Theo dõi báo trên:
Cuối tháng 6 vừa qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thống nhất với đề nghị của UBND tỉnh Bắc Ninh về việc xây dựng Hồ sơ nghề làm tranh dân gian Đông Hồ trình Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đưa vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của thế giới.
Thay đổi về tồn tại
Quãng những năm 45 của thế kỷ 20, làng tranh dân gian Đông Hồ (xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) có 17 dòng họ cùng làm 1 nghề. Trải qua nhiều thăng trầm, nghề làm tranh dân gian dần dần bị mai một và đứng trước nguy cơ bị biến mất.
Theo UBND xã Song Hồ, hiện nay cả xã chỉ còn hai hộ gia đình còn gắn bó với nghề truyền thống của ông cha để lại là gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế và Nguyễn Hữu Sam.
Ông Chủ tịch UBND xã Song Hồ nói: “Chúng tôi cũng chỉ tạo điều kiện cho các gia đình phát triển, tạo quỹ đất, tạo điều kiện về an ninh, các đoàn về thăm quan chưa thu 1 đồng phí nào. Chính sách bảo tồn thì phải cấp huyện, cấp tỉnh. Để bảo tồn, phát triển thì Nhà nước cần phải có chính sách hỗ trợ thêm, còn để tự dân thì người ta vẫn tự bươn chải”.
Giữa những cơn nắng như đổ lửa giữa mùa hè, chúng tôi có chuyến đi về thăm làng tranh Đông Hồ. Hỏi thăm gia đình hai nghệ nhân ai cũng biết và tận tình giúp đỡ, giới thiệu về hai gia đình này.
Cụ Nguyễn Hữu Sam, người từng được cử làm tổ trưởng Tổ tranh những năm còn tồn tại Hợp tác xã nông nghiệp, nay đã về với tổ tiên. Dấu ấn của người nghệ nhân nức tiếng một thời nay chỉ còn hiện hữu trong những ván khắc cụ để lại và ký ức của người con trai Nguyễn Hữu Quả.
Ngồi trong ngôi nhà chứa đựng nhiều giá trị truyền thống của tranh Đông Hồ, nhấp ngụm chè nóng, anh Quả chia sẻ: “Tranh Đông Hồ trải qua nhiều thăng trầm, khó khăn lắm, nhất là giai đoạn 1975 - 1980. Lúc đó ăn không có thì ai mua tranh. May mắn đến nay vẫn còn ít người trụ lại, tạo được đầu ra cho sản phẩm để duy trì cuộc sống tối thiểu”.
Hiện nay, để tồn tại và phát triển, tranh dân gian Đông Hồ đã có nhiều hình thức thể hiện mới, cầu kỳ và phức tạp hơn để phục vụ nhu cầu, thị hiếu của khách hàng. Ví dụ tranh được thể hiện trên mành tre, tranh khắc gỗ, tranh Đông Hồ truyền thống được vẽ lại bằng tay với kích thước lớn…
Nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế cho biết: “Dù sáng tạo như thế nào nhưng từ chất liệu, màu sắc, tranh Đông Hồ trước đây như thế nào tôi làm đúng như thế. Những bức tranh mới sáng tác như Bác Hồ với thiếu nhi năm 1979 hay bức Hội làng… chỉ mang tính thời sự, để cho người ta thưởng thức cũng khó. Một số bức tranh truyền thống như đám cưới chuột, tôi vẽ lại bằng tay, đóng khung thì nhiều khách du lịch thích. Bán cũng được”.
Dường như, chúng tôi đọc được trong cái “cũng được” của người nghệ nhân già này là sự ngậm ngùi của nét tươi trong một thuở của đồng bằng sông Hồng suốt một thời kỳ dài, nay đang dần phai nhạt.
Để cứu sản phẩm tranh Đông Hồ trước nguy cơ bị mai một, cũng có những cách làm mới, làm ra các mẫu tranh mang hơi thở đương đại. Tuy nhiên, việc sáng tạo, đổi mới tranh dân gian Đông Hồ vấp phải nhiều ý kiến trái chiều vì những giá trị truyền thống khó thay đổi để bắt kịp thị hiếu khách hàng luôn đòi hỏi phải chạy theo xu thế thị trường.
