(Congluan.vn) - Thiên Ấn Niêm Hà được mệnh danh “Đệ nhất phong cảnh” trong “Thập đại phong cảnh” của Quảng Ngãi. Thiên Ấn Niêm Hà có nghĩa là ấn trời cao niêm xuống dòng sông xanh.

Ngôi chùa trên đỉnh Thiên Ấn nằm tọa lạc ở phía đông huyện Sơn Tịnh, bên kia sông Trà Khúc. Chùa được xây dựng vào thời vua Lê Dụ Tông, được chúa Nguyễn Phúc Chu ban biển ngạch “Sắc tứ Thiên Ấn tự”, là một trong các tổ đình quan trọng của dòng thiền Lâm Tế của Phật giáo Đàng Trong…

 

Truyền thuyết cổ tự

Ba thế kỉ trước, núi Thiên Ấn được người Chiêm Thành gọi là núi Hó. Cảnh núi âm u, tịch mịch chim kêu vượn hót, rất linh thiêng. Thế nhưng ngày ấy núi có rất nhiều cọp và thú dữ khác nên nơi đây không có một bóng người. Thi thoảng dân làng lân la đốn củi ở dưới chân núi.

 

Đến năm 1675, có một vị thiền sư thế danh là Lê Duyệt, pháp danh Minh Hải, tự Phật Bảo, hiệu là Pháp Hóa hòa thượng, sinh năm Giáp Thân (1644) đời vua Thuận Trị nhà Thanh (Trung Quốc) thuộc dòng thiền Lâm Tế mở đầu bằng 2 câu kệ: “Minh thiệt pháp toàn chương/ Ấn chơn như thị đồng”. Tổ sư này đến dựng thảo am nơi đây và tu thiền. Ngài chỉ ăn lá cây và củ rừng. Lúc Ngài tu có rất nhiều thú rừng hầu Ngài.

 

Hôm nọ bỗng nhiên có một đoàn tiều phu được chư tiên mách bảo đã dừng chân cách sườn phía Đông Nam núi, thấy một hang nước trong vắt và dừng lại uống nước. Họ phát hiện một con đường mòn từ hang nước lên đỉnh núi. Theo đường mòn tìm kiếm, họ lần lên đỉnh tìm kiếm vị thiền sư và được biết hang nước đó là nơi hàng ngày thiền sư vẫn thường lấy nước. Tình yêu thương hiền từ của vị thiền sư làm lòng người khâm phục. Hình như vị thiền sư này đã có nhiều tiền kiếp nơi đây. Từ đó đoàn người kia truyền miệng và người ta tìm đến rất đông. Đó là sự mở đầu của sự sùng kính đạo pháp. Cũng từ lúc ấy, hang nước vì thế cũng vơi dần.

 

Chuông thần trong Thiên Ấn tự

 

 

Hòa thượng Thích Hạnh Trình – Trụ trì Thiên Ấn Niêm Hà cho biết: “Sự tích này đã lan truyền đến vua Lê Dụ Tông (niên hiệu Vĩnh Thịnh 11 (1716), vua đã mời sư tổ đến cung vua ở Huế và thuật cho vua nghe về cái giếng kì lạ. Vua nghe xong đã phong cho Tổ Đình Thiên Ấn này Sắc Tứ Thiên Ấn Tự, Lê triều Vĩnh Thịnh thập nhất niên chữ thếp đỏ vàng ánh sơn màu sáng chói trên một bức hoành phi bằng danh mộc. Trước đấy, chúa Nguyễn Phúc Chu cũng đã phong sắc tứ cho Thiên Ấn tự”.

Hơn 3 thế kỉ từ ngày khai lập đến nay, chùa đã qua 15 đời trụ trì, trong đó có 6 vị được đuy tôn là sư tổ, thường được gọi là lục tổ.

Thiên Ấn Niêm Hà ngày nay

Thiên Ấn Niêm Hà nghĩa là ấn trời niêm trên dòng sông xanh. Chùa Thiên Ấn nằm trên núi Thiên Ấn thuộc địa bàn huyện Sơn Tịnh, núi nằm một bên sông Trà Khúc về phía bắc. Núi cao 101m so với mặt biển, trên đỉnh bằng phẳng ước rộng gần 5 mẫu tây, bốn mặt gần như vuông phẳng, giống như một quả ấn kiềm úp sấp nên mới có tên gọi như thế. Núi Thiên Ấn cùng với dòng sông trở thành biểu tượng cho sự vĩnh hằng của vùng đất này, như hai câu thơ của thi sĩ Bích Khê: “Ngàn năm quả Ấn nằm trơ mốc/ Một dải sông Trà chảy sậm xanh”.

