Theo Phòng Thương mại Đức - Mỹ, khoảng 5.600 công ty Đức đã đầu tư vào thị trường Mỹ. Tính đến tháng 9/2022, các khoản đầu tư đã trị giá gần 650 tỷ đôla (605 tỷ euro). Không chỉ các công ty lớn như Siemens, Volkswagen hay Linde hiện tìm cách củng cố cam kết với Mỹ - trong một số trường hợp, thậm chí còn xây dựng toàn bộ cơ sở sản xuất mới.

Dirk Dohse, người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu Cạnh tranh Quốc tế và Đổi mới tại Viện Kinh tế Thế giới Kiel (IfW) cho rằng: “Có nhiều lý do giải thích cho điều đó”. "Một là sự gia tăng căng thẳng địa chính trị. Nhiều công ty Đức coi Mỹ là bến cảng an toàn, lý do khác là chi phí năng lượng tương đối thấp và các khoản trợ cấp rất hào phóng được cung cấp theo Đạo luật Giảm lạm phát”.

Sức hút của Đạo luật giảm lạm phát

Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) là một chương trình trợ cấp trị giá hàng tỷ đô la do chính quyền thời Tổng thống Joe Biden khởi xướng. Bất chấp tên gọi của nó, mục tiêu không chỉ đơn giản là giảm lạm phát.

Ước tính, có khoảng 430 tỷ đôla trong quỹ IRA, Đạo luật dành 370 tỷ USD cho nỗ lực của Mỹ nhằm chống biến đổi khí hậu và an ninh năng lượng, thúc đẩy năng lực sản xuất điện gió, pin mặt trời và xe điện trong nước. Trước đó, Mỹ đã đưa ra mục tiêu giảm 40% lượng phát thải khí nhà kính vào năm 2030.

Tuy nhiên, các công ty này sẽ được lợi từ các khoản trợ cấp và tín dụng thuế do việc sử dụng các sản phẩm của Mỹ hoặc sản xuất các sản phẩm của chính họ tại xứ cờ hoa. Ví dụ, người mua một chiếc ô tô điện của Mỹ có pin cũng được sản xuất tại Mỹ sẽ nhận được khoản phí bảo hiểm khoảng 7.500 đôla.

Theo quan điểm của Mỹ, các sản phẩm chính từ các quốc gia mà Mỹ có hiệp định thương mại tự do, chẳng hạn như Mexico hoặc Canada, cũng được chấp nhận.

Phản ứng của các công ty

Các kế hoạch trợ cấp trong IRA của Chính phủ Mỹ đã khiến các công ty lớn thay đổi ý định đầu tư. Chẳng hạn như các nhà máy sản xuất pin ôtô điện ở Đức, nhà sản xuất xe điện Tesla ở Grünheide gần Berlin (Đức), công ty Northvolt của Thụy Điển đều muốn đầu tư vào Mỹ trước.

Nhiều người đặt câu hỏi liệu Đức có nên lo lắng khi nước này dần biến thành một địa điểm sản xuất? Theo IfW trích dẫn: “Đúng là tỷ trọng của lĩnh vực sản xuất trong tổng giá trị gia tăng ở Đức đã giảm kể từ năm 2016. "Tuy nhiên, quốc gia này cũng đang bắt đầu ở đỉnh cao, hiện không thấy quá trình phi công nghiệp hóa đang diễn ra trên khắp đất nước”.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Chủ tịch Ủy ban EU Ursula von der Leyen đã cảnh báo rằng các khoản trợ cấp xa hoa của Mỹ có thể bóp méo cạnh tranh của các công ty châu Âu so với các đối thủ tại xứ cờ hoa.

Ngay sau đó, có thông báo rằng Brussels dự định chống lại IRA bằng chương trình xanh dành cho ngành công nghiệp của riêng họ, đồng thời cũng sẽ trao cho các quốc gia EU nhiều quyền tự do hơn trong việc cung cấp các khoản trợ cấp của riêng họ.

Nguy cơ “vòng tròn trợ cấp”

Các nhà kinh tế cho rằng một cuộc đối đầu như thế này sẽ là một động thái nguy hiểm. Theo chuyên gia Dohse: “Tôi không nghĩ chúng ta nên tham gia vào cuộc chạy đua giành trợ cấp. "Cuối cùng, đây là tiền của người đóng thuế. Chúng ta cần suy nghĩ cẩn thận về việc liệu điều này có mang lại lợi ích cho xã hội trong dài hạn hay không”.

