Phát biểu đề dẫn Hội thảo, KTS Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho biết: "Trong suốt quá trình hình thành và phát triển của Thủ đô Hà Nội từ Thăng Long đến Hà Nội, sông Hồng luôn nắm giữ một vai trò quan trọng trong sự hình thành, tồn tại và là một nhân tố không thể thiếu kết nối Hà Nội xưa - Hà Nội nay - Hà Nội tương lai. Cầu Long Biên đã trở thành điểm nhấn quan trọng không thể thay thế trên trục cảnh quan sông Hồng nói riêng và toàn Thành phố Hà Nội nói chung". 

Với hơn 120 năm đưa vào khai thác sử dụng, cầu Long Biên đã trải qua 3 lần cải tạo lớn và nhiều lần cải tạo trùng tu khác, tuy nhiên do đã bị tàn phá trong chiến tranh cũng như có tuổi thọ quá lớn, cây cầu vẫn không tránh khỏi sự xuống cấp trầm trọng, gây mất an toàn giao thông…

Trong quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, tuyến đường sắt quốc gia sẽ không đi qua cầu Long Biên, dừng tại khu vực đường sắt đầu mối Ngọc Hồi. Tuy nhiên, cầu Long Biên vẫn có ý nghĩa quan trọng phục vụ người dân hai bên đầu cầu, vừa phục vụ khách thăm quan, du lịch.

Vì vậy, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, việc bảo tồn, tôn tạo phát huy giá trị lịch sử của cầu Long Biên rất cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để tìm ra định hướng cho cầu Long Biên hiện hữu - biểu tượng kiến trúc, văn hóa, lịch sử của Thủ đô, luôn có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với Hà Nội trong mọi thời kỳ.

Quá trình bảo tồn, tôn tạo cầu Long Biên phải đứng trên góc độ coi cầu Long Biên như là một di sản đô thị của Hà Nội. Quá trình tôn tạo phải tuân thủ các tiêu chí về bảo tồn. Qua đó, cần tính toán làm sao để có thể giảm bớt công năng giao thông, đồng thời tăng dần công năng văn hóa của cây cầu này để vừa bảo tồn, tôn tạo và phát huy được giá trị lịch sử của cây cầu di sản này.

Việc bảo tồn, tôn tạo cầu Long Biên cần khai thác hiệu quả quỹ đất và lợi thế tiềm năng, vẻ đẹp tự nhiên của sông Hồng; đầu tư cải tạo khu vực bãi giữa, bãi bồi ven sông thành công viên văn hóa du lịch, định hướng lấy sông Hồng là trục cảnh quan tạo ra không gian mở, xanh, có hạ tầng đô thị văn minh, hiện đại, làm điểm đến vui chơi, tham quan du lịch hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

Cầu Long Biên là một trong hai cây cầu thép lớn nhất thế giới đầu thế kỷ XX, được người Pháp khởi công xây dựng năm 1899, bắc qua sông Hồng, Hà Nội và đưa vào sử dụng năm 1902.

Ở Việt Nam, cầu Long Biên có ý nghĩa lịch sử, nối liền tuyến giao thông đường sắt huyết mạch nối cửa biển Hải Phòng với vùng Vân Nam (Trung Quốc), đồng thời nối Hà Nội với Đồng Đăng (Lạng Sơn), bắt đầu cho kỷ nguyên khai thác đường sắt.

Cây cầu còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc bởi giá trị lịch sử đã đi sâu vào tiềm thức của người dân Hà Nội, là chứng nhân lịch sử quan trọng đã chứng kiến những cột mốc lịch sử hào hùng qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và kháng chiến chống đế quốc Mỹ của dân tộc ta.

Về văn hóa, cây cầu vừa mang tính biểu tượng, vừa là gạch nối giữa quá khứ và hiện tại của Thủ đô Hà Nội. Hà Nội với tên gọi có nghĩa là “thành phố ở trong sông”, cầu Long Biên đã trở thành nhịp sống, một phần ký ức của người Hà Nội vắt qua ba thế kỷ.

