Nam Định 4 lần đề nghị đổi tên di tích

Ngày 25/12/2023, Bộ VHTT&DL đã có công văn số 5712 /BVHTTDL-DSVH báo cáo Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà về quản lý Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia Phủ Dầy (xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định).

Trước đó, ngày 18/11/2023, ông Trần Văn Cường và công dân thôn Vân Cát, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định đã có đơn gửi đến Chính phủ, Bộ VHTT&DL và các cơ quan liên quan về những tranh cãi xung quanh việc treo biển tên tại Khu di tích Phủ Dầy.

Theo Bộ VHTT&DL, Khu di tích Phủ Giầy (từ ngày 28/1/2021 đổi tên là Phủ Dầy) với 3 di tích chính: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Liễu Hạnh thờ bà chúa Liễu Hạnh hàm chứa nhiều giá trị di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu như lễ hội, nghi lễ chầu văn, thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt.

Hồ sơ tại thời điểm xếp hạng năm 1975, các di tích được xác định thuộc Khu di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Giầy gồm Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Liễu Hạnh, trong khi đó, trong hồ sơ "các di tích có liên quan" lại không được nêu cụ thể.

Theo báo cáo của Bộ VHTT&DL, trực tiếp quản lý di tích và tỉnh Nam Định đã 4 lần đề nghị đổi tên di tích. Năm 2019, thủ nhang Phủ Tiên Hương Trần Thị Huệ đại diện trực tiếp quản lý di tích có đơn đề nghị nghiên cứu trả lại đúng tên gọi cho di tích theo cổ truyền là "Phủ Chính".

Tuy nhiên, vào thời điểm đó, căn cứ hồ sơ xếp hạng di tích, cơ quan chức năng của Bộ VHTT&DL xét thấy chưa đủ cơ sở khoa học và pháp lý để tham mưu lãnh đạo Bộ ban hành quyết định đổi tên di tích.

Tiếp đó, năm 2020, UBND tỉnh Nam Định có 3 văn bản đề nghị bổ sung hồ sơ khoa học và sửa đổi tên gọi di tích. Thống nhất với đề nghị của UBND tỉnh Nam Định, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL đã ban hành Quyết định sửa đổi tên gọi thành "Di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy (gồm: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Mẫu Liễu Hạnh), xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định". Theo đó, đổi tên "Phủ Giầy" thành "Phủ Dầy", "Lăng Liễu Hạnh" thành "Lăng Mẫu Liễu Hạnh" và bỏ "các di tích có liên quan".

Về việc đổi tên Khu di tích, Bộ VHTT&DL báo cáo đã căn cứ đề nghị của UBND tỉnh Nam Định trên cơ sở quy định của Luật Di sản văn hóa.

Tạo sự đồng thuận khi treo biển di tích

Tháng 8/2021, bà Trần Thị Huệ, thủ nhang Phủ Tiên Hương tiếp tục đề nghị được treo biển tên di tích là "Phủ Chính Tiên Hương". Căn cứ hồ sơ khoa học di tích và Quyết định số 488/QĐ-BVHTTDL, ngày 11/10/2021, cơ quan chức năng của Bộ VHTT&DL đã có Công văn gửi Sở VHTT&DL Nam Định về việc treo biển tên di tích tại Phủ Dầy; hướng dẫn Sở chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp chính quyền địa phương hướng dẫn, giám sát việc treo biển tại vị trí phù hợp, đảm bảo trang trọng và đúng quy định. Trong trường hợp cần thiết, có ghi chú rõ ràng đối với tên gọi di tích.

Sở VHTT&DL tỉnh Nam Định sau đó đã có công văn đề nghị hướng dẫn việc treo biển tên tại di tích Phủ Dầy thống nhất với Quyết định xếp hạng di tích của Bộ trưởng Bộ VHTT&DL.

Tháng 1/2022, Bộ VHTT&DL có công văn gửi UBND tỉnh khẳng định theo nội dung hồ sơ khoa học của di tích, "Phủ Tiên Hương" còn có tên gọi khác là "Phủ Chính" và "Phủ Chính Tiên Hương"; Công văn tháng 10/2021 của Cục Di sản văn hóa hướng dẫn là đảm bảo đúng quy định của pháp luật, phù hợp với lịch sử và tính chất của di tích.

Bộ VHTT&DL đề nghị UBND tỉnh Nam Định chỉ đạo Sở VHTT&DL phối hợp với UBND huyện Vụ Bản và tình hình thực tiễn quản lý di tích tại địa phương, hướng dẫn và tạo sự đồng thuận khi thực hiện việc treo biển di tích, phù hợp với quy định pháp luật.

Tại Hội nghị ngày 29/3/2022 của UBND xã Kim Thái, 100% đại biểu dự họp thống nhất với đề nghị của thủ nhang Phủ Tiên Hương về việc được lựa chọn và treo biển tên di tích là "Phủ Chính", yêu cầu di tích cam kết thực hiện việc treo biển tên như đã lựa chọn tại vị trí phù hợp, đảm bảo trang trọng, đúng quy định.

Bộ VHTT&DL khẳng định, tên gọi Di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy (gồm: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Mẫu Liễu Hạnh), xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định đã thể hiện được loại hình, giá trị tiêu biểu của di tích là kiến trúc nghệ thuật, các di tích thành phần chỉ còn 3 di tích được xác định, không còn "các di tích có liên quan", khắc phục được các bất cập của tên di tích, thể hiện đúng nội hàm các di tích tạo nên giá trị kiến trúc nghệ thuật của Khu di tích.

Bộ VHTT&DL cho biết, trong thời gian tới, Bộ sẽ chỉ đạo Thanh tra Bộ phối hợp Cục Di sản văn hóa kiểm tra, giám sát việc chấp hành các quy định của pháp luật trong việc bảo vệ quản lý di tích quần thể kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy, tập trung vào các nội dung: công tác quản lý di tích; công tác tu bổ di tích; treo biển tên di tích theo nội dung hồ sơ khoa học di tích; kiểm tra công tác thực hành tín ngưỡng tại di tích.

Thế Vũ