Trong những năm gần đây, các Chính phủ Liên minh châu Âu (EU) đã thay thế điện sản xuất từ than đá bằng khí đốt tự nhiên và năng lượng tái tạo như gió và mặt trời để cắt giảm lượng khí thải. Tuy nhiên, những rào cản quan liêu và sự phản đối của địa phương sẽ khiến các dự án này mất nhiều năm để hoàn thành.

Vào năm 2021, Cơ quan Điều hành của khối đã đề xuất mở rộng quy mô lớn năng lượng tái tạo trong thập kỷ tới, từ khoảng 20% lên 40% tổng mức tiêu thụ năng lượng của EU vào năm 2030. Xung đột Nga - Ukraine, khiến giá khí đốt tự nhiên tăng hơn gấp ba vào mùa hè năm ngoái so với trước chiến tranh, khiến EU nâng mục tiêu đó lên 45%.

Ngành công nghiệp, sản xuất

Giá năng lượng cao đã buộc phải đóng cửa nhiều nhà máy vốn là xương sống công nghiệp của khu vực và tạo việc làm cho hàng chục ngàn người. Cụ thể, chuỗi cung ứng của các nhà sản xuất ô tô, công ty hàng không vũ trụ và những gã khổng lồ công nghiệp khác đang bị đe doạ. Các nhà kinh tế tại Ủy ban châu Âu dự đoán nền kinh tế EU sẽ giảm 0,5% trong quý kết thúc vào ngày 31 tháng 12 và 0,1% trong quý tiếp theo do các nhà máy hạn chế sản xuất.

Các công ty hóa chất, nhà sản xuất nhôm và các ngành công nghiệp ngốn năng lượng khác của châu Âu đã nổi lên như một lực lượng mạnh mẽ thúc đẩy việc xây dựng các trang trại năng lượng mặt trời và gió.

Họ đang chạy đua để ký hợp đồng dài hạn với các nhà phát triển năng lượng tái tạo có thể cung cấp điện với giá cả phải chăng và bảo vệ họ khỏi sự biến động mạnh của giá khí đốt tự nhiên, yếu tố thường định giá điện ở các thị trường châu Âu.

Công ty kim loại Ferroglobe PLC đang đàm phán các thỏa thuận cung cấp điện với các nhà cung cấp năng lượng tái tạo ở Tây Ban Nha sau khi đóng cửa ba nhà máy ở nước này vào năm ngoái với 400 lao động.

Công ty hóa chất Nhật Bản Showa Denko KK đã ký hợp đồng cung cấp điện từ các trang trại gió đang được phát triển cho các hoạt động của mình ở bang Galicia, Tây Ban Nha, bao gồm cả một nhà máy mới để sản xuất than chì cho pin xe điện.

Trong khi đó, nhà sản xuất lốp xe Trung Quốc Sentury Tyre đang lên kế hoạch xây dựng một nhà máy gần đó chạy bằng năng lượng gió.

Ngoài ra, các công ty Tây Ban Nha Reganosa và EDP Renováveis sẽ xây dựng một nhà máy nhằm sử dụng năng lượng gió để tạo ra hydro, một giải pháp thay thế được đề xuất cho khí đốt tự nhiên trong nhiều quy trình công nghiệp tạo ra lượng khí thải nhà kính gần như bằng không.

Tây Ban Nha đã có một trong những công suất năng lượng gió cao nhất thế giới, với hơn 28.000 megawatt được lắp đặt trên cả nước. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, gió là nguồn điện hàng đầu thứ hai vào năm 2021, sau khí đốt tự nhiên, chiếm 23% sản lượng điện.

Những cơn gió mạnh của bang Galicia đã thu hút phần lớn khoản đầu tư đó: Có hơn 4.000 tuabin gió trải rộng trên một khu vực nhỏ hơn một chút so với bang Maryland.

Có khoảng 270 dự án gió được ấp ủ, và đang xin phép chính quyền Galicia, tăng gần gấp đôi công suất lắp đặt của khu vực nếu tất cả chúng được xây dựng. Các dự án ban đầu chiếm đất ở những vùng xa xôi hơn, nhưng làn sóng mới đang lấn chiếm các thị trấn và địa danh văn hóa.

Vào năm 2021, Chính phủ Tây Ban Nha đã công bố kế hoạch cho một trang trại gió của một nhà phát triển năng lượng tái tạo địa phương, Greenalia. Dự án được đặt tên là Borrasca (trong tiếng Tây Ban Nha: cơn bão) sẽ bao gồm 15 tua-bin khổng lồ trong và xung quanh thị trấn Foz trên bờ biển phía Bắc của Galicia.

Chính quyền khu vực Galicia ban đầu đưa ra quan điểm tiêu cực về dự án, bởi vì các tua-bin sẽ nằm ngoài khu vực mà trước đây Galicia đã dành cho các trang trại gió - trên vùng đất xa khu dân cư. Các quan chức đã sửa đổi lập trường của họ và phê duyệt các kế hoạch khi các tuabin được chỉ định cung cấp năng lượng cho Alcoa.