Hội thảo mong muốn các ý kiến đóng góp thiết thực của các chuyên gia về giải pháp quy hoạch, bảo tồn, tôn tạo cầu Long Biên sẽ góp phần vừa gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử, vừa tìm cho cây cầu Long Biên những giá trị mới lớn hơn nhiều giá trị hiện có.

Theo chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, việc chuyển đổi chức năng giao thông của cây cầu Long Biên sang chức năng văn hóa, lịch sử, nghệ thuật và du lịch, chắc chắn sẽ mang lại những giá trị kinh tế - xã hội cao hơn trong phát triển Thủ đô. Khi đó cây cầu Long Biên lại viết tiếp giá trị lịch sử của nó và có vị trí xứng đáng trong cảnh quan một đô thị xanh, thông minh, hiện đại của Thủ đô. 

Tại Hội thảo, Đại sứ Nguyễn Phú Bình – Chủ tịch Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài cho biết: Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài sớm đã đồng hành cùng Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam ủng hộ và bảo trợ cho ý tưởng và sau đó là “Dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị lịch sử - văn hóa của cầu Long Biên và khu vực liên quan” của Kiến trúc sư Nguyễn Nga (Công ty Cổ phần Bảo tàng cầu Long Biên).

Năm 2018, Hội đã báo cáo với Thủ tướng về Dự án và nhận được sự ủng hộ trong dịp được gặp và làm việc với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào tháng 10. Văn phòng Chính phủ đã gửi công văn thông báo cho phép mang dự án cầu Long Biên tham gia Triển lãm kiến trúc quốc tế ở Venice, ủng hộ việc thực hiện dự án bằng phương thức xã hội hóa và khẳng định Chính phủ tạo mọi điều kiện để tiếp nhận đầu tư.

Đại sứ Nguyễn Phú Bình cho biết, Hội thảo hôm nay sẽ là cột mốc quan trọng góp phần sớm hiện thực hóa mong ước của người dân đối với cây cầu huyền thoại, niềm tự hào của Thủ đô và đất nước Việt Nam. 

Tham luận tại Hội thảo, các chuyên gia quy hoạch, các nhà quản lý… đã đề xuất các ý kiến, giải pháp tập trung vào một số nội dung: Công nhận cầu Long Biên là di sản đô thị, di sản kiến trúc cầu duy nhất của Thủ đô, biểu tượng của Hà Nội để có được cơ chế chính sách, tài chính phù hợp cho công tác bảo tồn, tạo cơ hội huy động các nguồn lực và trách nhiệm của các bên trong quá trình cải tạo, đầu tư, quản lý và vận hành.

Các đại biểu cũng đề cập đến kinh nghiệm quốc tế và trong nước trong công tác bảo tồn phát huy giá trị lịch sử văn hóa của các di sản; Giải pháp quy hoạch - kiến trúc cải tạo, chỉnh trang cầu Long Biên theo hướng tiếp cận mới; Giải pháp bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị lịch sử cầu Long Biên trong việc tổ chức không gian khai thác các giá trị cốt lõi của cầu Long Biên trên cơ sở chuyển đổi dần mục đích sử dụng của cầu Long Biên từ giao thông sang cồn trình công cộng văn hóa để bảo tồn và khai thác du lịch.

Các đại biểu cũng đề cập các giải pháp khai thác giá trị du lịch bãi giữa sông Hồng kết hợp với cầu Long Biên và trục di sản sông Hồng và các điểm di tích liên vùng từ Phú Thọ - Hà Nội - Hưng Yên; Các cơ chế chính sách đặc thù nhằm sớm đưa ý tưởng dự án bảo tồn, tôn tạo phát huy giá trị cầu Long Biên theo quy hoạch đổi mới sáng tạo vào cuộc sống.