Bết bát 'bủa vây'

Công ty VTM là doanh nghiệp liên doanh giữa Vnsteel với Công ty cổ phần Khoáng sản Lào Cai (Lamico) và Công ty Khống chế cổ phần Gang thép Côn Minh – Trung Quốc (KISC) được thành lập năm 2006 với nhiệm vụ thực hiện dự án Nhà máy Gang thép Lào Cai và dự án khai thác và tuyển quặng mỏ Quý Xa, quản lý vận hành sản xuất kinh doanh sau khi công trình hoàn thành.

Tổng mức đầu tư cho toàn bộ dự án là 335,7 triệu USD (trong đó dự án Nhà máy Gang thép 307 triệu USD, dự án Mỏ sắt Quý Xa 28,7 triệu USD). Vốn điều lệ do các bên liên doanh góp vốn là 101,26 triệu USD, trong đó Vnsteel góp 46,85% vốn điều lệ, Công ty TNHH Khống chế cổ phần gang thép Côn Minh (Trung Quốc) góp 45%, Công ty CP Khoáng sản Lào Cai góp 8,15%.

Thời gian thực hiện đối với dự án Nhà máy Gang thép Lào Cai: từ năm 2010 đến năm 2014. Đối với dự án Khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Quý Xa được cấp phép từ tháng 9 năm 2006 và đi vào hoạt động từ tháng 6 năm 2007.

Dự án đã được phê duyệt quyết toán với giá trị 5.416 tỷ đồng. Bên cạnh đó, Công ty VTM đã triển khai xây dựng mỏ Quý Xa đồng bộ với Nhà máy gang thép để tiết kiệm và nâng cao hiệu quả đầu tư với giá trị quyết toán được phê duyệt 436 tỷ đồng.

Hết năm 2016, Công ty VTM lỗ lũy kế 1.214 tỷ đồng. Từ năm 2017 đến nay, Công ty đã có lãi, tuy nhiên lãi do được hưởng lợi từ chính sách cho phép khai thác mỏ và các chính sách về phòng vệ thương mại. Hoạt động sản xuất, kinh doanh chính là phôi thép thua lỗ trừ năm 2018 VTM có lãi phôi thép, lãi thu được là từ khai thác và kinh doanh quặng.

Đến hết năm 2019, vốn chủ sở hữu là 1.325,9 tỷ đồng, tổng tài sản là 8.051,4 tỷ đồng, tổng nợ phải trả là 6.725,4 tỷ đồng, lỗ lũy kế 679,2 tỷ đồng. Hiện nay, Công ty VTM còn nợ ngân sách nhà nước 957 tỷ đồng; nợ ngân hàng 3.667 tỷ đồng, nợ các nhà cung cấp 1.846 tỷ đồng, thiếu vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và chi phí tài chính cao.

Xử lí thế nào?

Theo Đề án 1468, phương án xử lý đối với dự án là tập trung xử lý, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để tiếp tục triển khai, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh của dự án; các công việc cần triển khai thực hiện như: hoàn thành đàm phán với đối tác nước ngoài sửa đổi, ký kết chính thức Hợp đồng, Điều lệ liên doanh và quy định đề cử chức danh Tổng giám đốc; tiếp tục đầu tư hoàn thiện hạng mục dây chuyền cán thép 500.000 tấn/năm và hệ thống xử lý xỉ thu hồi kim loại; nâng cao hiệu quả đầu tư, khai thác mỏ Quý Xa đạt 100% công suất thiết kế đạt 3 triệu tấn/năm, tăng cường tiêu thụ quặng sắt trong nước và xuất khẩu, phấn đấu tiêu thụ đạt khoảng 2 triệu tấn/năm để nâng cao hiệu quả kinh tế của mỏ và giảm nhu cầu vay vốn lưu động.

Theo báo cáo của Chính phủ trình Quốc hội, vướng mắc cơ bản nhất hiện nay của Công ty VTM là không có nguồn tài chính để thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước (là nguyên nhân chính dẫn đến khả năng Nhà nước sẽ không gia hạn Giấy phép khai thác mỏ Quý Xa) và đáp ứng nhu cầu về vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư.

Báo cáo của SCIC, Tổng công ty Thép Việt Nam và Công ty VTM cho thấy, tình hình sản xuất, kinh doanh, vay nợ của Công ty VTM hiện nay, việc nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh đối với Công ty VTM là rất khó khăn; càng kéo dài thời gian xử lý với Công ty, Tổng công ty Thép Việt Nam càng mất vốn.

Qua đó, tại Phiên họp lần thứ 9 Ban Chỉ đạo, Phó Thủ tướng Thường trực - Trưởng ban Chỉ đạo đã giao Ủy ban trên cơ sở đề xuất của SCIC và ý kiến các đại biểu dự họp, hoàn thiện Phương án xử lý riêng đối với dự án này (xem xét việc mời Công ty Mua bán nợ Việt Nam cùng tham gia tái cơ cấu) để báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Đến ngày 31/12/2020, Giấy phép khai thác mỏ Quý Xa hết hạn nhưng sẽ không được gia hạn nếu Công ty VTM không hoàn thành đầy đủ các nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước. Đến nay, mặc dù Tổng công ty Thép Việt Nam đã đề nghị nhưng bên liên doanh phía Trung Quốc chưa có phản hồi về việc các bên trong liên doanh cùng nhau góp bổ sung vốn để hoàn thành nghĩa vụ nộp ngân sách cho Nhà nước và xử lý các khó khăn về tài chính cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, trong đó có việc đầu tư hoàn thiện hạng mục dây chuyền cán thép 500.000 tấn/năm và hệ thống xử lý xỉ thu hồi kim loại.