Tại chương trình "Gala Chào năm mới 2025" của Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) vào tháng trước, sự kiện thu hút hơn một tỷ khán giả theo dõi, 16 robot hình người đã cùng biểu diễn trên sân khấu. Khoác lên mình những chiếc áo họa tiết hoa sặc sỡ, chúng thực hiện các động tác múa Dương Ca truyền thống của Đông Bắc Trung Quốc, vẫy khăn đỏ nhịp nhàng bên cạnh các vũ công.

Tuy nhiên, mục đích ban đầu của những robot này không phải để biểu diễn nghệ thuật. Được phát triển bởi công ty Unitree, chúng vốn được thiết kế cho các nhiệm vụ đa dụng và hiện đã có mặt trong ngành sản xuất xe điện tại Trung Quốc.

Bước ngoặt mới của ngành xe điện Trung Quốc

Sau thời kỳ cạnh tranh khốc liệt, thị trường xe điện tại Trung Quốc đang dần ổn định với sự thống trị của một số tên tuổi lớn. Khi tốc độ tăng trưởng ngành xe điện có dấu hiệu chững lại, các "ông lớn" như BYD, XPeng và Nio bắt đầu mở rộng sang lĩnh vực robot hình người, không chỉ vì áp lực tài chính mà còn do những lợi thế sẵn có về chuỗi cung ứng và công nghệ.

Những robot như H1 từng góp mặt trong Gala năm mới đang được triển khai tại các nhà máy xe điện của Trung Quốc thông qua sự hợp tác giữa Unitree và các hãng xe như BYD hay XPeng. Nhưng giờ đây, các công ty xe điện không chỉ sử dụng robot mà còn trực tiếp nghiên cứu và sản xuất chúng.

GAC Group - một tập đoàn ô tô nhà nước - đã phát triển robot GoMate để lắp đặt hệ thống dây điện trong dây chuyền sản xuất. Công ty dự kiến đưa GoMate vào sản xuất hàng loạt từ năm 2026, không chỉ phục vụ trong nhà máy mà còn mở rộng ứng dụng trong kho vận. Nio, một startup xe điện nổi tiếng với hệ thống hoán đổi pin, đã bắt tay với UBTech và thành lập nhóm nghiên cứu nội bộ nhằm phát triển robot hình người.

Theo Viện Nghiên cứu Công nghiệp của Shenzhen New Strategy Media, tính đến tháng 6/2024, thế giới có hơn 160 công ty sản xuất robot hình người, trong đó Trung Quốc chiếm hơn 60, Mỹ có hơn 30 và châu Âu khoảng 40.

Không chỉ sở hữu số lượng doanh nghiệp lớn nhất, Trung Quốc còn nổi bật khi ngành xe điện đóng vai trò hậu thuẫn mạnh mẽ cho sự phát triển của lĩnh vực này.

Từ “cường quốc xe điện” đến tham vọng dẫn đầu ngành robot

Nhờ các chính sách hỗ trợ của chính phủ và sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghệ, Trung Quốc đã vươn lên thành thị trường xe điện lớn nhất thế giới. Năm 2024, xe điện và hybrid chiếm 54% tổng số ô tô bán ra tại Trung Quốc, trong khi con số này tại Mỹ chỉ là 8%. Đây cũng là quốc gia đầu tiên đạt mốc sản xuất 10 triệu xe năng lượng mới (NEV) mỗi năm.

Các doanh nghiệp xe điện Trung Quốc đã tích lũy nguồn vốn khổng lồ, năng lực công nghệ tiên tiến và vị thế vững chắc trong ngành công nghiệp. Những cái tên như Li Auto, XPeng, Nio dù mới được thành lập hơn một thập kỷ đã trở thành thương hiệu quen thuộc.

Trong khi đó, các nhà sản xuất truyền thống như BYD và Geely cũng vươn lên thành những "gã khổng lồ công nghệ" nhờ vào năng lực kỹ thuật và các tính năng lái xe thông minh tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI).

Tuy nhiên, bất chấp tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ, lợi nhuận ngành xe điện đang có dấu hiệu suy giảm. Từ năm 2018 đến 2023, số lượng công ty sản xuất NEV tại Trung Quốc giảm mạnh từ hơn 480 xuống chỉ còn khoảng 40 do tình trạng sáp nhập và phá sản.

Theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, biên lợi nhuận ngành ô tô đã giảm từ 6,1% năm 2021 xuống còn 4,6% vào năm 2023. Áp lực cạnh tranh cũng khiến nhiều hãng xe điện Trung Quốc phải tiến hành cắt giảm nhân sự trên diện rộng.

Trong bối cảnh đó, các công ty buộc phải tìm kiếm hướng đi mới để cắt giảm chi phí và thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư. “Tình hình này khiến các hãng xe phải tối ưu chi phí trong khi vẫn phải duy trì câu chuyện tăng trưởng hấp dẫn, và robot hình người chính là lời giải cho cả hai bài toán đó”, Yao Jia - nhà nghiên cứu tại Aegon Industrial Fund nhận định.

Lợi thế công nghệ và thách thức phía trước

Sự giao thoa công nghệ giữa ngành xe điện và robot hình người chính là yếu tố thúc đẩy các doanh nghiệp xe điện Trung Quốc tiến vào thị trường mới này. Cả hai lĩnh vực đều dựa vào công nghệ cảm biến, thuật toán xử lý dữ liệu môi trường và hệ thống điều hướng thông minh.

Lidar và camera độ sâu vốn được phát triển để phục vụ xe tự lái nay được ứng dụng vào robot. Robot Iron của XPeng sử dụng cùng thuật toán lập kế hoạch đường đi và nhận diện vật thể như trên các mẫu xe điện của hãng, giúp di chuyển chính xác trong môi trường nhà máy.

Công nghệ pin cũng là một điểm tương đồng quan trọng. Robot GoMate của GAC sử dụng bộ pin từ xe điện, giúp nó có thể hoạt động liên tục trong ca làm việc kéo dài 6 giờ.

Ngoài ra, chuỗi cung ứng của Trung Quốc đóng vai trò then chốt trong việc giảm giá thành sản xuất robot. Theo báo cáo của Morgan Stanley, Trung Quốc kiểm soát 63% các doanh nghiệp chủ chốt trong chuỗi cung ứng linh kiện robot hình người toàn cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực bộ truyền động và chế biến đất hiếm.

Nhờ đó, các công ty Trung Quốc có thể sản xuất robot với mức giá cạnh tranh hơn đáng kể so với đối thủ nước ngoài. Chẳng hạn, mẫu H1 của Unitree có giá 90.000 USD - chưa bằng một nửa so với Atlas của Boston Dynamics.

Mặc dù vậy, ngành robot Trung Quốc vẫn đối mặt với những thách thức trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và phát triển chip, nơi các công ty nước ngoài như Nvidia, TSMC, Palantir và Qualcomm vẫn đang chiếm ưu thế.

“Nghiên cứu robot hình người trong nước chủ yếu tập trung vào phần cứng và ứng dụng, nhưng so với quốc tế, tôi thấy vẫn thiếu sự đầu tư bài bản vào phần mềm điều khiển”, Wang Jiayi - nhà nghiên cứu tại Viện Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát Bắc Kinh nhận xét.

Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành cường quốc robot

Chính phủ Trung Quốc đang đẩy mạnh tự động hóa thông qua các sáng kiến như kế hoạch “Robotics+”, đặt mục tiêu tăng gấp đôi mật độ robot trong ngành sản xuất vào năm 2025 so với năm 2020. Một số chính quyền địa phương cũng triển khai các chương trình hỗ trợ nghiên cứu và phát triển, với mức trợ cấp lên đến 30% chi phí dự án, nhằm thúc đẩy đổi mới trong công nghệ tự động hóa.

Có thể thấy, Trung Quốc đang đặt tham vọng trở thành cường quốc robot, tương tự cách họ đã làm với xe điện. CEO Unitree, ông Wang Xingxing, đã phát biểu trong một cuộc phỏng vấn gần đây: “Robot đang ở vị trí mà xe điện từng đứng cách đây một thập kỷ - một thị trường nghìn tỷ nhân dân tệ đang chờ được khai phá”.

Hải Hà (Theo Technology Review)