Trong năm Nhâm Dần 2022, thị trường vốn Việt Nam đã có biến động rất mạnh. Thị trường chứng khoán (TTCK) trồi sụt liên tục.

Trong khi đó, thị trường trái phiếu lại rung lắc dữ dội. Rất nhiều doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu trái pháp luật, đã và đang bị pháp luật trừng trị nghiêm minh. 

Nhân dịp năm mới - năm Quý Mão 2023, phóng viên Báo Nhà báo và Công luận đã có cuộc trao đổi với ông Hồ Đức Phớc, Bộ trưởng Bộ Tài chính về triển vọng tăng trưởng của thị trường vốn trong năm 2023.

Bộ trưởng đánh giá như thế nào về thị trường vốn trong năm Nhâm Dần 2022?

- Trong những năm vừa qua, Bộ Tài chính đã tích cực triển khai các giải pháp nhằm thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về phát triển thị trường vốn nhằm khơi thông nguồn vốn trung và dài hạn cho đầu tư và phát triển. 

Nhờ đó, thị trường vốn và các dịch vụ tài chính ngày càng hoàn thiện về cấu trúc và quy mô, đóng vai trò quan trọng trong việc huy động các nguồn lực, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. 

Thị trường ngày càng phát triển cân bằng giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn, giữa thị trường cổ phiếu và thị trường trái phiếu, góp phần quan trọng vào tái cơ cấu nợ công và đầu tư công, thúc đẩy quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, đóng góp cho sự phát triển chung của nền kinh tế. 

Thị trường vốn đã có sự phát triển đáng khích lệ với tốc độ tăng trưởng bình quân trên 28,5%/năm giai đoạn 2016-2021. Đặc biệt, thị trường cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) có tốc độ tăng trưởng giai đoạn 2019-2021 đạt trên 30%/năm, qua đó dần thu hẹp khoảng cách và cân bằng với thị trường tín dụng ngân hàng.

Trong năm 2022, thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu tiếp tục có những điểm sáng trong hoạt động.

Đối với thị trường chứng khoán, tính đến cuối tháng 11/2022 thị trường có 757 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ niêm yết trên 2 Sở Giao dịch Chứng khoán và 859 cổ phiếu ĐKGD trên sàn UPCOM với tổng giá trị niêm yết, ĐKGD đạt 1.970 nghìn tỷ đồng, tăng 13,3% với cuối năm 2021. 

Thị trường chứng khoán tiếp tục thu hút các nhà đầu tư tham gia với số lượng tài khoản nhà đầu tư tính đến cuối tháng 11/2022 đạt gần 6,8 triệu tài khoản, tăng 57,7% so với cuối năm 2021. 

Riêng trong tháng 11/2022, số lượng tài khoản mở mới đạt trên 88,6 nghìn tài khoản. Nhà đầu tư nước ngoài mua ròng 15.878 tỷ đồng cổ phiếu, chứng chỉ quỹ và bán ròng 7.591 tỷ đồng trái phiếu trong 11 tháng đầu năm 2022.

Thị trường trái phiếu ngày càng có vai trò quan trọng đối với việc huy động vốn trung và dài hạn của Chính phủ, các ngân hàng chính sách và các doanh nghiệp với tổng khối lượng vốn huy động lũy kế 11 tháng đạt trên 537,1 nghìn tỷ đồng.

Tuy nhiên, từ giữa năm 2022 có nhiều biến động bất lợi, chỉ số chứng khoán, mức vốn hóa đã giảm khoảng 30% vào thời điểm cuối năm, thanh khoản sụt giảm khoảng 20% so với năm 2021. Các doanh nghiệp gặp áp lực lớn về dòng tiền và thanh khoản, việc huy động vốn mới thực sự khó khăn. 

Qua đánh giá tình hình, có thể thấy nguyên nhân chủ yếu từ vấn đề niềm tin của nhà đầu tư trước các sự việc cơ quan quản lý, cơ quan bảo vệ pháp luật xử lý sai phạm về thao túng, làm giá, chất lượng công bố thông tin, các vụ việc sai phạm trên thị trường TPDN có liên quan đến tập đoàn Vạn Thịnh Phát, ngân hàng SCB, công ty Tân Hoàng Minh. 

