Hiệp hội các nhà đầu tư công trình đường bộ Việt Nam (VARSI) vừa có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị tháo gỡ vướng mắc, bất cập trong các văn bản quy định pháp luật liên quan đến hoạt động đầu tư hạ tầng giao thông đường bộ theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Hàng loạt bất cập liên quan đến giai đoạn chuẩn bị dự án

Ông Trần Chủng, Chủ tịch VARSI cho biết: Trong những năm qua, những dự án hạ tầng giao thông đường bộ được đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) chiếm tỷ trọng lớn, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, thời gian gần đây việc triển khai các dự án theo hình thức PPP đang bị chậm lại do nhà đầu tư gặp nhiều vướng mắc, bất cập do tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn trong quy định của các Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật. Trong đó, ông Chủng nêu 3 vướng mắc chính liên quan tới hoạt động đầu tư PPP.

Liên quan đến giai đoạn chuẩn bị dự án. Chủ tịch VARSI cho biết: Công tác lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi (PreFS), trong Luật PPP đang không rõ ràng. 

Quy định này hạn chế việc nhà đầu tư không được đề xuất dự án để Cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định chủ trương đầu tư, làm hạn chế khả năng huy động nguồn lực xã hội.

Liên quan tới tỷ lệ vốn Nhà nước trong dự án PPP, ông Chủng cho biết: các dự án đường bộ có lưu lượng giao thông lớn thì khả thi về phương án tài chính. Tuy vậy, nhiều dự án cần triển khai theo quy hoạch ở vùng sâu, vùng xa, lưu lượng xe thấp mức hỗ trợ Nhà nước nhỏ hơn 50% sẽ không thể triển khai theo hình thức PPP. 

Thực tế từ Dự án cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2016-2020, các dự án thành phần có tỷ lệ vốn NSNN tham gia dưới 50% đều không lựa chọn được nhà đầu tư. 

Việc khống chế tỷ lệ 50% này là chưa phù hợp đối với dự án chi phí cho công tác giải phóng mặt bằng, chiếm tỷ trọng lớn dẫn chứng như Dự án đường cao tốc TPHCM - Chơn Thành chi phí giải phóng mặt bằng, tính toán sơ bộ khoảng 10.000 tỷ đồng chiếm gần 50% Tổng mức đầu tư của Dự án, do vậy Vốn NSNN hỗ trợ cho phần xây dựng dự án sẽ không đáng kể.

Bên cạnh đó, trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, các nhà thầu còn đang gặp khó trong việc quy định về chủ trương chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, xác định mức giá khi đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, chỉ định thầu với trường hợp chỉ có một nhà đầu tư đăng ký,... Đặc biệt là vấn đề huy động vốn vay, vốn trái phiếu doanh nghiệp, vốn khác thực hiện dự án.

Chủ tịch VARSI nói: Theo quy định hiện hành, đối tượng doanh nghiệp dự án PPP chào bán trái phiếu doanh nghiệp là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được quy định là ngân hàng thương mại, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, tổ chức kinh doanh bảo hiểm, tổ chức kinh doanh chứng khoán, các cá nhân được tổ chức chứng khoán xác nhận là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp vô tình hạn chế đối tượng tham gia mua trái phiếu dự án PPP, cũng như hạn chế các loại hình trái phiếu mà doanh nghiệp dự án PPP phát hành.

Chủ đầu tư dự án PPP “than” vì không được tạm ứng Ngân sách Nhà nước

Trong giai đoạn thực hiện dự án, các nhà đầu tư cũng đang gặp khó trong việc nhận các ưu đãi về chính sách, thuế khi thực hiện dự án theo hình thức PPP.

Đặc biệt, hiện nay các nhà đầu thực hiện dự án theo hợp đồng PPP đang bị thiên vị, bởi những bất cập trong việc tạm ứng thanh toán vốn đầu tư công trong dự án PPP.

Chủ tịch VARSI cho biết: Trong quá trình thực tế triển khai, các dự án cao tốc Bắc Nam đầu tư công thì các nhà thầu thi công được tạm ứng từ ngân sách nhà nước. Tuy nhiên đối với các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư thì không được tạm ứng phần vốn ngân sách nhà nước tham gia. 

“Điều này gây bất bình đẳng giữa các hình thức đầu tư cũng như gây khó khăn cho các dự án thực hiện theo hình thức PPP”, ông Chủng nói.

Liên quan đến giai đoạn vận hành, khai thác dự án. Theo chia sẻ của VARSI, hiện tại, cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu dự án PPP trong luật PPP có nhiều bất cập.

Cụ thể, tại khoản 1 Điều 65, Luật PPP đã cho phép xác định cụ thể mức giá khởi điểm và mức giá cho từng thời kỳ làm cơ sở để đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, ký kết hợp đồng và tổ chức thực hiện nhưng để được áp dụng cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu phải đáp ứng yêu cầu điều chỉnh mức giá, phí sản phẩm, dịch vụ công, điều chỉnh thời hạn hợp đồng dự án PPP. 

Việc phải điều chỉnh mức giá, phí dịch vụ thay đổi so với hợp đồng đã ký kết sẽ phá vỡ các cam kết tại hợp đồng dự án PPP, hợp đồng vay của dự án, thay đổi cấu trúc của phương án tài chính ban đầu khi đấu thầu. 

Do vậy, việc đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư sẽ không còn có ý nghĩa do các bên đã thay đổi cam kết ban đầu, khó thu hút nhà đầu tư và bên cho vay. Theo quy định tại Luật PPP, nguồn vốn từ bên cho vay có thể chiếm đến 85% Tổng mức đầu tư dự án, tham gia dự án.

Theo Chủ tịch VARSI, trên đây chỉ là một số trường hợp vướng mắc, trong hàng loạt bất cập các nhà đầu tư thực hiện dự án PPP đang gặp phải. Trên cơ sở đó, VARSI kiến nghị Chính phủ rà soát pháp luật để tháo gỡ khó khăn cho đầu tư, kinh doanh trong điều kiện dịch Covid-19 diễn ra phức tạp.

“Chúng tôi đã tổng hợp, phân tích và xin báo cáo Thủ tướng Chính phủ về một số vướng mắc, bất cập trong pháp luật hiện hành có liên quan đến hình thức đầu tư PPP cũng như đề xuất một số giải pháp để khắc phục trong thời gian tới”, ông Chủng cho biết thêm.