Mỗi năm vào đêm Giáng sinh, người Phần Lan có truyền thống đổ xô đến phòng tắm hơi để ngồi và đổ mồ hôi dưới ánh nến trước khi bữa tiệc bắt đầu. Một số người thậm chí còn tin rằng có “một yêu tinh xông hơi” trong truyện cổ tích saunattontu, bảo vệ bầu không khí yên bình và trừng phạt những ai cư xử không đúng mực.

Tuy nhiên, Giáng sinh năm nay, rất ít người Phần Lan được tận hưởng truyền thống đó. Anni Sinnemäki, Phó thị trưởng Thủ đô Helsinki, chia sẻ mặc dù nhiều phòng xông hơi khô không còn được làm nóng bằng khí đốt, nhưng “hiện nay điện đắt hơn rất nhiều”.

Những ngày cuối năm vắng bóng… năng lượng

Theo FT, giá khí đốt trên khắp lục địa già đã cao ngất trời, ngay cả khi chúng đã giảm kể từ khi tăng mạnh vào tháng Tám. Áp lực đối với các nguồn cung cấp năng lượng của châu Âu đã trở nên trầm trọng hơn do việc cắt giảm đáng kể dòng khí đốt từ Nga sang EU.

Toàn bộ các ngành công nghiệp - đặc biệt là các nhà sản xuất thép và hóa chất - đã cắt giảm sản lượng, trong khi các Chính phủ đã rót hơn 700 tỷ euro vào các khoản trợ cấp và hỗ trợ tài chính, theo tổ chức tư vấn Bruegel có trụ sở tại Brussels.

Dữ liệu từ Eurostat cho thấy hóa đơn điện gia dụng tăng đáng kể ở hầu hết 27 quốc gia thành viên của EU trong nửa đầu năm nay với một số quốc gia, chẳng hạn như Estonia và Bulgaria, tăng hơn gấp đôi chi phí của năm ngoái.

Đối với Helsinki, giống như các thành phố khác trên khắp châu Âu, mùa lễ hội năm nay trở nên u ám và lạnh lẽo hơn khi người dân thu mình trong cuộc khủng hoảng năng lượng tồi tệ nhất lục địa trong nhiều thập kỷ.

Trên khắp Thủ đô Phần Lan, đèn Giáng sinh chỉ được bật trong thời gian giới hạn và máy điều nhiệt trong các tòa nhà thành phố đã được giảm xuống 20C - nhiệt độ thấp nhất được khuyến nghị cho các không gian công cộng.

Các sân bóng đá thường được làm tan băng trong suốt mùa đông giờ đây đã bị phủ bởi lớp băng dày, trong khi các sân trượt băng sẽ chỉ được sử dụng ở nhiệt độ thấp hơn khi băng hình thành tự nhiên và sẽ được làm tan băng sớm hơn vào mùa xuân. Tại các bể bơi công cộng, phòng xông hơi khô đã bị tắt hoàn toàn hoặc chỉ được sử dụng hạn chế.

“Điều tốt là chúng ta đang tiết kiệm năng lượng và chúng ta phải tiếp tục tiết kiệm năng lượng,” Ursula von der Leyen, chủ tịch Ủy ban châu Âu, cho biết trong một bài phát biểu vào tháng này khi bà cảnh báo rằng năm tới có thể còn khó khăn hơn năm trước.

Nhiều người châu Âu đã chấp nhận thông điệp đó, tắt đèn và cắt hệ thống sưởi không chỉ khi đối mặt với các hóa đơn cao ngất ngưởng mà còn như một ý tưởng tượng trưng cho sự ủng hộ dành cho Ukraine. Trong khi đó, người dân muốn thấy các doanh nghiệp, cửa hàng và các tổ chức công cộng tiết kiệm năng lượng giống như họ.

Dẫu vậy, nhiều người dân châu Âu luôn dằn vặt với câu hỏi “cảm giác đoàn kết đó có thể kéo dài bao lâu ?”.

Tinh thần “thép” vượt qua khủng hoảng năng lượng

Vào buổi tối lạnh nhất của tháng 12 cho đến nay, người dân và các chức sắc địa phương tập trung tại một nhà hát lạnh giá có từ những năm 1900 ở phía Nam Brussels, Vương quốc Bỉ để thảo luận về việc sử dụng năng lượng và chứng minh tinh thần cộng đồng đã được khơi dậy như thế nào trong nỗ lực giảm hóa đơn.

Christos Doulkeridis, thị trưởng của thành phố Ixelles tại Bỉ cho biết ông đặc biệt quan tâm đến những người vô gia cư và các tổ chức giúp đỡ họ, đặc biệt nếu “chúng ta có một mùa đông khắc nghiệt hơn” với nhiệt độ dưới 0 độ.

Trong khi đó, nhiều người có thu nhập trung bình, những người không được hưởng trợ cấp của Chính phủ đang cảm thấy lo lắng khi các hoá đơn đều tăng lên từng ngày.

Cô Lhoest chia sẻ, với đồng lương ít ỏi của mình chỉ giúp cô vượt qua cơn đói mỗi ngày, thậm chí cô còn dùng “những cách thức cổ điển” như chai nước nóng để tránh bật máy sưởi.

Ước tính chung, việc giảm sử dụng khí đốt trên khắp châu Âu dao động ở mức khoảng 15% trong nửa cuối năm nay, phù hợp với cam kết của các chính phủ EU vào tháng 7 về việc tự nguyện cắt giảm nhu cầu ở mức đó.

Henning Gloystein, giám đốc năng lượng, khí hậu và tài nguyên của Eurasia Group, cho biết phần lớn khoản tiết kiệm được đến từ “sự phá hủy nhu cầu” của những người sử dụng công nghiệp đã ngừng sản xuất nhưng điều đó không ảnh hưởng đến nỗ lực của các hộ gia đình và cộng đồng.

