Các đề xuất được tiết lộ trong một cuộc phỏng vấn của Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda, các vị quan chức và nhà ngoại giao Ba Lan, Litva và Ukraine, nỗ lực nhằm củng cố nền kinh tế đang “mong manh” của Ukraine.

Được biết, nền kinh tế Ukraine vốn phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu lúa mì, hầu hết các mùa vụ được thu hoạch vào cuối mùa hè. Thế nhưng, quân đội Nga đã bao vây cảng Mariupol, hiện đã bị bỏ hoang và hải quân nước này đã đóng băng các lối đi từ Biển Đen đến các cảng khác như Odessa.

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, cuộc chiến Nga – Ukraine đang làm nghiêm trọng tình trạng thiếu lương thực lan rộng từ Ukraine, quốc gia đóng góp khoảng 10% lượng lúa mì xuất khẩu của thế giới, 14% lượng ngô xuất khẩu và khoảng một nửa lượng dầu hướng dương trên thế giới.

Ngân hàng Thế giới gần đây đã cảnh báo về một thảm họa lương thực toàn cầu do hậu quả của cuộc giao tranh. Theo Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc, khi kết hợp với các vấn đề liên quan đến đại dịch Covid-19 và các gián đoạn khác, tác động toàn cầu của chiến tranh đối với nguồn cung cấp lương thực dự kiến sẽ vượt quá mức của bất kỳ cuộc khủng hoảng nào kể từ năm 1945.

Ba Lan, Lithuania giúp Ukraine xuất khẩu lương thực

Ông Duda tuyên bố rằng Ba Lan sẽ cung cấp không gian tại các cảng biển của của nước này ở Gdansk, Gdynia và Szczecin để vận chuyển lúa mì Ukraine đến các thị trường trên toàn thế giới.

Ông lưu ý rằng Lithuania đã đưa ra lời đề nghị tương tự và một phát ngôn viên của Bộ ngoại giao Lithuania đã xác nhận điều đó.

Hai nước cũng quan tâm đến việc thiết lập không gian cảng cho dầu hướng dương, trong đó Ukraine là nhà sản xuất lớn nhất thế giới.

Ngoài việc lưu trữ và vận chuyển ngũ cốc, ông cho biết khó khăn chính là làm thế nào để đưa những mặt hàng xuất khẩu này ra khỏi Ukraine – mạng lưới đường sắt dùng để vận chuyển đã bị thiệt hại nặng nề.

Ông nhận xét: "Mối quan tâm bây giờ là làm thế nào để đưa ngũ cốc đến những cảng lớn để vận chuyển đến các nước khan hiếm nguồn cung lương thực, có rất nhiều vấn đề cần giải quyết mà thời gian lại không còn nhiều”.

Bộ Nông nghiệp và Bộ Cơ sở Hạ tầng của Ba Lan và Ukraine dự kiến sẽ gặp mặt vào tuần tới để tìm ra phương án cụ thể về những bước tiến tiếp theo khi vụ thu hoạch lúa mì của Ukraine trong vòng chưa đầy một tháng sẽ được thu hoạch.

Ông Duda dự kiến thăm Ai Cập vào tháng tới để hỗ trợ điều phối hàng hải. Được biết, quốc gia ở Bắc Phi phụ thuộc rất nhiều vào lúa mì Ukraine.

Tháng trước, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã thông báo với ông Duda và đồng cấp người Litva Tổng thống Gitanas Nauseda, rằng vụ thu hoạch mùa hè của Ukraine nói chung sẽ ở mức ổn định.

Khi Ba Lan và Lithuania đưa ra đề nghị của họ, tác động đối với mạng lưới đường sắt của Ukraine đã ít nghiêm trọng hơn.Tuy nhiên, hiện nay Nga đã tấn công vào nhiều tuyến lớn, gây nguy hiểm cho khả năng vận chuyển ngũ cốc ra khỏi Ukraine.

