Trước tình thế đó, sách lược “Dĩ bất biến, ứng vạn biến” đã được Đảng và Bác Hồ vận dụng hết sức linh hoạt, mềm dẻo, tất cả vì mục tiêu tối thượng: giữ vững cho được thành quả cách mạng, giữ vững chính quyền nhân dân, bảo vệ nền độc lập dân tộc vừa mới giành được sau 80 năm bị Pháp đô hộ. Câu chuyện đoàn kết các đảng phái trong Chính phủ những ngày đầu độc lập là minh chứng.

“Các đảng phái đoàn kết mới vượt qua được các cơn gió sóng gió”

Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa mới ra đời đã phải đương đầu với những khó khăn, thử thách rất nghiêm trọng.

Cuối tháng 8 năm 1945, lấy danh nghĩa quân Đồng minh, gần 20 vạn quân Tưởng, theo gót là lực lượng phản động Việt Nam Quốc dân Đảng và Việt Nam Cách mạng đồng minh Hội ồ ạt kéo vào miền Bắc nước ta. Chúng ráo riết thực hiện âm mưu lật đổ chính quyền cách mạng, lập chính quyền phản động. Đằng sau quân Tưởng là Mỹ với dã tâm đặt Đông Dương dưới chế độ “ủy trị” của họ.

Ở miền Nam, cũng với danh nghĩa quân Đồng minh, quân Anh vào giải giáp quân Nhật, núp sau quân Anh là quân Pháp. Ngày 23/9/1945, quân Pháp nổ súng đánh chiếm Sài Gòn, mở đầu cuộc xâm lược nước ta lần thứ hai. Khó khăn chồng chất khó khăn, vận mệnh đất nước thực sự “như ngàn cân treo sợi tóc”.

Để hóa giải được những khó khăn bộn bề ấy, người đứng đầu Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận diện rất rõ rằng, chỉ có thể bằng sức mạnh của tinh thần đoàn kết, hiệp lực. Tinh thần ấy đã ngay lập tức được Người cụ thể hóa trong cơ cấu của Chính phủ Lâm thời - Chính phủ đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Chính phủ lâm thời có cơ cấu gồm 15 thành viên, do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Cụ thể, Chủ tịch Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Hồ Chí Minh; Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp; Bộ trưởng Quốc phòng Chu Văn Tấn; Bộ trưởng Tuyên truyền Trần Huy Liệu; Bộ trưởng Thanh niên Dương Đức Hiền; Bộ trưởng Quốc dân Kinh tế Nguyễn Mạnh Hà; Bộ trưởng Quốc gia Giáo dục Vũ Đình Hòe; Bộ trưởng Tư pháp Vũ Trọng Khánh; Bộ trưởng Y tế Phạm Ngọc Thạch; Bộ trưởng Giao thông Công chính Đào Trọng Kim; Bộ trưởng Lao động Lê Văn Hiến; Bộ trưởng Tài chính Phạm Văn Đồng; Bộ trưởng Cứu tế Xã hội Ngô Văn Tố; Ủy viên Chính phủ Cù Huy Cận; Ủy viên Chính phủ Nguyễn Văn Xuân.

So với Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam, thành phần của Chính phủ lâm thời gồm nhiều đại diện của các đảng phái, đoàn thể, mang tính dân chủ hơn, mở rộng thành phần tham gia, đoàn kết được mọi tầng lớp nhân dân, trong đó có cả các đại diện của Đảng dân chủ, của Mặt trận Việt Minh, những nhân sĩ yêu nước.

“Nó thật là một Chính phủ quốc gia thống nhất, giữ trọng trách là chỉ đạo cho toàn thể, đợi ngày triệu tập được Quốc hội để cử ra một Chính phủ cộng hòa chính thức” - Chủ tịch Hồ Chí Minh nhìn nhận về Chính phủ mới.

