Những ngày khó khăn còn ở phía trước

Chính phủ Pakistan đã đưa ra một dự luật tài chính trị giá 170 tỷ rupee (643 triệu USD) để giúp quốc gia thiếu tiền mặt này nhận được các khoản tiền từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhằm ngăn chặn tình trạng vỡ nợ.

Được trình bày trước Quốc hội vào tối hôm 15/2 bởi Bộ trưởng Tài chính Pakistan Ishaq Dar, các biện pháp bao gồm tăng thuế Tiêu thụ tổng quát thêm một điểm phần trăm lên 18% và theo sau việc tăng giá nhiên liệu và khí đốt vào đầu tuần này như một phần trong nỗ lực đáp ứng các điều kiện của bên cho vay toàn cầu để giải ngân khoản vay trị giá 1,1 tỷ USD, đến hạn vào tháng 11/2022.

Dự luật được đưa ra để thảo luận tại Thượng viện Pakistan, thượng viện của Quốc hội, vào hôm qua (17/2). Dar cho biết ông hy vọng nó sẽ được phê duyệt vào đầu tuần tới.

Dự luật được đưa ra sau khi một phái đoàn IMF đến thăm Pakistan vào cuối tháng trước để thảo luận về lần đánh giá thứ 9 đối với chương trình cứu trợ trị giá 6,5 tỷ USD mà Pakistan đã tham gia vào năm 2019.

Mặc dù chính phủ đã không ký được thỏa thuận cấp nhân viên với nhóm IMF sau 10 ngày đàm phán, nhưng dự luật được cho là sẽ dẫn đến việc IMF mở khóa khoản thanh toán 1,1 tỷ USD, cũng như các đồng minh của Pakistan cung cấp cho nước này nguồn tài chính bên ngoài cần thiết.

Pakistan đã có thể đảm bảo đợt trả nợ trước đó trị giá 1,17 tỷ USD vào tháng 8 năm ngoái sau khi IMF phê duyệt lần xem xét thứ 7 và thứ 8 của gói này, với việc ngân hàng trung ương sở hữu hơn 8 tỷ USD dự trữ ngoại hối vào thời điểm đó.

Tuy nhiên, sự chậm trễ trong việc hoàn thành đánh giá lần thứ 9 đã khiến nền kinh tế của đất nước ngày càng đi xuống - dự trữ ngoại hối đã giảm xuống còn 2,9 tỷ USD, chỉ sau chưa đầy 3 tuần nhập khẩu hàng hoá.

Lũ lụt tàn phá vào năm ngoái đã gây ra thiệt hại trị giá hơn 30 tỷ USD - và khiến hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa, phá hủy cơ sở hạ tầng và mùa màng. Điều này chỉ làm tăng thêm khó khăn ở một quốc gia đang chìm trong khủng hoảng tài chính và chính trị.

Với lạm phát ở mức 27,5%, mức cao nhất của đất nước này trong gần 50 năm qua, các chuyên gia nhận thấy rõ những ngày khó khăn phía trước đối với người dân Pakistan sau khi áp dụng các loại thuế mới và các biện pháp thắt lưng buộc bụng.

Cơ quan xếp hạng Fitch vào đầu tuần này cũng dự đoán một triển vọng ảm đạm, hạ xếp hạng của Pakistan xuống CCC - và cho biết lạm phát có thể chạm mức 33% trong vài tháng tới. Ngân hàng Thế giới (WB), trong báo cáo triển vọng toàn cầu công bố vào tháng 1, đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng từ 4% vào tháng 6 năm ngoái xuống còn 2% cho năm tài chính hiện tại, với lý do “tình hình kinh tế bấp bênh, dự trữ ngoại hối thấp và thâm hụt tài chính và tài khoản vãng lai lớn” nằm trong số những lý do chính.

Nguyên nhân do đâu?

Sajid Amin Javed, một nhà kinh tế cấp cao của Viện Chính sách Phát triển Bền vững ở Islamabad, cho biết các cuộc đàm phán giữa chính phủ và IMF liên quan đến các vấn đề đã biết mà Pakistan đã đồng ý khi tham gia chương trình.

“Một quốc gia tìm đến IMF khi không còn lựa chọn nào khác. Họ nói với người cho vay về nhu cầu của mình, và người cho vay sau đó hỏi chính phủ sẽ làm gì để khắc phục các vấn đề kinh tế của đất nước, trước khi đồng ý đưa tiền. Sau đó, quốc gia này viết một lá thư bày tỏ ý định tới IMF, cam kết thực hiện cải cách”, Amin nói với Al Jazeera.

Amin cho biết lý do tại sao Pakistan và IMF tiếp tục tranh luận và tranh cãi về những điểm còn vướng mắc là vì “chính Pakistan đã lãng phí thời gian”.

“Tại sao chúng ta phải đợi IMF nói với chúng ta rằng đồng rupee nên được xác định dựa trên tỷ giá thị trường? Bạn không cần một Einstein nói với bạn rằng đối với một quốc gia nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu theo cấp số nhân, dự trữ của quốc gia thấp đến mức nguy hiểm, tại sao bạn lại muốn giữ cho đồng rupee tăng giá một cách giả tạo?”, Amin hỏi.

Đồng rupee của Pakistan đã giảm hơn 15% so với đồng đô-la Mỹ kể từ khi IMF phản đối việc loại bỏ giới hạn tỷ giá hối đoái trong nỗ lực khôi phục gói cứu trợ. Ngân hàng trung ương Pakistan trong quá khứ đã sử dụng dự trữ ngoại hối của mình để giữ cho đồng rupee của Pakistan tăng giá trong thời gian dài. Trong khi đó, số liệu thống kê chính thức cho thấy tổng hóa đơn nhập khẩu của nước này từ tháng 7/2021 - 6/2022 vượt 80 tỷ USD, với tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 31 tỷ USD cùng kỳ.

