(CLO) EU là thị trường quan trọng nhất đối với cá tra. Tuy nhiên, trong năm 2013, nhập khẩu cá tra của EU giảm 33% so với năm 2010. Giá nhập khẩu cá tra đông lạnh trung bình năm 2013 thấp hơn so với năm 2012. Trước thực trạng đó, nhiều chuyên gia cho rằng, hiện nay ngành chế biến và xuất khẩu cá tra đang phát triển "nóng" và đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nổi cộm.

Cá tra "mắc cạn"

Vài năm trở lại đây, sản lượng cũng như giá bán cá tra trên thị trường không tăng. Người nuôi cá lãi ít, thậm chí trong năm 2010, các hộ nuôi cá còn phải bù lỗ do giá bán dưới giá thành sản xuất.

Tại hội thảo “Phát triển cá tra bền vững tại Việt Nam, các phân tích và khuyến nghị về chính sách” diễn ra tại Hà Nội, ông Lê Xuân Thịnh, Giám đốc Dự án Xây dựng chuỗi cung ứng cá tra bền vững ở Việt Nam cho biết: giai đoạn 2002-2009, trị giá xuất khẩu cá tra mỗi năm tăng lên từ 2-3 lần. Nhưng đến năm 2011, trị giá xuất khẩu cá tra bắt đầu chững lại và bão hòa. Cả năm 2014, tổng trị giá xuất khẩu cá tra đạt 1,7 tỷ USD.

Về giá, năm 2002, giá xuất khẩu cá tra ở mức 3 USD/kg nhưng sau đó giảm dần xuống khoảng 2,33 USD/kg, thậm chí năm nay chỉ còn ở mức 2,1 USD/kg.

Theo ông Thịnh, có nhiều nguyên nhân khiến cá tra xuất khẩu ngày càng phải đối mặt với nhiều thách thức, điển hình là chi phí thức ăn. Cơ cấu chi phí giá thành sản phẩm gồm nhiều loại như giống, thức ăn, hóa chất, thuốc, lãi vay ngân hàng và chi phí khác. Chi phí thức ăn chiếm tới 75-77%, trong đó có tới 80% thức ăn phải nhập khẩu.

"Một trong những vấn đề nổi cộm hiện nay còn là đang có sự khác biệt khá lớn khi sử dụng điện, nước… trong quá trình chế biến cá tra tại các doanh nghiệp. Về điện sử dụng trong chế biến, quy mô ngành trung bình khoảng 600 kW/tấn sản phẩm nhưng hiện đang có doanh nghiệp sử dụng tới 800 kW. Cá biệt, có doanh nghiệp sử dụng tới 1.500 kW/tấn sản phẩm", ông Thịnh cho biết.

Đối với sử dụng nước trong chế biến cá tra, mức trung bình chỉ là 15 m³/tấn sản phẩm nhưng lại có doanh nghiệp sử dụng 26m³ và có những doanh nghiệp con số này lên tới 30m³. Có thể thấy hiện nay, trong quá trình chế biến sản phẩm cá tra, các doanh nghiệp đang lãng phí khá nhiều.

Đó là những nguyên nhân chính làm ảnh hưởng tới giá thành bán ra, giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường thế giới, khiến ngành xuất khẩu cá tra của nước ta đang giậm chân tại chỗ, thậm chí có bước thụt lùi.

Xây dựng hình ảnh cho cá tra

Để sản phẩm cá tra thâm nhập mạnh mẽ vào thị trường châu Âu và các nước khác, theo các chuyên gia, việc xây dựng hình ảnh cá tra tốt hơn trong mắt người tiêu dùng là rất quan trọng. Do vậy, muốn phát triển ngành cá tra Việt Nam theo hướng bền vững, chúng ta cần xây dựng hình ảnh cá tra Việt Nam “xanh” và “ngon”.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam(Vasep) cho biết, ngành cá tra đang cố gắng cùng chuyên gia đưa ra 20 sản phẩm thiết kế mới đáp ứng nhu cầu thị trường châu Âu (EU), cắt giảm chi phí giá thành sản xuất để tăng tính cạnh tranh thông qua tối ưu hóa quá trình sản xuất, áp dụng công nghệ mới.

TS. Siegfried Bank - chuyên gia tư vấn chính sách cho rằng, mới đây, Nghị định số 36/2014/NĐ-CP về nuôi, chế biến và xuất khẩu sản phẩm cá tra đã được Bộ NN&PTNT đề xuất sửa đổi, bổ sung theo quy trình rút gọn, trong đó có một số quy định về VietGAP, tiêu chuẩn về môi trường còn cao hơn cả EU và sát với quốc tế.

Khi Việt Nam áp dụng những quy định này sẽ khiến cho các doanh nghiệp nhập khẩu EU rất yên tâm khi nhập sản phẩm cá tra của Việt Nam. Đồng thời, sản phẩm cá tra cần khai báo cụ thể về mạ băng để tăng thêm sự tin tưởng với người tiêu dùng khó tính như tại châu Âu.

"Muốn xây dựng hình ảnh mới cho cá tra, chất lượng thực phẩm cũng là vấn đề đáng quan tâm. Các quy tắc an toàn phải được đảm bảo bao gồm: an toàn trong đóng gói, bảo quản, vận chuyển, không cần xác định độ tươi nhưng sản phẩm phải đủ tươi đẻ không gây hại cho sức khoẻ con người. Ngoài ra, chất lượng sản phẩm phải phù hợp với tờ khai và nhãn mác, việc tái đông phải được công bố nếu nó ảnh hưởng đến cảm quan sản phẩm", TS. Siegfried Bank nhận định.

Giang Phan