Thời gian qua, hoạt động kinh doanh xổ số, nhất là tại các tỉnh phía Nam diễn ra sôi động, đem lại nguồn thu lớn cho ngân sách Nhà nước. Theo Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện ngân sách Nhà nước năm 2022 và triển khai dự toán năm 2023 do Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc ký báo cáo kính trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, số thu ngân sách 4 tháng đầu năm đạt khá. Đáng chú ý, thu từ hoạt động xổ số kiến thiết đạt 18.489 tỉ đồng.

Hoạt động kinh doanh xổ số ở mỗi địa phương thì đều sẽ được kiểm soát và quản lý bởi một công ty xổ số. 100% vốn đầu tư vào loại hình này đều do nhà nước nắm giữ, tuy nhiên đều là vì lợi ích cho dân. Theo nhiều thống kê gần đây cho thấy nhiều địa phương thì việc kinh doanh xổ số chiếm đến ⅓ trong tổng thu ngân sách. Những nguồn thu từ việc kinh doanh xổ số đề chủ yếu được đầu tư trong các lĩnh vực như giáo dục, phúc lợi xã hội, y tế, hỗ trợ bà con nông dân sau thiên tai,.....

Trong thời điểm dịch COVID-19, hoạt động kinh doanh xổ số với cách thức bán hàng trực tiếp bị sụt giảm nghiêm trọng bởi việc hạn chế đi lại, tiếp xúc. Chính điều này đã khiến cho nhu cầu mua vé số online nở rộ. Điều này đã được nhiều người duy trì như một thói quen tiện ích, giúp thúc đẩy doanh thu bán xổ số của các đại lý, nhất là vào những lúc thời tiết không thuận lợi, thời điểm quay số cận kề hoặc ví lý do công việc, khách hàng không thể đi mua vé số trực tiếp được.

Theo phản ánh của một cửa hàng trên địa bàn TP Hồ Chí Minh, doanh số bán xổ số qua kênh online có thời điểm chiếm tới 60%. Cùng với đó, việc mua bán vé số online cũng góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt theo chủ trương của Chính phủ.

Ở Việt Nam, hiện có 63 Công ty TNHH MTV Xổ số kiến thiết tại 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và 1 Công ty TNHH MTV Xổ số điện toán Việt Nam (Vietlott). Đối với xổ số kiến thiết, tại Điều 12 Thông tư 75/2013/TT-BTC quy định chỉ được phân phối theo hai phương thức “bán trực tiếp cho khách hàng” và “thông qua hệ thống đại lý xổ số”. Thông tư này cũng quy định “không được phân phối qua các kênh: điện thoại (cố định, di động), các thiết bị điện tử, internet và phương tiện viễn thông khác”.

Đối với xổ số điện toán Vietlott, tại Điều 9 Thông tư 36/2019/TT-BTC quy định các phương thức phân phối vé xổ số gồm “bán trực tiếp cho khách hàng thông qua thiết bị đầu cuối”, “thông qua điện thoại cố định và điện thoại di động” và “thông qua internet”. Phương thức thông qua internet “chỉ được thực hiện sau khi được Bộ Tài chính chấp thuận”.

Hiện nay, Bộ Tài chính mới chỉ thừa nhận ứng dụng Vietlott SMS. Đây là sản phẩm được tạo ra giữa Công ty TNHH MTV Xổ số điện toán Việt Nam (Vietlott) cùng Công ty cổ phần Viễn Thông – Tin học Bưu Điện, Công ty cổ phần Đầu tư kỹ thuật số Việt và 3 nhà mạng Mobifone, Vinaphone, Viettel.

Mới đây, Bộ Tài chính yêu cầu các đại lý phân phối vé xổ số chấm dứt hoạt động phân phối vé xổ số qua mạng internet không đúng quy định của pháp luật.

Theo Bộ Tài chính lý giải: Để đảm bảo hoạt động kinh doanh xổ số hoạt động ổn định, đúng quy định pháp luật, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người mua vé số và đảm bảo an ninh trật tự xã hội, Bộ Tài chính đề nghị các tổ chức, cá nhân hiện đang phân phối vé xổ số qua mạng internet chấm dứt ngay các hoạt động kinh doanh không đúng quy định của pháp luật.

