Năm 2024, hệ thống ngân hàng Việt Nam chứng kiến một cột mốc đáng chú ý khi chênh lệch giữa số dư tiền gửi và dư nợ tín dụng đạt mức cao nhất từ trước đến nay. Đây là năm thứ ba liên tiếp số dư tiền gửi thấp hơn dư nợ tín dụng, nhưng khoảng cách năm nay đã tăng lên một cách đáng kể, tạo ra những lo ngại về cấu trúc tài chính.

Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến ngày 25/12/2024, dư nợ tín dụng tăng 13,82% so với đầu năm, đạt hơn 15,4 triệu tỷ đồng, tăng thêm 1,9 triệu tỷ đồng so với cuối năm 2023. Trong khi đó, số dư tiền gửi tại các tổ chức tín dụng chỉ tăng 9,06%, đạt gần 14,7 triệu tỷ đồng, tăng khoảng 1,2 triệu tỷ đồng so với cùng kỳ. Sự chênh lệch giữa tiền gửi và tín dụng lên tới 700 nghìn tỷ đồng, đánh dấu mức cao kỷ lục chưa từng thấy.

Lãi suất huy động thấp là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Theo báo cáo của NHNN, lãi suất huy động bình quân kỳ hạn dưới 12 tháng tại các ngân hàng thương mại chỉ còn 5,1%/năm vào cuối năm 2024, thấp nhất trong gần một thập kỷ. Đây là hệ quả của chính sách nới lỏng tiền tệ mà NHNN thực hiện từ năm 2023 với bốn lần giảm lãi suất điều hành, nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, điều này cũng khiến một lượng lớn vốn rút khỏi kênh tiền gửi ngân hàng để tìm đến các kênh đầu tư khác như vàng, bất động sản và chứng khoán. Đáng chú ý, giá vàng trong nước năm 2024 đã tăng trung bình 28,6% so với cuối năm 2023, trở thành lựa chọn hấp dẫn đối với nhiều nhà đầu tư trong bối cảnh bất ổn địa chính trị toàn cầu và sự xoay trục chính sách tiền tệ của các ngân hàng trung ương lớn.

Khoảng cách lớn giữa huy động vốn và tín dụng đã đẩy tỷ lệ dư nợ cho vay trên vốn huy động (LDR) của nhiều ngân hàng lên gần mức trần quy định 85% của NHNN. Điều này tạo áp lực lớn về thanh khoản, đặc biệt đối với các ngân hàng thương mại quy mô nhỏ hoặc không có lợi thế về tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA). Trong khi đó, các ngân hàng quốc doanh với sự hỗ trợ từ nguồn tiền gửi của Kho bạc Nhà nước ít chịu áp lực hơn, giúp họ duy trì mức tăng lãi suất huy động ở mức thấp hơn, dự kiến chỉ từ 30–50 điểm cơ bản trong năm 2025. Ngược lại, nhóm ngân hàng thương mại khác có thể phải tăng lãi suất từ 50–100 điểm cơ bản để thu hút vốn.

Các chuyên gia tài chính nhận định rằng lãi suất huy động trong năm 2025 sẽ tăng nhẹ để đáp ứng nhu cầu vốn ngày càng lớn, đồng thời giúp cân đối dòng tiền giữa huy động và tín dụng. Sự phân hóa giữa các nhóm ngân hàng sẽ trở nên rõ nét hơn khi các tổ chức phải đối mặt với áp lực thanh khoản và tỷ giá trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động.