đó. Vụ nổ súng hôm ấy khiến 3 người chết, một số người khác bị thương và mặt tiền của nhiều căn nhà bị phá hỏng với vô số mảnh kính vỡ và thậm chí cả một đám cháy nhỏ.

Những sự kiện kể trên là hai trong số những vụ bạo lực băng đảng bùng phát gần đây trên khắp Stockholm. Thủ đô Thụy Điển đã chứng kiến ít nhất 15 vụ xả súng và một số vụ đánh bom tương tự trong 6 tuần qua khi các băng đảng ma túy, chủ yếu từ các cộng đồng nhập cư, tranh giành quyền kiểm soát đường phố.

Đối với chính phủ mới của Thụy Điển, được bầu vào tháng 9 phần lớn dựa trên cam kết giải quyết tội phạm liên quan đến băng đảng, sự gia tăng các vụ đổ máu trong dịp Giáng sinh và Năm mới là mối đe dọa đối với uy tín của họ trong mắt cử tri.

Tội phạm băng đảng là vấn đề nổi cộm trong chiến dịch bầu cử tại Thụy Điển năm ngoái. Và cam kết giải quyết bạo lực được cho là lĩnh vực chính sách ràng buộc chặt chẽ nhất liên minh trung hữu thiểu số của tân Thủ tướng Ulf Kristersson với Đảng Dân chủ Thụy Điển (SD), giúp họ nhận được sự ủng hộ của đảng cực hữu này.

Ông Kristersson đã thề sẽ thực hiện một sự thay đổi trong tư pháp hình sự bằng cách đưa ra những bản án tù dài hơn để quét sạch các băng đảng khỏi đường phố và ngăn chặn làn sóng tội phạm mới. Song những tháng đầu tiên của chính quyền Thủ tướng Kristersson vẫn chưa chứng kiến dấu hiệu thay đổi nào.

Nan đề của ông Kristersson

Chỉ riêng ở Stockholm, 126 vụ xả súng và 31 vụ tấn công bằng chất nổ đã được ghi nhận vào năm 2022, khiến 28 người chết. Con số này tăng đáng kể so với 23 người chết và 25 vụ tấn công bằng chất nổ vào năm 2021. Trên toàn quốc, Thụy Điển chứng kiến 388 vụ xả súng và 90 vụ tấn công bằng chất nổ vào năm 2022 khiến 61 người thiệt mạng, tăng 1/3 so với năm trước.

Bạo lực băng đảng đã tiếp tục sang năm 2023. Vào thứ Tư tuần trước, một người đàn ông đã bị bắn chết tại một nhà ga xe lửa ở Jordbro, ngoại ô phía Nam của Stockholm. Và thứ Năm tuần trước, một quả bom đã được ném vào một khu chung cư có tên Farsta làm hư hỏng nặng cầu thang.

Cảnh sát nghi ngờ các cuộc xung đột giữa các băng đảng, phần lớn bắt nguồn từ việc tranh giành quyền kiểm soát hoạt động buôn bán ma túy bất hợp pháp, đã phát triển thành một vòng xoáy tấn công-trả thù. Họ tin rằng vụ sát hại một người đàn ông vào ngày Giáng sinh ở Rinkeby, ngoại ô Stockholm, có thể đã gây ra các vụ tấn công tiếp theo ở phía Nam thành phố.

Ông Kristersson thừa nhận thách thức mà cảnh sát phải đối mặt khi bình luận trên kênh truyền hình địa phương TV4 và trong các bài viết mà Đảng Ôn hòa của ông đăng trên mạng xã hội, đồng thời nhấn mạnh cam kết hành động. Nhưng số liệu thống kê cho thấy Thụy Điển có tỷ lệ giết người bằng súng cao nhất ở EU.

Nghiên cứu so sánh của Hội đồng Quốc gia về Phòng chống tội phạm của Thụy Điển công bố vào năm 2021 cho thấy trong khi tỷ lệ giết người bằng súng ở nhiều quốc gia châu Âu khác đã giảm trong những năm gần đây, thì tỷ lệ này lại tăng ở Thụy Điển, điều mà các tác giả cho rằng có thể là do “sự xuất hiện của những băng nhóm mới và manh động hơn”.

“Chúng tôi có một chương trình sâu rộng để giải quyết vấn đề này, nhưng tôi hiểu rằng mọi người đang thiếu kiên nhẫn”, Thủ tướng Kristersson nói. “Những kẻ bắn nhau trên đường phố sẽ không dừng lại chỉ vì chúng tôi yêu cầu họ dừng lại; những kẻ này cần phải bị nhốt lại”.