Đồng thời, các công nhân tại nhà máy Alcoa đã tổ chức các cuộc biểu tình để yêu cầu Chính phủ Tây Ban Nha mua lại nhà máy từ gã khổng lồ nhôm của Mỹ. Alcoa đã cố gắng bán nhà máy nhưng không thành công do thua lỗ vì chi phí điện tăng cao. Nhà máy luyện này là một trong những nơi tiêu thụ điện lớn nhất châu Âu, sử dụng đủ điện cho một thành phố nhỏ.

Tạo hơn 600 việc làm và sức sống kinh tế của khu vực có nguy cơ bị ảnh hưởng. Ana Maria Rolle, chủ một nhà hàng ở San Ciprian, cho biết: “Tất cả chúng tôi đều lo lắng vì tất cả mọi người đều phụ thuộc vào nhà máy này”.

Ảnh hưởng đến văn hoá, môi trường sống

Tây Ban Nha, không giàu dầu mỏ hoặc khí đốt, nhưng quốc gia này lại có lợi thế vì có gió. Ở vùng nông thôn Galicia phía Tây Bắc Tây Ban Nha, vợ chồng cô Maria Martin đã mở một nhà trọ cách đây sáu năm để giúp khách du lịch thoả niềm ao ước trở về chốn bình yên, xưa cũ. Đại dương cách đó vài dặm và Basilica de San Martiño de Mondoñedo, nhà thờ lâu đời nhất của Tây Ban Nha và là điểm thu hút những người hành hương đi bộ trên con đường Camino de Santiago nổi tiếng, nằm trong cùng một thung lũng.

Cặp vợ chồng này và những cư dân khác đang đấu tranh với đề xuất xây dựng một cụm tua-bin gió cao 345 foot gần nơi nghỉ dưỡng của vợ chồng bà Martin.

Các tua-bin này nằm trong số hơn 200 tua-bin mà Alcoa có trụ sở tại Pittsburgh đang trông cậy để cung cấp năng lượng cho việc khởi động lại một nhà máy luyện nhôm khổng lồ. Alcoa đã ngừng hoạt động nhà máy luyện kim vào năm 2021 do giá điện tăng cao.

Bà Martin nói: “Không ai có thể sống gần một trang trại gió như vậy. Các nhà phê bình nói rằng các tua-bin là một sự tàn phá đối với cảnh quan, tạo ra tiếng ồn. Có lẽ công việc kinh doanh của tôi, cách sống của tôi, sẽ biến mất”.

Bà Martin và chồng, ông Antonio Cubas, nằm trong số những cư dân địa phương vận động phản đối, tổ chức một cuộc biểu tình trước tòa thị chính. Hội đồng thị trấn Foz đã gửi phản đối lên bang Galicia nói rằng các tua-bin sẽ ở quá gần nhà dân và vượt quá giới hạn tiếng ồn. Họ nói rằng du lịch, một ngành kinh doanh đang phát triển ở Foz, sẽ bị ảnh hưởng.

Các nhà phê bình cho rằng các tua-bin đã làm hoen ố khung cảnh thiên nhiên và các địa điểm văn hóa có từ thời đế chế La Mã của Galicia. Theo dữ liệu năm 2019, du lịch chiếm 10% GDP và 11% tổng số việc làm trong khu vực.

Ngoài ra, ngành chăn nuôi gia súc ở Galicia cũng gặp khó khăn, nhiều người trong đó cho rằng tua-bin gió làm mất ổn định động vật của họ và ngành du lịch đang gặp rủi ro.

WindEurope, đại diện cho các nhà sản xuất tua-bin và các công ty năng lượng tái tạo, cho biết âm thanh của tua-bin ở khoảng cách 400 mét tương đương với tiếng kêu của tủ lạnh, ít hơn nhiều so với các nguồn tiếng ồn xung quanh khác như giao thông đường bộ. Ngoài ra, các tua-bin gió mang lại thu nhập cho thuê đáng kể cho nông dân và các chủ đất khác ở các vùng nông thôn nơi chúng thường được xây dựng.

Tại Ý, các nhà lập pháp đã trao quyền cho Bộ Văn hóa điểm soát các dự án năng lượng tái tạo theo luật mới, cắt giảm thời gian cấp phép cho các trang trại năng lượng mặt trời mới ở  xuống dưới một năm. Do đó, số lượng dự án xin đấu nối vào lưới điện đã tăng vọt.

Bộ Văn hóa, chịu trách nhiệm bảo tồn cảnh quan có nhiều tàn tích cổ xưa, thường phản đối các dự án năng lượng gió và mặt trời, vì lo ngại chúng có thể làm hỏng cổ vật hoặc làm giảm vẻ đẹp của cảnh quan. 

Pháp, Đức, Tây Ban Nha và các Chính phủ khác ở châu Âu đang thông qua luật tuyên bố năng lượng tái tạo là lợi ích công cộng quan trọng nhất, loại bỏ những trở ngại làm chậm đầu tư năng lượng mặt trời, gió và giảm quyền lực của các nhóm lợi ích trong việc trì hoãn hoặc ngăn chặn các dự án.

Lê Na (Theo WSJ)