Ngoài ra, việc một số phương tiện đưa tin không chính thống, đưa tin thất thiệt về một số doanh nghiệp cũng gây tác động tâm lý xấu cho nhà đầu tư và thị trường.

Trong năm Nhâm Dần 2022, Bộ Tài chính đã có những giải pháp gì để tháo gỡ những khó khăn của thị trường vốn?

- Trong năm 2022, Bộ Tài chính đã và đang chỉ đạo các đơn vị và phối hợp với các Bộ, ngành tập trung triển khai các giải pháp để phát triển thị trường minh bạch, bền vững và hiệu quả. 

Trong đó, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục nhiệm vụ hoàn thiện cơ chế chính sách, Luật và các văn bản hướng dẫn để khắc phục kịp thời những bất cập, vướng mắc, từ đó khôi phục niềm tin, đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thị trường. 

Bộ Tài chính phối hợp với các Bộ, ngành báo cáo Chính phủ việc sửa đổi Nghị định số 65/2022/NĐ-CP để có sự điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện hiện nay cũng như khó khăn hiện tại của thị trường trái phiếu. 

UBCKNN, các Sở Giao dịch Chứng khoán, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán sẽ đẩy nhanh tiến độ vận hành hệ thống công nghệ thông tin đồng bộ trên thị trường chứng khoán và hệ thống lưu ký, giao dịch TPDN nhằm phát triển thị trường minh bạch, an toàn, tăng cường khả năng quản lý, giám sát, giảm thiểu rủi ro.

Thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ có các giải pháp như thế nào để chấn chỉnh và củng cố chất lượng phát triển thị trường này, thưa Bộ trưởng?

- Trong những tháng cuối năm 2022 và đầu năm 2023, trước việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ và nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ nhằm đưa lạm phát về mức kiểm soát, kinh tế Việt Nam nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng được dự báo có thể tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. 

Việc các nước đối tác kinh tế lớn của Việt Nam như Mỹ, EU tiếp tục chính sách tiền tệ thắt chặt, tăng lãi suất có thể tạo áp lực kéo dòng vốn đầu tư ra khỏi các thị trường mới nổi, đang phát triển, trong đó có Việt Nam, để quay lại thị trường Mỹ và một số thị trường phát triển khác. 

Trong bối cảnh căng thẳng quốc tế và áp lực lạm phát gia tăng, nhà đầu tư chuyển sang tâm lý thận trọng hơn trong đầu tư. Việc tăng cường kiểm tra, kiểm soát các hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ cũng ảnh hưởng đến dòng tiền đầu tư vào thị trường trái phiếu nói riêng và thị trường chứng khoán nói chung trong ngắn hạn. 

Những yếu tố này đều có khả năng tác động đến dòng tiền và thanh khoản trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Tuy nhiên, về dài hạn, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn có tiềm năng tăng trưởng khi một số yếu tố tích cực tiếp tục được duy trì. Dịch bệnh được kiểm soát tốt, các yếu tố nền tảng vĩ mô và cân đối lớn cơ bản được giữ vững, trong tầm kiểm soát, các hoạt động kinh tế được khôi phục, tiêu dùng nội địa phục hồi, hoạt động du lịch quốc tế cũng được mở cửa trở lại. 

Hoạt động doanh nghiệp dù khó khăn hơn trong bối cảnh chung của nền kinh tế thế giới nhưng vẫn khả quan. Nhiều tổ chức quốc tế vẫn đánh giá cao kết quả và triển vọng phát triển kinh tế Việt Nam trong thời gian tới. Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo tăng trưởng GDP thực của Việt Nam cao nhất trong ASEAN, đạt 7-7,5% trong năm 2022 và 5,8% trong năm 2023. 

Ngoài ra, chỉ số P/E của thị trường chứng khoán Việt Nam hiện đang ở mức 10,2 và được đánh giá ở mức hấp dẫn, thấp hơn so với hầu hết các thị trường khác trên thế giới.

Với những dự báo trên, hoạt động của thị trường chứng khoán, thị trường TPDN trong năm 2023 sẽ vẫn có nhiều cơ hội và thách thức, trong đó thách thức từ những yếu tố nội tại của nền kinh tế và thị trường sẽ đóng vai trò chủ yếu. 