Vào tháng 2 vừa qua, dự án “Đương đại hóa tranh Đông Hồ” với sự tham gia của nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế và các họa sĩ trẻ nhận được nhiều phản hồi tích cực trong việc giới thiệu dòng tranh dân gian Đông Hồ đến các bạn trẻ, khơi dậy ý thức giữ gìn và phát triển nét văn hóa.
Tuy nhiên, tranh sử dụng nhiều hình ảnh như cậu bé ôm gà “selfie” hay bà Nguyệt sử dụng sợi duyên kết nối là biểu tượng cảm xúc “like”, “thả tim” (trên các ứng dụng mạng xã hội Facebook, Instragam) cũng gặp nhiều phản ứng trái chiều.
Khi chính dân gian cũng “đối đầu”
Số nghệ nhân tranh Đông Hồ còn lại không nhiều, quan điểm chung của họ cũng muốn giữ lại giá trị truyền thống nhưng đứng trước thực tế phải thay đổi theo kinh tế thị trường để tồn tại đã có nhiều suy nghĩ đối nghịch.
Ông Nguyễn Hữu Quả cho rằng: “Sáng tác mới là được nhưng vẫn phải dựa theo ngôn ngữ và chất liệu truyền thống. Ví dụ như trong tranh có chữ Hán, chữ Nôm, không nên vẽ những em bé như ở trên các quán café. Nó mượn giá trị văn hóa của Đông Hồ để quảng cáo sản phẩm, làm giảm đi ý nghĩa, giá trị văn hóa”.
Ông Quả nói tiếp: “Thực ra cái này là do người sản xuất, anh làm thương mại mà giữ được truyền thống thì vẫn được. Tuy nhiên, nếu làm thương mại nên bóc tách riêng và truyền tải là sản phẩm thương mại không còn là truyền thống nữa. Mặt khác, mình làm dâu trăm họ có những bức tranh truyền thống người ta không dùng, không đặt, muốn làm theo ý của người ta mới trả tiền. Quan điểm của tôi nếu làm xong mà bảo đó là sản phẩm của tôi thì tôi không đồng ý”.
Vậy là, ngoài phải vật lộn với hiện thực nhiều cách giải trí đầy màu sắc, chính giữa các nghệ nhân cũng có những “cơn sóng ngầm” với nhau trong quá trình bảo tồn, lưu giữ và phát triển giá trị truyền thống. Ai cũng muốn “ngầm” khẳng định tranh của gia đình mình tốt hơn, giữ được nhiều nét truyền thống hơn.
Điều này cũng dễ hiểu, cái riêng của mỗi nhà khi tạo ra các sản phẩm thủ công lại chính là chất dân gian luôn song hành cùng nhau. Có người nói: “Đặt 2 bức tranh cạnh nhau tôi biết ngay tranh nào của nhà mình, nhìn qua màu là biết, màu bên kia không bao giờ được như bên này do cách pha màu”. Người khác thì lại nói: “Không nên dùng màu hiện đại hoặc vẽ các em bé như ở trên Highland. Những cái đó cho thì người ta xin thôi còn bỏ tiền ra... chưa chắc”.
Đến đây thì chúng tôi đã phần nào hiểu được cái ngần ngại của vị đại diện lãnh đạo huyện Thuận Thành khi tiếp chuyện chúng tôi. Ngoài vật lộn với hiện tại, giữa chính những nghệ sĩ nông dân cũng đang tự vật lộn với nhau giữa chân lấm tay bùn.
| Năm 2013 nghề làm tranh dân gian Đông Hồ được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Tuy nhiên từ đó đến nay, các nghệ nhân đang loay hoay tự tìm cách để cứu nghề, lo toan cho cuộc sống. Cùng năm đó, dự án xây dựng Trung tâm triển lãm tranh Đông Hồ được khởi dựng với số vốn gần 60 tỷ đồng. Tuy nhiên đến nay dự án mới giải phóng xong mặt bằng, có thông tin cho biết bị đội vốn lên gần 100 tỷ đồng. |
Quang Tấn – Việt Hưng
Thích
Tags:
(CLO) Từ xa xưa dân gian đã truyền tụng nhiều câu ca dao nhắc đến hội bơi Đăm như “Bơi Đăm, rước Giá, hội Thầy” hay “Xù Gạ thì giỏi chăn tằm, làng La canh cửi, làng Đăm bơi thuyền”. Và chiều nay (6/4), lễ hội bơi Đăm truyền thống năm 2025 – một Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia được khai mạc và những “đô bơi” đã mang đến màn trình diễn đặc sắc cho công chúng thưởng ngoạn.
