Cuối phiên thảo luận ở hội trường về đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025; Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 – 2025;… (sáng 2/11), ông Hồ Đức Phớc - Bộ trưởng Bộ Tài chính đã giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội (ĐBQH) nêu.

Nguồn thu ngân sách chủ yếu từ sản xuất kinh doanh

Theo ông Hồ Đức Phớc, 3 năm vừa qua, Bộ Tài chính đã trình với Quốc hội và Chính phủ giảm thuế đối với các loại thuế cũng như tiền thuê đất. Năm 2021 giảm được 132,4 ngàn tỷ năm; 2022 giảm 233.000 tỷ; năm nay dự kiến khoảng 200.000 tỷ. "Đây cũng là một nỗ lực rất lớn. Sau khi giảm thuế làm thế nào để có tiền, để tiếp tục giữ được cán cân tài khóa, trong khi đó phải đưa vào nền kinh tế 347.000 tỷ theo Nghị quyết 43/2022", ông Phớc nói.

Đối với tình hình thực hiện dự toán ngân sách năm 2023. Đến ngày 30/10, thu ngân sách được 85%, tức 1.366.000 tỷ. Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, có nhiều đại biểu cho rằng thu tăng từ tiền đất, nhưng tiền đất chỉ đạt 57,8%, tức chỉ đạt có 86.482 tỷ. Các khoản thu dầu thô cũng rất nhỏ bé, chỉ 46.000 tỷ, tức chỉ 2,6% tổng thu ngân sách. Cho nên nguồn thu ngân sách chủ yếu từ sản xuất kinh doanh, đặc biệt thu nội địa. 

Về giải ngân đầu tư công, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, giải ngân đầu tư công mới chỉ được 57%, theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, nhưng nếu cả quyết định của Ủy ban nhân dân tỉnh và Chính phủ mới được 52%. "Tại sao lại giải ngân thấp thế trong khi nền kinh tế đang khát vốn. Đây có phải vấn đề vướng mắc từ Luật Đầu tư công không. Nếu không sửa Luật Đầu tư công chúng ta vẫn cứ tiếp tục bàn mãi về vấn đề giải ngân đầu tư công", ông Phớc nêu rõ.

Theo ông Hồ Đức Phớc, Luật Đầu tư công phải mở ra, phải đa dạng hóa nguồn vốn, cân đối được tài khoá và quy định chủ yếu trình tự thủ tục. Cùng với đó, phải sửa và sắp tới có thể sửa Luật Ngân sách thì đưa vào một chương phù hợp với Luật Ngân sách về chi thường xuyên và chi đầu tư. 

Vấn đề về dự toán ngân sách năm 2024, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho rằng đây là một nỗ lực lớn của Chính phủ và Quốc hội.

"Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 8 đưa ra phải tăng trên 5%. Chúng tôi giảm hai khoản thuế, là thuế bảo vệ môi trường trong xăng dầu và gói thuế VAT từ 10% xuống 8%. Như vậy, nếu tính cả hai khoản thuế này vào nữa thì sẽ là 1.757,9000 tỷ chứ không phải là 1.700.000 tỷ, có nghĩa tăng được 8,46% so với ước thực hiện của năm 2023 và so với dự toán của năm 2023. Đây là một chỉ tiêu rất nỗ lực", ông Phớc nhấn mạnh.

Trong bố trí chi, Bộ Tài chính bố trí chi xây dựng cơ bản hay chi đầu tư công 677,3 ngàn tỷ, chiếm 32% trong tổng chi ngân sách, thực hiện đúng chủ trương của Trung ương và bố trí đủ để nâng lương cơ sở từ nay cho đến ngày 01/7 và thực hiện Nghị quyết 27 của Trung ương về nâng lương, cải cách tiền lương bắt đầu từ mùng 1/7 trở về sau.

Chi đầu tư xây dựng cơ bản không thấm tháp gì nhưng vẫn bị ách tắc

Đi vào giải trình cụ thể một số nội dung, trong đó, về chương trình mục tiêu quốc gia, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng, phải cải cách về vấn đề phân bổ, tức là phân bổ về cho tỉnh để tỉnh phân bổ cho các huyện làm và quy định chi đầu tư chỉ chi công trình hạ tầng kỹ thuật.

