Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và công ty bảo hiểm Prudential có trụ sở tại Vương quốc Anh dự kiến sẽ công bố kế hoạch đầu tư đầy tham vọng nhằm cắt giảm lượng khí thải carbon ở Châu Á tại hội nghị khí hậu COP26 của Liên hợp quốc vào tháng 11.

Các đề xuất sẽ bao gồm việc mua và ngừng hoạt động một danh sách rút gọn các nhà máy nhiệt điện than hiện có trên khắp châu Á trước khi kết thúc vòng đời của các nhà máy và thay thế chúng bằng năng lượng sạch.

Phó Chủ tịch ADB Ahmed Saeed nói với Nikkei Asia: “Chúng tôi chưa quyết định về quy mô chính xác [về mặt tài chính], nhưng hy vọng thí điểm rằng sẽ mua được một số nhà máy nhiệt điện than ở châu Á với mức tối thiểu”.

HSBC cũng tham gia vào một phần của sáng kiến liên quan đến việc tìm kiếm các nhà máy điện than ở Philippines, Việt Nam và Indonesia để đóng cửa sớm hơn trong một thập kỷ.

Sáng kiến này được Reuters báo cáo lần đầu tiên trong tháng này. Theo nhiều nguồn tin, tập đoàn BlackRock và Citi cũng đang tham gia với kế hoạch này.

Kế hoạch chưa được thử nghiệm này có mục tiêu cắt giảm tuổi thọ của các nhà máy nhiệt điện than ở châu Á - nguồn sử dụng than chính cuối cùng - ngày càng trở nên quan trọng khi Liên Hợp Quốc tuyên bố tất cả các nhà máy than trên thế giới phải ngừng hoạt động vào năm 2040 để giảm lượng khí thải carbon.

Saeed của ADB cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Việc thí điểm cần phải đủ lớn để có ý nghĩa và tác động. Nó không thể chỉ là 100 triệu đô la, nơi bạn [chỉ] lấy ra 0,1% công suất than của một quốc gia”, nhưng khoản đầu tư phải “đủ nhỏ để có thể đạt được mục tiêu gây quỹ.”

Ngân hàng không đặt ngân sách, nhưng ước tính bắt đầu từ hàng tỷ USD. Các đối tác mong muốn chứng minh rằng việc tiếp quản các nhà máy than đang hoạt động có thể áp dụng ở các nước đang phát triển nơi sử dụng rất nhiều nhiên liệu hóa thạch giá rẻ.

Họ có thể nhận được khoảng 20% quỹ từ các chính phủ và tổ chức, mặc dù con số này có thể thay đổi. Khoảng 80% còn lại có thể được huy động thông qua vốn chủ sở hữu và nợ theo tỷ giá thị trường, Saeed nói.

Sau khi mua lại nhà máy nhiệt điện than, các đối tác sẽ cho các nhà máy này nghỉ hưu sớm hơn vòng đời trung bình từ 30 đến 40 năm. Họ hy vọng sẽ dành ít hơn một năm để gây quỹ cho việc thí điểm và chứng minh việc mua lại thành công tại COP27 vào năm 2022.

Mặc dù tư vấn Wood Mackenzie dự báo rằng năng lượng tái tạo sẽ rẻ hơn than ở châu Á, khu vực này vẫn đang lên kế hoạch cho các nhà máy nhiệt điện than mới. Theo một báo cáo ngày 30 tháng 6 của tổ chức nghiên cứu Carbon Tracker, Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia và Nhật Bản “đang chiếm 80% các nhà máy than mới được quy hoạch trên thế giới và 75% công suất than hiện có.”

“Giải quyết sự phụ thuộc vào than, đặc biệt là ở châu Á, là một ưu tiên cấp thiết trong quá trình chuyển đổi sang không [phát thải carbon] ròng”, một quan chức HSBC nói với Nikkei. “Rõ ràng là cần có sự hợp tác và đầu tư của khu vực công và tư nhân vào các sáng kiến có thể thúc đẩy sự chuyển dịch một cách công bằng và có trật tự sang năng lượng tái tạo.”

Dự án thử nghiệm là đứa con tinh thần của Donald Kanak, Chủ tịch Thị trường Tăng trưởng Bảo hiểm Prudential. Ông ước tính sẽ phải mất 16 tỷ đến 29 tỷ USD để giảm một nửa công suất than của Indonesia. Các nhà đầu tư cũng sẽ cần huy động từ 9 tỷ đến 17 tỷ USD cho Việt Nam và 5 tỷ đến 9 tỷ USD cho Philippines.

Các quốc gia tham gia chương trình sẽ phải thay thế than bằng năng lượng tái tạo, nếu không sẽ khó đạt được các mục tiêu về khí hậu, Kanak nói.

Ông nói với Nikkei: “Điều này đặc biệt đúng ở châu Á, nơi các đội tàu than hiện tại lớn, trẻ và sẽ hoạt động trong nhiều thập kỷ.

Ngoài Indonesia, Philippines và Việt Nam, Saeed cho biết các thành viên khác của ADB trong khu vực muốn tham gia dự án.

Trong khi đó, sự quan tâm của nhà đầu tư ngày càng lớn.

“Mọi nỗ lực nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ than sang các nguồn điện sạch hơn đều được hoan nghênh”, Giám đốc điều hành của VinaCapital Việt Nam cho biết, và nhấn mạnh thêm: “Tôi chắc chắn rằng nhiều bên sẽ quan tâm đến việc tìm hiểu thêm về đề xuất của ADB.”

Ông cho biết công ty của ông, hợp tác với GS Energy của Hàn Quốc, là công ty đầu tiên được Việt Nam chấp thuận thay thế một nhà máy than theo kế hoạch bằng một cơ sở trị giá 3 tỷ USD chạy bằng khí đốt tự nhiên hóa lỏng. Ông nói, LNG là nhiên liệu hóa thạch nhưng chỉ tạo ra một nửa lượng khí thải so với than đá.

Huy Hoàng