(CLO) Tục lệ “xông đền, xông điện, xông nhà thờ họ, xông nhà” được nhân dân làng Gạo duy trì qua hàng trăm năm và trở thành nét đẹp văn hóa của cả cộng đồng.
(CLO) Khi theo dõi các fanpage, kênh youtube, tiktok... của Đài Truyền hình Việt Nam (VTV), chúng ta dễ dàng bắt gặp các buổi truyền hình trực tiếp. Những vấn đề thời sự, nóng hổi đăng tải trên các nền tảng số này thu hút sự quan tâm lớn của công chúng. Và đằng sau câu chuyện đó là sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nội dung, thiết bị, đặc biệt là việc đổi mới quy trình sản xuất của mỗi phóng viên, BTV.
(CLO) Giáo hoàng Francis đã xuất hiện trở lại trước công chúng khi ngồi trên xe lăn tiến vào Quảng trường Thánh Peter tại Vatican và chào đón đám đông tín đồ đang reo hò nồng nhiệt.
(CLO) Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn, dịp lễ Giỗ Tổ Hùng Vương 2025, khu vực đồng bằng và trung du Bắc Bộ có mưa rào nhẹ rải rác và có nơi có dông. Vùng núi Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ có mưa rào và dông cục bộ, cục bộ có nơi mưa to.
(CLO) Tối 6/4/2025, câu lạc bộ Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) giành chiến thắng kịch tính với tỷ số 4-0 trước Bình Dương, tại trận đấu thuộc vòng 17 LPBank V.League 2024/25.
(CLO) Malaysia và nhiều nước trong khu vực hoan nghênh và đánh giá cao Tổng Bí thư Tô Lâm có cuộc điện đàm với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, đồng thời bày tỏ nhất trí và ủng hộ cách tiếp cận của Việt Nam trong vấn đề này.
(CLO) Trong một căn phòng sang trọng ở quận Gangnam, Seoul, những đứa trẻ mới 4 tuổi đang cặm cụi viết những bài luận tiếng Anh gồm 5 đoạn trong vòng 15 phút.
(CLO) Ngày 6/4, Triều Tiên lần đầu tiên tổ chức lại Giải Marathon Quốc tế Bình Nhưỡng sau 6 năm gián đoạn, với sự góp mặt của khoảng 200 vận động viên nước ngoài.
(CLO) Một chiếc trực thăng chữa cháy đã rơi vào chiều 6/4 khi đang tham gia khống chế cháy rừng ở thành phố Daegu, phía đông nam Hàn Quốc, khiến phi công điều khiển thiệt mạng.
(CLO) Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn cho rằng quyết định áp thuế đối ứng với hàng hóa Việt Nam ở mức 46% của Hoa Kỳ là không phù hợp với thực tế hợp tác kinh tế - thương mại song phương và không phản ánh đúng tinh thần quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện Việt Nam – Hoa Kỳ, ảnh hưởng tiêu cực đến quan hệ kinh tế, thương mại đang phát triển tốt đẹp giữa hai nước.
(CLO) Chiều 6/4/2025, tại Hà Nội đã diễn ra buổi họp báo công bố cuộc thi Hoa hậu Biển Đảo Việt Nam 2025, đánh dấu sự trở lại đầy ấn tượng sau thành công của mùa giải đầu tiên vào năm 2022.
(CLO) Hơn 2 triệu lượt khách quốc tế đến Việt Nam tháng 3 này đã giúp nâng tổng lượng khách trong quý I/2025 của cả nước đạt trên 6 triệu lượt, cao nhất từ trước đến nay (tăng 29,6% so với quý I/2024).