"Ví dụ, điện, đường, trường, trạm, v.v còn lại đưa vào chi thường xuyên hết, chẳng hạn như chi sinh kế rồi chi mô hình, chi nhà cho người nghèo, chi cho khoa học, giáo dục, y tế, các khoản chi cho hỗ trợ đất ở, v.v và giao cho tỉnh làm", ông Phớc lấy ví dụ và cho rằng như vậy Trung ương, các bộ, ngành theo mục tiêu của đi kiểm tra thì mới giải quyết được.

"Báo cáo các đồng chí, có 196.000 tỷ trên 3,5 triệu tỷ chi đầu tư xây dựng cơ bản của mình không thấm tháp gì, cuối cùng việc này bị ách tắc", ông Phước cho biết.

Đáng chú ý, có ý kiến của một số đại biểu là giảm chi thường xuyên. Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Tài chính lại bày tỏ quan điểm ngược lại là phải giảm chi đầu tư, phải tiết kiệm trong đầu tư, đầu tư không được để lãng phí, đầu tư là phải có hiệu quả, đầu tư không được để thất thoát.

"Còn chi thường xuyên, chúng tôi tính toán có những bộ ngành riêng tiền lương, phụ cấp lương chiếm trên 66%, không có gì để tiết kiệm. Bây giờ bộ ngành tiếp khách rất ít, đi công tác cũng ít, cho nên cũng không nên đặt vấn đề này nhiều", ông Phớc nêu rõ và cho biết, các bộ, ngành rất tiết kiệm trong vấn đề chi thường xuyên, chủ yếu là phục vụ cho con người, lương và phụ cấp lương là chính.

Đã hoàn thuế VAT được 92%

Liên quan đến vấn đề hoàn thuế VAT, ông Hồ Đức Phớc cho biết, Bộ Tài chính  hoàn được 92%, chỉ còn giải quyết 14.857 hồ sơ, đang giải quyết  534 hồ sơ, 9.154 tỷ nữa.

"Điều kiện hoàn thuế là phải có hóa đơn giá trị gia tăng, có chứng từ chuyển tiền; đối với các công ty xuất nhập khẩu thì có thêm chứng từ chuyển tiền hợp đồng để chuyển tiền hàng hóa và tờ khai hải quan", ông Phớc nói và cho biết một số vướng mắc đã xác minh ở nước ngoài là cơ quan thuế của nước ngoài bảo không tồn tại doanh nghiệp này có nghĩa là hợp đồng bị vô hiệu, mà hợp đồng vô hiệu thì không hoàn được. Những việc này là bài học rất đau xót.

Ông Hồ Đức Phớc lấy ví dụ: "Riêng Thủ Đức House là Cục Thuế thành phố Hồ Chí Minh có 18 người đi tù, kể cả cô cục phó là tù 4 năm mà không lấy đồng nào hết, chỉ làm sai thôi. Nếu trong luật thuế nói hoàn thuế mà chỉ xác minh người bán cuối cùng, cán bộ thuế không vi phạm thì chúng tôi thực hiện ngay, còn luật thuế quy định nếu hoàn trước, kiểm tra sau là 6 ngày, chúng tôi chấp hành, kiểm tra trước, hoàn sau là 40 ngày.

Còn vấn đề Đạm Hà Bắc thì Ngân hàng Phát triển Việt Nam phải vay trái phiếu Chính phủ rồi sau đấy dùng tiền đấy để cho Ngân hàng Phát triển vay với lãi suất là 10,8%, hiện nay cả nợ và lãi là 2.430 tỷ. Chúng tôi đang trình với Chính phủ sửa Nghị định 32 giảm xuống còn 8,5% để hỗ trợ bớt cho Đạm Hà Bắc trong cơ cấu".

Về việc giảm đồng loạt 2% thuế VAT, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết hiện thực hiện theo đúng Nghị quyết 43 kéo dài một số ngành nghề không được giảm, như kinh doanh tài chính, viễn thông, chứng khoán, ngân hàng, v.v. là không được giảm và rõ ràng nếu giảm nhiều quá cũng gây áp lực lên ngân sách.