Đặc biệt, một trong 6 công việc cấp bách quan trọng mà Chính phủ lâm thời đề ra là tự do tín ngưỡng và đoàn kết lương giáo. Và với tinh thần đoàn kết lương giáo, hòa hợp dân tộc, Người đã tập hợp được đông đảo chức sắc, tín đồ các tôn giáo hết lòng phấn đấu vì sự nghiệp cứu nước, kiến quốc, từ đó xóa dần những định kiến, mặc cảm do lịch sử để lại và âm mưu chia rẽ tôn giáo của các thế lực thù địch.

Bước sang năm 1946, vẫn với chủ trương đại đoàn kết toàn dân tộc, Đảng chủ trương thành lập Chính phủ Liên hiệp lâm thời mở rộng các thành phần tham gia, trong đó đáng chú ý có sự tham gia của một số nhân vật trong Việt Nam Quốc dân Đảng và Việt Nam Cách mạng đồng minh Hội, để cô lập hạn chế những hoạt động của bọn phản cách mạng, tập trung mũi nhọn chống thực dân Pháp xâm lược.

Ngày 1/1/1946, Chính phủ Liên hiệp lâm thời do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu làm lễ ra mắt tại Nhà hát thành phố Hà Nội, tiếp tục mở rộng thành phần là những người có tên tuổi, có uy tín, là nhân sĩ, trí thức tiêu biểu như Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Trần Huy Liệu, Chu Văn Tấn, Nguyễn Văn Tố, Lê Văn Hiến, Phạm Văn Đồng, Vũ Đình Hoè, Cù Huy Cận… và một số thành viên khác của Việt Quốc, Việt Cách.

“Vì muốn tranh thủ hoàn toàn nền độc lập, muốn có sự hợp tác chặt chẽ giữa các đảng phái để làm cho Chính phủ mạnh mẽ thêm, nên nay thay đổi thành Chính phủ liên hiệp lâm thời. Trong giai đoạn này các đảng phái đoàn kết thì Chính phủ mới vượt qua được các cơn sóng gió. Hết thảy quốc dân Việt Nam ai cũng mong chờ Chính phủ Liên hiệp lâm thời giữ chức đến Quốc hội thì sẽ đổi thành Chính phủ Liên hiệp chính thức” - tuyên ngôn của Chính phủ Liên hiệp lâm thời nêu rõ.

Và thực tế, tồn tại từ ngày 1/1 đến ngày 2/3/1946, dưới sự lãnh đạo khéo léo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chính phủ Liên hiệp lâm thời đã dàn xếp ổn thoả với quân đội Tưởng Giới Thạch; lãnh đạo và chi viện tích cực cho cuộc kháng chiến ở miền Nam; tổ chức thắng lợi cuộc Tổng tuyển cử; phát hành giấy bạc Việt Nam, động viên toàn dân tham gia sản xuất, đẩy lùi nạn đói.

Cũng vẫn với tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, sau cuộc Tổng Tuyển cử, Chính phủ Liên hiệp kháng chiến được thành lập với nhiệm vụ “thực hiện triệt để sự thống nhất các lực lượng của quốc dân về phương diện quân sự, tuyên truyền cũng như về phương diện hành chính tư pháp, tổng động viên nhân lực và tài sản của quốc gia theo sự nhu cầu của tình thế, để đưa kháng chiến đến thắng lợi và nước nhà đến độc lập hoàn toàn”.

Chính phủ Liên hiệp kháng chiến bao gồm các đại biểu đảng phái và không đảng phái trước đây đã thương lượng và thỏa thuận với nhau nên công việc tổ chức Chính phủ mới được nhanh chóng. Đây là tổ chức gồm các đảng phái lực lượng trong nước để tiến hành cuộc chiến đấu với thực dân Pháp. Đáng chú ý trong thành phần chính phủ Liên hiệp kháng chiến là cố vấn tối cao Vĩnh Thụy - ông trở thành cố vấn đoàn của Chính phủ mới.

Có thể nói việc thành lập Chính phủ Liên hiệp kháng chiến là sách lược khôn khéo của Đảng trong lúc thực dân Pháp xâm lược.