Do đó, Bộ Tài chính xác định nhiệm vụ trọng tâm trong điều hành thị trường chứng khoán, TPDN trong năm 2023 và các năm tiếp theo là đảm bảo ổn định, minh bạch hoạt động thị trường, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư và các chủ thể tham gia trên thị trường. Trên cơ sở đó, một số giải pháp trọng tâm trong thời gian tới bao gồm:

Thứ nhất, về hoàn thiện khung pháp lý và thể chế, Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ KH&ĐT rà soát tổng thể các quy định tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp và các văn bản hướng dẫn nhằm khắc phục ngay những bất cập, vướng mắc trên TTCK. 

Bộ Tài chính phối hợp với các Bộ, ngành báo cáo Chính phủ việc sửa đổi Nghị định số 65/2022/NĐ-CP để có sự điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện hiện nay cũng như khó khăn hiện tại của thị trường trái phiếu. Các nội dung sửa đổi liên quan đến vấn đề gia hạn, hoán đổi trái phiếu, định mức tín nhiệm và nhà đầu tư.

Thứ hai, về công tác quản lý giám sát, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, Bộ Tài chính đẩy mạnh công tác giám sát hoạt động giao dịch trên TTCK cơ sở, TTCK phái sinh, thị trường TPDN. 

Kịp thời chia sẻ cung cấp thông tin và báo cáo các cơ quan có thẩm quyền khẩn trương xử lý, ngăn chặn các hành vi thao túng, tăng cường kỷ luật trên thị trường. Kiểm tra, giám sát hoạt động cung cấp dịch vụ của các công ty chứng khoán. Tiếp tục theo dõi sát diễn biến của TTCK trong nước và quốc tế để có cảnh báo sớm đối với nhà đầu tư về các rủi ro (nếu có) của TTCK.

Thứ ba, về công tác truyền thông ổn định tâm lý, tạo dựng lại niềm tin của nhà đầu tư, cần tăng cường thông tin đầy đủ, chính thống và kịp thời tới công chúng đầu tư, giúp các doanh nghiệp, nhà đầu tư an tâm tham gia huy động và đầu tư trên thị trường vốn, đồng thời tăng cường sự tham gia của các định chế, nhà đầu tư chuyên nghiệp, ưu tiên phát triển nhà đầu tư dài hạn như các quỹ đầu tư, quỹ hưu trí tự nguyện, doanh nghiệp bảo hiểm....

Thứ tư, về tổ chức thị trường trái phiếu, Bộ Tài chính sẽ phát triển thị trường trái phiếu đồng bộ theo hai phương thức phát hành trái phiếu ra công chúng và phát hành riêng lẻ.

Đối với kênh phát hành ra công chúng, Bộ Tài chính sẽ cố gắng tạo các điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát hành. Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng đã có chỉ đạo UBCKNN rà soát, cắt giảm các thủ tục hành chính để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có đủ điều kiện phát hành thì họ có thể phát hành trái phiếu ra công chúng, để tiếp cận đến tất cả các đối tượng nhà đầu tư.

Đối với kênh phát hành riêng lẻ, Bộ Tài chính đã có các chỉ đạo về giải pháp bình ổn thị trường; yêu cầu các doanh nghiệp phải bố trí mọi nguồn lực để thanh toán gốc và lãi trái phiếu đến hạn theo đúng quy định của pháp luật, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.

 Đề nghị các doanh nghiệp trong trường hợp có khó khăn, vướng mắc về thanh toán thì phải làm việc, đàm phán với các nhà đầu tư để thống nhất phương án cơ cấu lại trái phiếu đó. 

Đồng thời, Bộ Tài chính chỉ đạo các Sở GDCK chuẩn bị nền tảng giao dịch TPDN riêng lẻ nhằm phát triển thị trường thứ cấp minh bạch, an toàn, tăng cường khả năng quản lý, giám sát, giảm thiểu rủi ro.

Thứ năm, tích cực phối hợp với các tổ chức quốc tế triển khai các giải pháp để sớm nâng hạng TTCK Việt Nam theo lộ trình đã đặt ra nhằm thu hút sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài tại thị trường Việt Nam.

Xin cảm ơn Bộ trưởng!