 

Giếng Phật trong Thiên Ấn tự 

 

Đối diện với cánh cửa tam quan Thiên Ấn tự không xa khoảng hơn 20 m về hướng tây nam là mộ của chí sĩ Huỳnh Thúc Kháng. Đứng trên đỉnh Thiên Ấn, du khách có thể nhìn bao quát được những cảnh đẹp của Quảng Ngãi từ Cổ Lũy Cô Thôn, Long Đầu Hí Thủy, mũi Ba Làng An,…cho đến Cù Lao Ré (đảo Lý Sơn), Thiên Bút Phê Vân… Ngắm nhìn cảnh đẹp Thiên Ấn, du khách nghe lòng lâng lâng và tai bỗng nghe tiếng chuông vang từ trên đỉnh cao xuống, âm thanh ngân dài theo dòng Trà Giang, xuôi mấy vạn thủy trình.

Trước Tổ đình Thiên Ấn hiện nay có dựng tượng Quan Thế Âm Bồ Tát bằng Kao Lanh trắng do Phật tử Quảng Ngãi từ miền Nam cúng dường. Lòng mộ đạo, du khách sẽ đến viếng ngôi Tổ Đình được trùng tu năm 1961 trên khuôn viên nền Tổ Đình xưa “Thiên Ấn tự” sắc tứ đời vua Lê Dụ Tông. Ngoài giếng Phật sâu 21 m, nước trong vắt và ngọt lịm thì trước chùa có gác treo đỉnh chuông Thần đúc ở làng Chú Tượng (Mộ Đức) từ năm 1845.

Chuyện rằng khi xây dựng chùa, có đêm nằm ngủ, sư trụ trì được báo mộng phải vào làng đúc đồng Chú Tượng rước chuông về. Khi ấy dân làng Chú Tượng cũng góp tiền cho các nghệ nhân đúc một chiếc chuông lớn nhưng đúc xong, đánh mãi không kêu. Thấy có các vị sư chùa Thiên Ấn vào kể điềm báo mộng, họ liền cho vời chuông về. Chuông về núi Thiên Ấn, treo vào gác chuông, đánh lên một tiếng là ngân vàng khắp vùng. Bởi thế người dời gọi đấy là chuông Thần. Chuông cao gần 2m, đường kính miệng chuông 0,7m, xung quanh có trang trí hoa văn rất đẹp và duyên dáng. Hàng năm, tổ đình Thiên Ấn có cử hành 2 ngày lễ lớn là Lễ Phật Đản (15/4 ÂL) và Lễ Vu Lan (14/7 ÂL).

 

Thiên Ấn Niêm Hà không chỉ nổi tiếng là “Đệ nhất phong cảnh”, là núi thiêng của Quảng Ngãi, được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ VH – TT&DL) xếp hạng thắng tích vào đầu năm 1990 mà còn là nơi hội ngộ, đàm đạo, xướng họa thơ ca của nhiều thế hệ thi sĩ nổi tiếng: Cao Bá Quát, Nguyễn Thông, Lê Kỉnh, Bích Khê, Nguyễn Viết Lãm… Những thiền sư Hoa, Việt nổi tiếng như: Pháp Hóa, Bảo Ăn, Giác Tính, Khánh Vân, Hoằng Phúc, Diệu Quang… Đặc biệt là hai nhà khoa bảng: Nguyễn Cư Trinh (Hương cống khoa Canh Thìn (1740)) và Phạm Trinh (Thủ khoa Mậu Ngọ (1918)) cũng đã có thơ vịnh Thiên Ấn Niêm Hà... “Phong cảnh ta đây thật rất xinh/ Niêm Hà có ấn của trời sanh/ Xem kia dấu tích còn vuông vức/ Nhận lại con sông rõ dạng hình/ Cách thức còn in đồ cổ tự/ Cỏ cây nào phụ tiếng chung linh/ Châu Sa để dưới chân chờ mãi/ Trấn chỉ sau lưng phía Cẩm Thành” (Nguyễn Cư Trinh).

Chị Nguyễn Thanh Loan – một người dân đất Quảng viếng chùa tự hào: “Chùa tọa lạc trên một vị trí rất đặc biệt, đó là đỉnh đồi núi Ấn, nơi được xem là thế đất linh thiêng trong tâm trí bao người dân Quảng Ngãi. Với người dân chúng tôi, ngôi chùa có một sự gắn bó bền chặt trong tâm linh, tình cảm, thể hiện qua các giai toại như giếng Phật, chuông Thần và nhiều câu ca dao sâu nặng nghĩa tình được truyền miệng từ đời này qua đời khác!”.