(CLO) Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung cho biết, Bộ Tài chính kiến nghị với Chính phủ thừa nhận sự tồn tại, tiềm năng của tài sản số.
(CLO) Ngày 6/4, đoàn lãnh đạo, đại biểu, nghệ nhân dân gian thành phố Việt Trì và huyện Yên Lập là hai địa phương có đội thi đoạt giải Nhất Hội thi “Gói, nấu bánh chưng và giã bánh giầy” năm 2024 tổ chức dâng 18 cặp bánh chưng, bánh giầy lên các Vua Hùng.
(CLO) Nhiều xe máy chạy ngược chiều trên cầu vượt 550 (Bình Dương) bất chấp ô tô đang lưu thông. Vụ việc khiến các tài xế bức xúc, dùng điện thoại quay lại và đề nghị cơ quan chức năng xử lý nghiêm.
(CLO) Tục lệ “xông đền, xông điện, xông nhà thờ họ, xông nhà” được nhân dân làng Gạo duy trì qua hàng trăm năm và trở thành nét đẹp văn hóa của cả cộng đồng.
(CLO) Ngày 6/4, đoàn lãnh đạo, đại biểu, nghệ nhân dân gian thành phố Việt Trì và huyện Yên Lập là hai địa phương có đội thi đoạt giải Nhất Hội thi “Gói, nấu bánh chưng và giã bánh giầy” năm 2024 tổ chức dâng 18 cặp bánh chưng, bánh giầy lên các Vua Hùng.
(CLO) Hùng Vương – biểu tượng quốc tổ của dân tộc Việt Nam, được xem là vị vua đầu tiên lập nên nhà nước Văn Lang – vương triều huyền thoại mở đầu cho lịch sử dân tộc.
(CLO) Sáng ngày 6/4/2025, tại Di tích Kiến trúc nghệ thuật Quốc gia Đền Thánh Nguyễn, Huyện ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam huyện Gia Viễn tổ chức khai mạc Lễ hội Đền Thánh Nguyễn và đón nhận danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
(CLO) Giỗ Tổ Hùng Vương là một nghi lễ truyền thống quan trọng, được tổ chức hàng năm vào ngày 10/3 Âm lịch để tưởng nhớ công lao dựng nước của các Vua Hùng – những vị vua đầu tiên trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Đây không chỉ là dịp để tri ân tổ tiên mà còn là biểu tượng thiêng liêng gắn kết cộng đồng người Việt trong và ngoài nước.
(CLO) Sáng ngày 6/4/2025, tại thị xã Hồng Lĩnh, tỉnh Hà Tĩnh, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) tỉnh đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND thị xã Hồng Lĩnh cùng Công ty CP Đầu tư Victory tổ chức hội thi “Gói và nấu bánh chưng, bánh dày dâng Quốc Tổ”.
(CLO) Chương trình nghệ thuật “Hoa và rác” với thông điệp mạnh mẽ về bảo vệ môi trường sẽ lần đầu tiên đến với khán giả Thủ đô.
(CLO) Ngày 6/4, tại hồ Công viên Văn Lang (thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ) diễn ra giải Bơi chải thành phố Việt Trì mở rộng năm 2025 với sự tham gia của 9 đội chải với gần 300 vận động viên. Đây cũng là chương trình nằm trong khuôn khổ các hoạt động tại Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ năm 2025.
(CLO) Lễ trao Giải thưởng Văn học Nghệ thuật tỉnh Bắc Ninh lần thứ II năm 2025 vừa diễn ra trong không khí trang trọng và ấm áp, quy tụ nhiều gương mặt nổi bật của giới văn hóa, giải trí Việt Nam như nghệ sĩ Xuân Hinh, NSND Xuân Bắc, NSND Tự Long, ca sĩ Hòa Minzy, nhạc sĩ Tuấn Cry...
(CLO) Ngày 12/4 tới, huyện Đan Phượng (Hà Nội) sẽ long trọng tổ chức Lễ đón nhận Bằng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia cho Hội diều làng Bá Dương Nội, đồng thời công bố Bằng công nhận danh hiệu nghề truyền thống Hà Nội dành cho "Nghề làm diều sáo làng Bá Dương Nội".