Thách thức cho nhiệm kỳ của Thụy Điển

Sự leo thang của cuộc khủng hoảng an ninh nội địa ở Thụy Điển xảy ra vào thời điểm thử thách đối với Kristersson, khi chính phủ của ông bắt đầu nhiệm kỳ 6 tháng làm Chủ tịch Hội đồng Liên minh châu Âu (EU) và đang tìm cách nâng cao hình ảnh của mình đối với các thách thức quốc tế.

Giới phân tích nhận định nhiệm kỳ chủ tịch 6 tháng này sẽ không dễ dàng đối với Thụy Điển, do các thành viên EU còn khác biệt trong nhiều vấn đề. Có thể Thuỵ Điển sẽ thúc đẩy một số ưu tiên nhất định, chẳng hạn như xây dựng một mặt trận đoàn kết cho các nước EU để có thể phản ứng linh hoạt với tất cả những biến động địa chính trị.

Nhưng chính phủ của ông Kristersson sẽ rất cần đến sự ủng hộ của Đảng Dân chủ Thụy Điển (SD). Đảng cực hữu này không tham gia trong liên minh cầm quyền hiện nay của Thụy Điển và chỉ duy trì một sự ủng hộ có điều kiện đối với chính phủ. SD đã giành được 20% tổng số phiếu trong cuộc bầu cử lập pháp tại Thuỵ Điển vào tháng 9 năm ngoái nên sự ủng hộ của họ có ý nghĩa cực lớn, đôi khi là quyết định, với các chính sách của ông Kristersson.

Trong khi đó, đảng SD lại theo đuổi đường lối bài ngoại, chống người nhập cư và xem EU là nguồn gốc của mọi khó khăn về kinh tế-xã hội mà Thụy Điển đang phải đối mặt, nhất là tình trạng tội phạm gia tăng do các băng đảng nhập cư. Cuối tháng 12, những người đứng đầu ba đảng cầm quyền cùng với lãnh đạo đảng SD, ông Jimmie Akesson đã trình bày một loạt các đề xuất thay đổi chính sách để xoay chuyển tình thế bạo lực.

Một ý tưởng là cho phép cảnh sát thiết lập các khu vực phong tỏa tạm thời để tiến hành tìm kiếm súng và chất nổ ngay cả khi họ không nghi ngờ có hành vi sai trái. Người ta tin rằng những biện pháp can thiệp như vậy, nếu được triển khai tốt, có thể ngăn ngừa tội phạm trong tương lai. Ý tưởng còn lại là sử dụng nhân chứng ẩn danh trong các phiên tòa, điều hiện không được phép, có thể giúp xét xử tốt hơn.

Cả hai ý tưởng hiện đang được xem xét tính hiệu quả và tác động có thể xảy đến của chúng đối với các quyền công dân. Trong khi chờ đợi, chính phủ cũng thảo luận về chương trình chống băng đảng của mình, gọi đó là “cuộc tấn công lớn nhất trong lịch sử Thụy Điển chống lại tội phạm có tổ chức”. Nhưng một số nhà bình luận cho rằng dường như ông Kristersson đang hứa hẹn quá mức ngay cả khi có dấu hiệu cho thấy các cử tri đã mất niềm tin vào khả năng thực hiện các cam kết tranh cử của ông.

Cuộc khảo sát gần đây nhất của công ty thăm dò ý kiến Novus cho thấy sự ủng hộ dành cho đảng Dân chủ Xã hội đối lập đang tăng lên, còn sự ủng hộ dành cho Kristersson và liên minh của ông trong quốc hội đang giảm dần. Trong khi đó, một cuộc khảo sát cử tri vào giữa tháng 12 năm ngoái do tổ chức Demoskop thực hiện cho thấy 62% số người được hỏi đánh giá rằng chính phủ mới đang làm việc kém hiệu quả.

Trong bối cảnh Thụy Điển đang đảm nhận vai trò dẫn dắt các chương trình nghị sự của EU thì những vụ bạo lực súng đạn gần đây lại làm hoen ố hình ảnh của nước này. Và nếu không sớm dẹp yên các băng nhóm nhập cư, chính phủ của ông Kristersson sẽ phải đối mặt với làn sóng ủng hộ tư tưởng cực hữu và bài ngoại lên cao, qua đó cản trở chính mục tiêu thúc đẩy một EU đoàn kết mà họ theo đuổi.

Quang Anh