Tại Đức, quốc gia nhận hơn một nửa lượng khí đốt từ Nga vào năm 2021, đã thực hiện một chiến dịch phối hợp của Chính phủ nhằm cắt giảm mức tiêu thụ năng lượng, bao gồm: tắt đèn trong các tòa nhà công cộng, giảm nhiệt độ trong các cơ sở thể thao xuống 17 độ C, tắt nước nóng trong các tòa nhà công cộng và điều chỉnh hệ thống sưởi của các tòa nhà ở các thành phố lớn xuống mức tối thiểu.

Tại thành phố Munich, nước Đức, nhiều bậc cha mẹ đã bày tỏ lo ngại về sức khỏe của con em mình vì các biện pháp của các trường học nhằm khuyến khích tiết kiệm năng lượng.

Ở Pháp, nơi tình hình trở nên khó khăn hơn do đóng cửa gần một nửa nhà máy điện hạt nhân để bảo trì, các di tích như Tháp Eiffel và Cung điện Versailles hiện chìm trong bóng tối gần như suốt đêm và các cửa sổ cửa hàng sang trọng các cửa hàng thuộc tập đoàn LVMH, trong đó có Louis Vuitton trên đại lộ Champs Elysées, hiện đã tắt điện từ khoảng 22h. Kể từ mùa thu, hàng loạt các video các vận động viên parkour nhảy lên mặt tiền tòa nhà để tắt điện các cửa hàng đã lan truyền nhanh chóng.

Sân trượt băng tại chợ Giáng sinh ở Valencia, Tây Ban Nha, được làm bằng chất liệu tổng hợp trơn trượt thay vì băng, trong khi Văn phòng Thị trưởng cho biết họ mong đợi rằng sẽ có hơn gấp đôi số người đến thăm “các văn phòng năng lượng” của thành phố để xin lời khuyên về việc cắt giảm tiêu thụ năm nay so với năm ngoái.

Tọa lạc ở Đông bắc nước Áo, khu chợ Giáng sinh lấp lánh ánh sáng của Vienna đã bị cắt giảm từ 660 giờ tiêu thụ điện trong mùa xuống còn 364 giờ, giảm 45% lượng điện sử dụng.

Tiết kiệm năng lượng cũng đã va chạm nhiều luồng ý kiến: vào tháng 9, nhà vật lý người Ý đoạt giải Nobel Giorgio Parisi đã gây chú ý sau khi chia sẻ một video về cách nấu mì ống mà không cần đun sôi nước. Ở Emilia-Romagna, các gia đình đã cắt giảm các bữa ăn Giáng sinh hoặc nghĩ ra các món nguội để tiết kiệm thời gian nấu nướng.

Tại Italy, vợ chồng bà Anna Rita Fabbri đã “tranh luận không hồi kết về việc ai quên tắt đèn” và hầu như ở trong bếp - căn phòng duy nhất luôn được giữ là nơi nấu ăn.

Ngay cả ở Vương quốc Anh, nơi có nguồn khí đốt riêng ở Biển Bắc, các công ty năng lượng đã tham gia một kế hoạch đưa ra các ưu đãi để khuyến khích các công ty chạy máy giặt, chẳng hạn như vào giờ thấp điểm.

Trở về ngày xưa buồn

Đối với một số người, cuộc khủng hoảng năng lượng đã thúc đẩy sự đổi mới và ý thức về tinh thần thời chiến kiên cường. Nhưng đối với những người khác, đặc biệt là ở Đông Âu, nó gợi nhớ đến một quá khứ đen tối hơn.

Louisa Slavkova, giám đốc điều hành của tổ chức giáo dục công dân Bulgaria Sofia Platform, nói rằng ở các nước hậu Xô Viết, tình trạng nghèo năng lượng là phổ biến và nhiều người đã quen với việc tiết kiệm.

Cô nói: “Tình trạng thiếu điện và mất điện theo lịch trình là một phần ký ức sống động của nhiều thế hệ người Bulgari - đây là hình ảnh của những năm 80. “Tôi nhớ cha mẹ chúng tôi sẽ đốt ethanol trong một cái nồi nhỏ để sưởi ấm phòng tắm lạnh lẽo trước khi tắm”.

Việc thiếu nhiên liệu ở Hungary, nơi các nhà hát và sân vận động bóng đá đã đóng cửa để tiết kiệm năng lượng trong mùa đông này, buộc một số người phải đốt bất cứ thứ gì họ tìm được.

Các nhà chức trách ở thành phố Wroclaw của Ba Lan đã phải lùi bước sau khi người dân địa phương phản đối quyết định từ bỏ việc tổ chức lễ Giáng sinh hàng năm ở quảng trường chợ và cắt giảm ánh sáng.

Trung tâm Cải cách châu Âu tại Cornago lưu ý rằng Đông Âu “đặc biệt bị ảnh hưởng”. Không chỉ thu nhập bình quân đầu người thấp hơn mà khí hậu cũng khắc nghiệt hơn so với nhiều nơi ở EU và khu vực này phụ thuộc nhiều hơn vào khí đốt của Nga.

“Ở Tây Âu, cố gắng tiết kiệm được coi là một huy hiệu danh dự. Trong bong bóng 'xanh lá cây' của tôi, mọi người khoe khoang về cách họ kiểm soát nhiệt độ hoặc tắm nước lạnh hơn,” người dân chia sẻ.

Đối với nhiều gia đình tại lục địa già, đây là dịp khiến họ nghĩ nhiều đến câu chuyện tiết kiệm năng lượng.

Lê Na (Theo FT)