Đối với khách hàng mua vé số, Bộ Tài chính lưu ý, chỉ mua vé số từ công ty hoặc từ các đại lý được phép kinh doanh. Khách hàng phải được lưu giữ vé số để được nhận thưởng khi trúng thưởng đối với vé xổ số truyền thống mua trực tiếp từ hệ thống đại lý xổ số. Còn đối với vé xổ số điện toán, hiện nay chỉ có 2 kênh phân phối chính thức qua thiết bị đầu cuối tại các điểm bán hàng và qua điện thoại (SMS).

Từ chỉ đạo của Bộ Tài chính, nhiều đại lý xổ số, doanh nghiệp xổ số kiến thiết đã bày tỏ ý kiến trái chiều. Theo đó, một số chủ đại lý vé số tại tỉnh Bình Phước cho rằng quy định cấm bán vé số online là không phù hợp và đi ngược lại xu thế. Bán vé số online có lợi, góp phần thu ngân sách cho Nhà nước.

Một số chuyên gia kinh tế cho rằng thay vì cấm phân phối vé xổ số qua mạng internet, nên có giải pháp thích hợp hơn trong bối cảnh xã hội giai đoạn 4.0 như đẩy mạnh phát hành điện tử. Với nguồn thu lớn từ xổ số, có thể "dư sức" để phát triển hệ thống 4.0 tiện lợi, hợp xu thế hiện nay, thay vì phải cấm.

Việc bán xổ số dù là online hay trực tiếp thì Nhà nước vẫn thu được nguồn thu chính đáng về ngân sách; nhất là trong bối cảnh cả nước đang thúc đẩy chuyển đổi số, không nên bỏ qua lĩnh vực này. Trong khi đó, nếu như hoạt động kinh doanh dịch vụ vé số thời gian qua phát sinh các rủi ro, hệ lụy, vi phạm hay tiêu cực thì cơ quan quản lý nên nghiên cứu, tổng kết để tìm ra giải pháp, hướng đi phù hợp, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp.

TS Trần Khắc Tâm, nguyên Đại biểu Quốc hội (tỉnh Sóc Trăng) trả lời báo chí cho rằng việc cấm đại lý và người bán vé số dạo bán vé qua online là hết sức phi lý. Mua bán vé số do hai bên tự thỏa thuận, nếu có phát sinh tranh chấp hay kiện tụng thì xử theo luật dân sự. 

"Thời buổi công nghệ phát triển, bán ký ổi hay ly trà sữa, tô hủ tiếu... đều online được. Chúng ta phải thích ứng với xu thế phát triển chung, tìm cách quản lý hiệu quả chứ không phải cái gì quản lý không được thì cấm. Những quy định không còn phù hợp thì nên mạnh dạn sửa đổi thôi", ông Tâm kiến nghị.

Nhấn mạnh lợi ích việc bán xổ số online đã tham gia tích cực vào mục tiêu “chuyển đổi số quốc gia” và “giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt”, Luật sư Vũ Văn Biên (Giám đốc Công ty Luật TNHH An Phước) cho rằng Bộ Tài chính cần rà soát lại các văn bản pháp luật, làm rõ, phân biệt cụ thể giữa thế nào là phân phối qua điện thoại và phân phối qua internet. Đánh giá việc cấm các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ mua hộ vé xổ số đã thực sự khách quan hay chưa.

Cùng với đó, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cũng cần nghiên cứu, tiến tới công nhận ngành nghề mua hộ vé xổ số, hoàn thiện cơ chế, giải pháp để quản lý hiệu quả nhất các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực này thay vì cấm. “Việc này không chỉ tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh của các doanh nghiệp trong lĩnh vực này mà còn thúc đẩy doanh số bán hàng, nâng cao hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của các chủ thể kinh tế và làm tăng nguồn thu ngân sách nhà nước”, Luật sư Vũ Văn Biên nhấn mạnh.