Các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng ngoài cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, vài năm gần đây, ngành công nghiệp Việt Nam ngày càng có tỷ trọng cao trong cơ cấu nền kinh tế, đặc biệt là ngành công nghiệp chế biến chế tạo. Tính tới năm 2020, tỷ trọng công nghiệp chế biến chế tạo trong GDP đạt 16,7%.

Tỷ trọng các ngành công nghiệp công nghệ trung bình và cao chiếm 40%về giá trị gia tăng và kim ngạch xuất khẩu của ngành chế biến chế tạo.

Báo cáo của Bộ Công Thương còn cho thấy, đa số các doanh nghiệp Việt Nam "đang đứng ngoài cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0". Doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam tiếp cận mức thấp đối với tất cả các trụ cột của nền kinh tế sản xuất thông minh.

Tại Hội thảo chuyên đề “Tư duy và cách tiếp cận mới về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn tới năm 2045” diễn ra vào sáng nay (9/11), tại Hà Nội, ông Đỗ Thắng Hải, Thứ trưởng Bộ Công Thương thừa nhận: Quá trình chuyển đổi trong 3 năm vừa qua tương đối chậm chạp, ít thay đổi do nguồn lực, nội lực của các doanh nghiệp còn hạn chế, các chính sách hỗ trợ của nhà nước chưa nhiều.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương, ngành công nghiệp Việt Nam có 4 điểm nghẽn lớn. Trong đó, điểm nghẽn lớn nhất chính là nội lực của nền công nghiệp trong nước còn yếu, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam chưa cao, giá trị gia tăng tạo ra trong nước còn thấp.

“Đặc biệt, công nghiệp Việt Nam phụ thuộc rất lớn vào nguồn lực bên ngoài như FDI, phụ tùng, nguyên vật liệu nhập khẩu,...”, ông Đỗ Thắng Hải cho biết.

Bên cạnh đó, nguồn nhân lực công nghiệp còn yếu kém, tỷ lệ lao động qua đào tạo thấp, thiếu tính liên kết giữa khu vực sản xuất với các cơ sở đào tạo, ngay cả đội ngũ lãnh đạo cũng thiếu kinh nghiệm.

Theo ông Đỗ Thắng Hải, trình độ công nghệ của doanh nghiệp công nghiệp còn thấp. Đồng thời, nguồn lực xã hội chưa tập trung nhiều đầu tư vào sản xuất.

“Bản chất của khu vực sản xuất đòi hỏi lượng vốn đầu tư lớn, dài hạn. Trong khi nguồn lực xã hội đầu tư vào sản xuất rất hạn chế do thời hạn thu hồi vốn chậm, lợi nhuận biên kém hấp dẫn so với đầu tư vào bất động sản, tài chính”, ông Hải thẳng thắn chia sẻ.

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải giải thích: Nguyên nhân dẫn tới các điểm nghẽn này, một phần là do Việt Nam đang thiếu khung pháp lý, cơ chế chính sách hoàn chỉnh, đồng bộ và hấp dẫn nhà đầu tư tìm tới các ngành công nghiệp.

Ngoài ra, ngành công nghiệp còn thiếu tính liên kết giữa khu vực doanh nghiệp trong nước và khu vực FDI với thị trường thế giới.

Thứ trưởng Bộ Công Thương cho rằng, mục tiêu đã đặt ra tại Nghị quyết Đại hội XIII, tới năm 2025 Việt Nam sẽ là nước đang phát triển, có ngành công nghiệp theo hướng hiện đại hóa, vượt qua thu nhập trung bình thấp với tỷ trọng công nghiệp chế biến chế tạo đạt 25% GDP.

Tới năm 2030, Việt Nam có ngành công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và tới năm 2045, Việt Nam sẽ là nước phát triển, thu nhập cao.

Để làm được điều này, nhiệm vụ đặt ra tại Nghị quyết 16, Việt Nam phải tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và những thành tựu công nghệ của Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4.

Bên cạnh đó, nhiệm vụ tại Nghị quyết phải phát triển một số ngành công nghiệp nền tảng, ưu tiên công nghiệp mũi nhọn công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ. Tập trung phát triển mạnh ngành công nghiệp chế biến, chế tạo gắn với công nghệ thông minh, chú trọng vào phát triển công nghiệp xanh.

Bộ Công Thương đề xuất xây dựng Luật Phát triển Công nghiệp

Theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, trong bối cảnh thế giới đang trỗi dậy xu hướng chủ nghĩa bảo hộ, dòng vốn đầu tư đang dịch chuyển mạnh mẽ từ các quốc gia lớn, sang sang thị trường tiềm năng khác đã tạo ra thách thức cho ngành công nghiệp Việt Nam.

Với tình hình trong nước, Việt Nam vẫn có nhiều triển vọng phát triển các ngành công nghiệp, nhờ vào dân số với hơn 100 triệu dân, cơ cấu dân số trong độ tuổi lao động còn rất tiềm năng.

Dù vậy, chi phí lao động và đất đai Việt Nam ngày càng kém hấp dẫn so với các thị trường mới nổi khác. Đặc biệt, các vấn đề liên quan tới đại dịch COVID-19 cũng đang là thách thức lớn.

 Vì vậy, ông Hải cho rằng, ngành công nghiệp Việt Nam phải đặt trong bối cảnh mới, do chuỗi sản xuất, kinh doanh toàn cầu đã thay đổi.

“Như tôi đã phân tích trước đó, khung pháp lý hiện nay chưa có, nên sự hiệu quả trong việc thúc đẩy phát triển công nghiệp còn thấp. Vì vậy, tôi cho rằng Việt Nam rất cần hoàn thiện khung pháp lý mới, để chúng ta dựa vào đó tạo ra dự địa cho ngành công nghiệp. Với quan điểm này, Bộ Công Thương đã đề xuất xây dựng Luật Phát triển Công nghiệp”, ông Đỗ Thắng Hải chia sẻ.

Bên cạnh hoàn thiện khung pháp lý, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho biết, định hướng chiến lược phát triển công nghiệp trong giai đoạn 2021 - 2025, tầm nhìn 2030 sẽ tăng cường liên kết doanh nghiệp trong nước với khu vực FDI và thị trường toàn cầu, thông qua các hiệp định thương mại FTA.