Đối với Amin, vấn đề bao trùm đằng sau việc không thực hiện chương trình của IMF sớm hơn là tình trạng thiếu ổn định chính trị trong nước.

Ông nói: “Tất cả sự chậm trễ, đảo ngược và do dự trong chương trình này, tất cả là do bất ổn chính trị. Chúng ta không nên làm chính trị trên nền kinh tế và cải cách. Nếu không, bạn sẽ phải gánh chịu hậu quả”.

Vào tháng 4/2022, Chính phủ của Thủ tướng Imran Khan, người đứng đầu đảng chính trị Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI), đã bị loại bỏ thông qua một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm của quốc hội.

Vài tuần trước khi bị phế truất, ông Khan quyết định giảm giá nhiên liệu đang tăng trên toàn cầu trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine.

Amin nói: “Khi PTI thấy rằng họ sẽ mất phiếu bất tín nhiệm, họ đã đưa ra các quyết định kinh tế thiển cận để đảm bảo rằng họ để lại một bãi mìn cho Chính phủ sắp tới, buộc họ phải cảm nhận được sức nóng”.

Asad Sayeed, một nhà kinh tế có trụ sở tại thành phố Karachi liên kết với công ty nghiên cứu Collective for Social Science Research, cũng gọi quyết định về giá nhiên liệu là "sự vi phạm hoàn toàn thỏa thuận của IMF".

Sayeed tiếp tục nói rằng Dar, người đã trở thành Bộ trưởng Tài chính Pakistan vào tháng 9, đã thực hiện các hành động tương tự đi ngược lại những gì IMF đã yêu cầu Pakistan thực hiện.

“Ông ấy vào với tâm thế giảm lạm phát. Ông quyết định kiểm soát tỷ giá đô-la trên thị trường và ngăn chặn nhập khẩu. Những gì ông ấy đã làm có lẽ không nghiêm trọng như những gì chính phủ trước đã làm, nhưng nó cũng gây tổn hại không kém cho nền kinh tế của đất nước”, Sayeed nói với Al Jazeera.

Nhưng Hammad Azhar, cựu Bộ trưởng Năng lượng và lãnh đạo cấp cao của PTI, đã bảo vệ quyết định giảm giá nhiên liệu sau khi bắt đầu cuộc gây hấn ở Ukraine.

Sayeed cho biết chính phủ mới của Thủ tướng Shehbaz Sharif đã “hoãn việc ra quyết định” từ tháng 11/2022, khi gói giải ngân mới nhất bị đình chỉ, cho đến tháng này.

“Điều này có nghĩa là tất cả các điều chỉnh giá cũng sẽ “đau đớn” hơn. Tất cả những tác động lạm phát này sẽ tác động đến cử tri của chính họ. Tình hình có thể đã trở nên tương đối suôn sẻ hơn, ít biến động hơn nếu họ đồng ý thực hiện các bước sớm hơn. Nhưng họ sẽ phải làm điều đó ngay bây giờ”, ông Sayeed nói thêm.

Hết lựa chọn

Pakistan dự kiến sẽ tổ chức tổng tuyển cử vào tháng 10 năm nay. Amin chỉ ra rằng một chính phủ thiếu quyền bầu cử thường sẽ khó thực hiện các biện pháp cứng rắn.

Ông nói: “Một chính phủ có thể đưa ra các quyết định kinh tế khó khăn khi biết rằng họ sẽ không phải lo lắng về việc mất tiền tệ chính trị. Họ không phải lo lắng về các cuộc bầu cử sắp tới hoặc làm hài lòng các cử tri của mình”.

Pakistan lần đầu tiên tham gia chương trình của IMF vào năm 1958, chỉ 11 năm sau khi giành độc lập. Kể từ đó, nước này liên tục tìm đến bên cho vay này thêm 22 lần nữa.

Đối với bà Alia Moubayed, một quan chức cấp cao của công ty tài chính Jefferies và là nhà kinh tế trưởng của Pakistan, lịch sử của đất nước này với IMF “chắc chắn là phức tạp và gây tranh cãi”.

Bà nói với Al Jazeera: “Pakistan đang ở một thời điểm quan trọng, một lần nữa phải đối mặt với căng thẳng tài chính cực độ. Theo quan điểm của tôi, những thất bại trong quản trị là cốt lõi của các vấn đề của Pakistan và các chương trình của IMF không thể khắc phục chúng nếu không có quyền sở hữu mạnh mẽ của địa phương và cam kết cải cách cơ cấu lâu dài. IMF là cần thiết, nhưng không đủ để giải quyết những vấn đề như vậy”.

Tuy nhiên, Amin nhìn thấy một tia hy vọng trong những thời điểm khó khăn này đối với đất nước và tin rằng nếu Pakistan muốn thoát khỏi cuộc khủng hoảng, thì họ phải sở hữu những cải cách mà họ rất cần.

“Chúng tôi đã hết lựa chọn. Các đối tác toàn cầu của chúng tôi cũng đang từ chối bảo lãnh cho chúng tôi như họ đã từng làm trong quá khứ và thúc giục chúng tôi tìm kiếm sự trợ giúp từ IMF. Chúng tôi nên biết ơn họ. Nếu ai đó cho chúng tôi tiền, chúng tôi sẽ lại bỏ qua các cam kết với IMF. Vì vậy, sự thiếu giúp đỡ từ các nước đồng minh là sự giúp đỡ lớn mà chúng tôi cần”, ông nói thêm.

Hồng Vân (Theo Al Jazeera)