Đoàn kết tập hợp nhân tài không phân biệt đảng phái cùng xây dựng một nước Việt Nam mới

Ngay từ những thời khắc đầu tiên của nền độc lập, Người đứng đầu nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa đã ý thức rất rõ tầm quan trọng của việc trọng dụng nhân tài trong công cuộc kiến thiết đất nước. Ngày 14/11/1945, trong bài viết “Nhân tài và kiến quốc”, Người đứng đầu đất nước đã chỉ rõ: “Nay muốn giữ vững nền độc lập chúng ta phải đem hết lòng hăng hái vào kiến quốc. Kháng chiến phải đi đôi với kiến quốc. Kiến quốc cần có nhân tài”.

Quan điểm “đoàn kết tập hợp nhân tài”, “kiến quốc cần có nhân tài” đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện nhất quán trong cả 5 lần cải tổ Chính phủ hai năm sau ngày đất nước độc lập, từ Chính phủ lâm thời tháng 8/1945 đến Chính phủ kháng chiến tháng 11/1946 (kỳ họp thứ II của Quốc hội bàn việc lập Chính phủ kháng chiến; ủy nhiệm cho Hồ Chí Minh thành lập Chính phủ theo nguyên tắc đoàn kết tập hợp nhân tài không phân biệt đảng phái và là một Chính phủ kháng chiến, Chính phủ liêm khiết).

Ngày 03/11/1946, Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Hồ Chí Minh đứng đầu đã trình diện trước Quốc hội và được Quốc hội nhất trí biểu quyết thông qua. Thành phần tham gia trong Chính phủ và cơ cấu của Chính phủ có đủ các đại biểu của ba miền đất nước gồm những chiến sĩ cộng sản, những nhà yêu nước có tài có đức.

Người giữ chức Chủ tịch kiêm Bộ trưởng Ngoại giao. Cụ Huỳnh Thúc Kháng (không đảng phái) vẫn giữ Bộ trưởng Nội vụ; Bộ trưởng Quốc phòng Võ Nguyên Giáp (thuộc Việt Minh); Phạm Văn Đồng (Việt Minh) chỉ giữ chức Thứ trưởng, còn Bộ trưởng kinh tế dành cho một vị ở Nam Bộ; Bộ trưởng Tư pháp Vũ Đình Hoè (thuộc đảng Dân chủ), Bộ trưởng cứu tế Chu Bá Phượng (thuộc Việt quốc)...

“Tôi có thể tuyên bố trước Quốc hội chú trọng thực tế và sẽ nỗ lực làm việc, để tranh thủ quyền độc lập và thống nhất lãnh thổ cùng xây dựng một nước Việt Nam mới… Chính phủ này là chính phủ toàn quốc có đủ nhân tài Trung - Nam - Bắc tham gia” - Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh khi báo cáo về thành phần Chính phủ trước Quốc hội.

Và thực tế những năm tháng sau này đã cho thấy, đó đã là một Chính phủ đoàn kết toàn dân, một Chính phủ sau này đã đảm nhiệm thành công trọng trách “lãnh đạo quốc dân trong cuộc kháng chiến toàn quốc kéo dài suốt 8 năm” đi đến thắng lợi cuối cùng.

Và trên tất cả, với 5 cần cải tổ Chính phủ chỉ trong vòng 2 năm, trong điều kiện vô cùng khó khăn cũng như trong thời gian rất ngắn, Đảng, Nhà nước, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh với chủ trương sáng suốt, vừa vững vàng về nguyên tắc, vừa mềm dẻo về sách lược, đã tăng cường được thực lực cách mạng, xây dựng, củng cố và giữ vững chính quyền cách mạng, bảo vệ thành quả của cuộc Cách mạng tháng Tám, đưa con thuyền cách mạng Việt Nam vượt qua thác ghềnh hiểm trở trong những năm 1945-1946, chuẩn bị điều kiện và lực lượng bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Trang Thư