Sau cuộc tấn công toàn diện của Nga vào Ukraine vào năm 2022, một trong những biện pháp quan trọng được cộng đồng quốc tế thực hiện là phong tỏa tài sản của Nga ở nước ngoài. Quyết định phong tỏa tài sản của Nga được coi là một phần trong gói trừng phạt rộng hơn nhằm ngăn chặn xung đột.

Động thái này nhằm mục đích áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga và giới tinh hoa của nước này một cách gây áp lực.

Tuy nhiên, trước viễn cảnh chiến tranh chưa kết thúc và cơ cấu nền kinh tế dựa vào tài nguyên của Nga không bị sụp đổ, câu hỏi về cách sử dụng các tài sản nói trên vẫn tiếp tục đè nặng lên phương Tây và đặc biệt là Brussels, vì hầu hết các nước số tiền bị đóng băng được đặt tại EU.

Elina Ribakova, giám đốc Chương trình Quan hệ Quốc tế và phó chủ tịch chính sách đối ngoại tại Trường Kinh tế Kyiv giải thích rằng việc phong tỏa tài sản là hợp lý vì: “Nga không tuân thủ các quy tắc của hệ thống tài chính toàn cầu và do đó, nước này không nên nhận được lợi ích".

Tài sản bị đóng băng sau tháng 2/2022 bao gồm nhiều loại công cụ tài chính và cổ phần do Nga nắm giữ. Chúng bao gồm tài khoản ngân hàng, bất động sản, cổ phiếu, trái phiếu, tài sản xa xỉ và các khoản đầu tư khác nhau do các thực thể và tỷ phú Nga nắm giữ.

Các khoản tiền được đề cập cũng liên quan đến khoảng 275 tỷ euro tài sản của ngân hàng trung ương trên khắp EU, Mỹ, Nhật Bản và Canada.

Tuy nhiên, sự phức tạp xung quanh tài sản bị phong tỏa, cơ cấu, thuế và những trở ngại đối với việc tịch thu vĩnh viễn, đặt ra thách thức nhiều mặt trong lĩnh vực tài chính và ngoại giao quốc tế.

Câu hỏi này càng trở nên trầm trọng hơn khi các quỹ của Nga hiện đang được sử dụng như một công cụ trong cuộc đấu tranh giữa các lựa chọn chính trị đối lập trong các hệ thống chính trị dân chủ.

Thứ nhất, đang có các cuộc tranh luận đang diễn ra tại Hạ viện Hoa Kỳ, nơi Chủ tịch phe đa số của Đảng Cộng hòa Mike Johnson, đề xuất vào ngày 8/3 rằng các quỹ bị đóng băng của Nga nên được sử dụng làm tài sản thế chấp để cho Ukraine vay các loại vũ khí cần thiết để chống lại xung đột. Tổng số tài sản bị phong tỏa của Nga ở Mỹ là khoảng 67 tỷ euro.

Ngoại trưởng Anh David Cameron cũng tiếp cận chủ đề này một cách tương tự vào ngày 6/3, tuyên bố rằng đất nước của ông sẽ sẵn sàng cho Ukraine vay số tiền tương đương với số tài sản bị phong tỏa của Nga ở Anh, ước tính 32 tỷ euro. Ông Cameron cũng gợi ý rằng số tiền bị đóng băng có thể được coi là tài sản thế chấp và là một phần của quy trình cho vay.

Trong khi đó, EU có kế hoạch riêng về những việc cần làm với tài sản bị phong tỏa. Vì phần lớn tài sản bị phong tỏa này nằm ở châu Âu, với Bỉ là quốc gia nơi Ngân hàng Trung ương Nga cất giữ phần lớn tiền ở nước ngoài, nên các tổ chức hàng đầu của EU có thể cảm thấy không thoải mái khi tự mình thu giữ tài sản hoặc sử dụng chúng làm tài sản thế chấp.

Do đó, EU sắp đưa ra quyết định thu giữ tiền lãi thu được từ dự trữ ngoại hối bị đóng băng. Vào tháng 2, các nhà lãnh đạo EU đã đồng ý rằng số tiền thu được này có thể được giữ trong một tài khoản riêng, tạo khả năng sử dụng số tiền này trong tương lai để hỗ trợ Ukraine.

Động thái này là hợp pháp và ít rủi ro hơn đối với Brussels so với việc tự mình thu giữ tài sản. Như Zach Meyers, trợ lý giám đốc Trung tâm Cải cách Châu Âu, giải thích: “Về mặt pháp lý, khoản lãi này không thuộc về Nga mà thuộc về cơ quan lưu ký chứng khoán Euroclear của Bỉ”.

Ý tưởng của các tổ chức hàng đầu của EU là bỏ qua các rủi ro pháp lý mà tiền lệ thu giữ vốn cơ bản có thể gây ra và chỉ chiếm đoạt lợi nhuận bất ngờ của Euroclear từ dự trữ đóng băng thông qua thuế đặc biệt. Meyers nói thêm: “Euroclear kiếm được khoảng 4,4 tỷ euro từ 19 tỷ euro tài sản bị đóng băng vào năm 2023”.

Phía Nga cũng không đứng yên khi vấn đề tài sản đã được thảo luận ở nhiều thủ đô phương Tây. Thay vào đó, họ đã sử dụng đối trọng của chính mình để tịch thu tài sản - cái gọi là "các biện pháp đối xứng", dẫn đến việc quốc hữu hóa vốn đầu tư tư nhân phương Tây còn sót lại ở Nga.

Các công ty phương Tây có tài sản đã bị nhà nước Nga quốc hữu hóa bao gồm Fortum của Phần Lan, Uniper của Đức và Carlsberg của Đan Mạch. “Chúng tôi có số tài sản bị phong tỏa không ít hơn những gì phương Tây có”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nga Anton Siluanov nói với truyền thông nhà nước Nga.

Lê Na (Theo Europe News)