Sau nhiều thập kỷ dựa vào Nga để cung cấp khí đốt giá rẻ, việc nối lại sự phụ thuộc đó trở nên khó xảy ra hơn bao giờ hết sau vụ nổ không rõ nguyên nhân cách đây một năm làm ảnh hưởng đến đường ống Nord Stream chạy dưới Biển Baltic từ Nga đến Đức.

Theo Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, trước khi Nga tấn công Ukraine, đường ống Nord Stream 1 đã chiếm 15% lượng khí đốt nhập khẩu của châu Âu vào năm 2021. Đường nối Nord Stream 2 thứ hai đã được lên kế hoạch nhưng chưa bao giờ được vận hành.

Vào thời điểm xảy ra vụ tấn công đường ống, giá khí đốt ở châu Âu cao gấp ba lần so với trước khi chiến sự Nga - Ukraine nổ ra và các ngành công nghiệp đang cắt giảm sản lượng để kiềm chế chi phí khí đốt.

Trong những tháng gần đây, giá khí đốt được ghi nhận ở mức thấp hơn nhiều so với năm 2022. Cụ thể, tiêu chuẩn khí đốt châu Âu hợp đồng tháng trước trên cơ sở chuyển nhượng quyền sở hữu Hà Lan đang giao dịch ở mức khoảng 40 euro so với 180 euro một năm trước.

Các nhà hoạch định chính sách và ngành công nghiệp vẫn nhạy cảm với rủi ro về giá vì nền kinh tế còn mong manh và lạm phát cao, nhưng họ nói rằng họ đã giải quyết được quyền lực của Nga để góp phần vào vấn đề này.

Ủy viên Năng lượng EU Kadri Simson nói với Reuters: “Rủi ro lớn nhất của chúng tôi là Nga có thể thao túng thị trường năng lượng của chúng tôi. Tuy nhiên, hiện tại họ không còn sở hữu đòn bẩy này nữa.”

Bà cho biết, khối này đã nhanh chóng cải thiện khả năng vận chuyển các nguồn cung cấp thay thế.

Theo số liệu của EU, trước khi chiến sự nổ ra, Nga đã gửi khoảng 155 tỷ mét khối (bcm) khí đốt tới châu Âu mỗi năm, chủ yếu qua đường ống.

Năm 2022, nhập khẩu khí đốt qua đường ống sang EU giảm xuống còn 60 bcm. Năm nay, EU dự đoán chúng sẽ giảm xuống còn 20 bcm.

Về phía nguồn cung, Na Uy đã thay thế Nga trở thành nhà cung cấp khí đốt qua đường ống lớn nhất của EU và nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) đã tăng mạnh, dẫn đầu là nguồn cung từ Mỹ.

Các đường ống mới vận chuyển khí đốt không phải của Nga đã được mở vào năm ngoái ở Hy Lạp và Ba Lan. Phần Lan, Đức, Ý và Hà Lan đã mở các trạm nhập khẩu LNG và nhiều hơn nữa đang được lên kế hoạch ở Pháp và Hy Lạp.

Đức, trước đây là khách hàng mua khí đốt lớn nhất của Nga tại châu Âu, đã đặc biệt tập trung vào cơ sở hạ tầng mới.

Nhà phân tích hàng hóa Ole Hvalbye của SEB cho biết họ đã mở ba tàu lưu trữ nổi và tái hóa khí (FSRU), có thể nhập khẩu tương đương 50% - 60% trong số 55 bcm/năm Nord Stream 1 được sử dụng để dẫn vào từ Nga.

Để củng cố nguồn cung, EU bắt đầu cùng nhau mua khí đốt không phải của Nga.

Đồng thời, khối cũng đưa ra các quy tắc dự phòng yêu cầu các quốc gia chia sẻ khí đốt với các nước láng giềng trong cuộc khủng hoảng và đồng ý các nghĩa vụ pháp lý để các quốc gia lấp đầy kho lưu trữ khí đốt, điển hình là các địa điểm thương mại được các công ty sử dụng để đối phó với sự thay đổi theo mùa trong tiêu dùng.

Trên khắp EU, các hầm lưu trữ khí đốt hiện đã đầy 95%, dữ liệu của cơ sở hạ tầng khí đốt Châu Âu cho thấy. Khi hoàn toàn đầy đủ, chúng sẽ đáp ứng khoảng 1/3 nhu cầu khí đốt mùa đông của EU.

Một yếu tố quan trọng để tránh tình trạng thiếu năng lượng là nhu cầu sụt giảm do giá cao, mặc dù các chính sách của EU và chính phủ cũng thúc đẩy tiết kiệm năng lượng.

Thời tiết mùa đông ấm áp khiến việc sử dụng ít năng lượng hơn, điều này khiến các kho lưu trữ đầy bất thường, việc bổ sung dự trữ cũng trở nên dễ dàng hơn trong năm nay.

Ngoài những bất ổn về thời tiết mùa đông năm nay, một số nhà phân tích cho rằng cái giá của việc giảm sử dụng năng lượng có thể khiến hoạt động công nghiệp của khối bị thu hẹp vĩnh viễn.

Theo ngân hàng trung ương nước này, nền kinh tế lớn nhất châu Âu Đức dự kiến sẽ thu hẹp trong quý này do ngành công nghiệp đang suy thoái.

Energy Aspects ước tính 8% nhu cầu khí công nghiệp trung bình giai đoạn 2017-2021 ở Bỉ, Anh, Pháp, Đức, Ý, Bồ Đào Nha, Hà Lan và Tây Ban Nha có thể sẽ không còn nữa vào năm 2024.

Nhu cầu khí đốt giảm một phần là do quá trình chuyển đổi tích cực hơn khi châu Âu ngày càng phụ thuộc vào năng lượng tái tạo.

Châu Âu dự kiến sẽ lắp đặt 56 gigawatt (GW) công suất năng lượng tái tạo mới vào năm 2023 - đủ để thay thế khoảng 18 bcm khí đốt trong năm nay, Wood Mackenzie cho biết.

Chuyển sang những tháng mùa đông sắp tới, Gergely Molnar, nhà phân tích khí đốt tại Cơ quan Năng lượng Quốc tế có trụ sở tại Paris, cho biết châu Âu đang ở “một vị thế khá thoải mái”.

Các nhà phân tích cho biết việc quay trở lại mức giá cao kỷ lục từng thấy vào năm ngoái – đạt đỉnh 343 euro/MWh vào tháng 8 năm 2022 – là khó xảy ra.

Nhưng trên toàn cầu, thị trường khí đốt đang thắt chặt một cách bất thường - gây ra nguy cơ châu Âu có thể phải đối mặt với nguy cơ tăng giá do thời tiết đặc biệt hoặc bất kỳ cú sốc nguồn cung nào khác, chẳng hạn như Nga cắt đường ống khí đốt còn lại và LNG mà nước này vẫn cung cấp cho châu Âu.

Bất kỳ sự tăng đột biến nào như vậy sẽ làm tăng áp lực lên các chính trị gia khi EU, Anh, Ba Lan và Hà Lan phải đối mặt với các cuộc bầu cử vào năm tới, trong đó cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt được dự đoán sẽ là vấn đề nổi trội.

Điệp Nguyễn (Theo HSNW)