Khai phá tuyến đường vận chuyển mới

Theo Đại sứ Ukraine tại Ba Lan, Andrii Deshchytsia, quân đội Nga hiện đã tấn công khoảng 30% mạng lưới đường sắt của Ukraine. Do đó, các chính phủ đang phải xem xét những phương án an toàn hơn, ví dụ như vận chuyển qua đường bộ.

Các quan chức đang nghiên cứu phương án triển khai các xe tải từ Ba Lan đến Ukraine để hỗ trợ vận chuyển lúa mì tới các tuyến đường sắt hoặc cảng của Ba Lan. Bởi vì hai quốc gia sử dụng các khổ đường sắt khác nhau, thế nhưng các chuyến tàu giữa hai nước lại quá phụ thuộc vào một nhà ga duy nhất.

Trước đó, công ty xây dựng đường sắt Lithuanian Railways đang chuẩn bị xây dựng một tuyến đường sắt mới để xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine.

Tuyến này nối nhà ga Medyka ở biên giới Ba Lan-Ukraine với cảng Klaipeda của Lithuania. Hiện tại, mỗi nhà ga ở Medyka có thể đón một chuyến tàu mỗi ngày.

Ước tính, một triệu tấn ngũ cốc Ukraine có thể cung cấp cho Klaipeda trên bờ biển Baltic mỗi năm, khả năng có thể mở rộng gấp đôi trong tương lai gần.

Ông Deshchytsia nhận xét: “Cũng có thể tải lương thực bằng xe tải từ Ukraine vào Ba Lan. Ông cho biết, về trung hạn, có các cuộc đàm phán về việc mở rộng tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn của Ba Lan đến miền tây Ukraine, hướng tới thành phố Lviv, nhưng khả năng sẽ không kịp cho vụ thu hoạch năm nay.

Được biết, trước kia hầu hết các loại ngũ cốc của Ukraine hiện được chất lên xe tải và xe lửa và được vận chuyển qua biên giới Ba Lan, Romania, Slovakia và Hungary, chủ yếu đến các cảng Gdynia và Gdansk ở Ba Lan và Constanta ở Romania.

Giữa tình hình giao tranh leo thang, việc vận chuyển theo đường sắt là rất khó khăn. Theo Mustafa Nayyem, Thứ trưởng Bộ Cơ sở Hạ tầng của Ukraine cho biết: “Tỷ trọng xuất khẩu khổng lồ này sẽ được vận chuyển bằng đường bộ.

Để hưởng ứng sáng kiến đó, Ba Lan đã đình chỉ các thủ tục hải quan thông thường tại hai trạm kiểm soát ở biên giới với Ukraine, ở rìa phía đông của Liên minh châu Âu, tạo điều kiện cho đoàn xe tải đi qua trên cơ sở một hình thức ngắn, để giúp vận chuyển viện trợ nhân đạo.

Một vấn đề khác, theo ông Nayyem, là các cảng của Ba Lan và Romania không có khả năng tiếp nhận một lượng ngũ cốc khổng lồ và đột ngột sẽ đến vào tháng Bảy, thời điểm đó nước này cũng bước vào các vụ thu hoạch ngũ cốc. Ông dự đoán rằng các cảng sẽ yêu cầu mở cửa các nhà kho để chứa ngũ cốc.

Dẫn lời nhà chức trách Ukraine, khoảng 1 triệu tấn lúa mì đã “lọt” qua các tuyến đường thay thế này trong tháng Tư.

Theo Taras Vysotskyi, Thứ trưởng Bộ chính sách nông nghiệp và lương thực Ukraine, các tuyến đường mới có thể vận chuyển tới 1,5 triệu tấn ngũ cốc.

Vào năm ngoái, Ukraine đã xuất khẩu hơn 5,5 triệu tấn ngũ cốc trong tháng 8 và tháng 9 và 5 triệu tấn vào tháng 10.

Trong khi sản lượng thu hoạch năm nay sẽ bị hạn chế do chiến tranh, ngay cả những dự báo bi quan nhất vẫn kỳ vọng đạt khoảng 60% xuất khẩu của năm ngoái.

Lê Na (Theo WSJ)