Ông nói, thật đáng thất vọng khi các công ty sáng tạo, chẳng hạn như những công ty hoạt động trong lĩnh vực "công nghệ xanh", vốn đã được phát triển, duy trì và nuôi dưỡng bằng tiền của người nộp thuế ở Đức hoặc châu Âu, sau đó bị các khoản trợ cấp lôi kéo đến Mỹ.

Nếu nhiều công ty Đức đang đầu tư mạnh tay hơn vào Mỹ để hưởng lợi từ các khoản trợ cấp của IRA, thì các công ty Mỹ hoạt động quốc tế đánh giá Đức như một địa điểm kinh doanh như thế nào?

"Nền kinh tế lớn nhất châu Âu vẫn là một địa điểm quan trọng và hấp dẫn đối với nhiều công ty Mỹ", Simone Menne, Chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ tại Đức (AmCham Đức) chia sẻ với DW.

"Nơi đây có nhiều công nhân lành nghề được đào tạo bài bản, mạng lưới cơ sở hạ tầng dày đặc, các trường đại học và cao đẳng kỹ thuật hạng nhất, ổn định chính trị, sự hiện diện mạnh mẽ trên thị trường EU và các yếu tố khác là những lý lẽ quan trọng ủng hộ việc đầu tư vào Đức”, Simone Menne nói.

Tuy nhiên, theo cuộc khảo sát của AmCham Đức đối với các công ty Mỹ tại Đức, xếp hạng của quốc gia này đã giảm vào năm 2023 trong năm thứ ba liên tiếp.

Trong cuộc khảo sát Business Barometer năm ngoái, 59% các công ty Mỹ ở Đức đánh giá vị thế của họ là "tốt hoặc rất tốt". Vào năm 2023, con số đó giảm xuống còn 34%.

Đức chiếm lợi thế về chất lượng của lực lượng lao động (94%), mạng lưới nhà cung cấp (68%) và nghiên cứu và phát triển (68%). Tuy nhiên, chỉ 38% công ty Mỹ kỳ vọng Đức sẽ cải thiện vị trí địa lý trong ba hoặc bốn năm tới, so với 43% vào năm 2022.

“Rào cản” - giá năng lượng cao

Năm 2022, nhiều công ty Mỹ được khảo sát ở Đức đã báo cáo doanh thu tăng (68%), số lượng nhân viên (42%) và đầu tư (42%). Có 53% trong số những công ty được khảo sát kỳ vọng doanh thu của họ sẽ tăng vào năm 2023 và con số tương tự cho biết họ sẽ mở rộng hoạt động trong vòng 3 đến 4 năm tới.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều bất lợi mà họ thấy ở Đức là chi phí lao động, cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và thiếu công nhân lành nghề. Tuy nhiên, những công ty này dành sự chỉ trích mạnh mẽ nhất về giá năng lượng cao, thậm chí so với các nước khác, và thậm chí trước cả khi Nga tấn công Ukraine.

Simone Menne, chủ tịch AmCham cho biết: “Các công ty Mỹ đóng một vai trò quan trọng trong các quyết định về địa điểm, đặc biệt là với các công ty sử dụng nhiều năng lượng.

Do đó, Đức cần phải thuyết phục hơn nữa theo những cách khác, cần phải đảm bảo nguồn lao động có tay nghề cao, giảm bớt bộ máy quan liêu và mở rộng quá trình số hóa. "Điều này sẽ hữu ích không chỉ trong việc đảm bảo đầu tư từ Mỹ”.

Nhà kinh tế Dirk Dohse của IfW chỉ ra một quyết định của gã khổng lồ công nghệ Mỹ, Apple: Họ sắp chi thêm một tỷ euro để mở rộng trung tâm thiết kế chip của mình ở Munich (Đức).

"Nếu Đức đầu tư một cách khôn ngoan vào nghiên cứu, đào tạo và cơ sở hạ tầng, thay vì lãng phí tiền thuế của người dân vào các khoản trợ cấp, thì nước này sẽ vẫn là một địa điểm hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài trong tương lai," Dohse tin tưởng.

Điệp Nguyễn (Theo DW)