Theo số liệu thống kê từ Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT), trong gần 3 năm qua, Bộ đã xử lý quyết liệt đối với 22 triệu sim không có đầy đủ thông tin đăng ký. Trong năm 2022, mỗi tháng Bộ TT&TT nhận được khoảng 30.000 phản ánh của người dân về cuộc gọi “rác” hoặc đe dọa, khủng bố tinh thần. Thời gian qua, các đơn vị đã sử dụng công nghệ rất tốt nên tin nhắn “rác” không còn nhiều như trước. Tuy nhiên, các cuộc gọi “rác” lại đang nổi lên. Thực ra, cuộc gọi “rác” đang xảy ra trên toàn cầu, chứ không riêng nước ta.

Gần đây, Bộ TT&TT đã công bố đường dây nóng để người dân phản ánh cuộc gọi “rác”, nhưng về lâu dài thì phải dùng công nghệ. Bộ TT&TT đã chỉ đạo các nhà mạng nghiên cứu, phát triển công nghệ phát hiện cuộc gọi “rác” và chủ động ngăn chặn. Mỗi tháng, Bộ TT&TT đã cho chặn từ 30.000 - 40.000 cuộc gọi “rác”.

Việc Cục Viễn thông, Bộ TT&TT ấn định thời hạn đến ngày 31/3, các thuê bao di động đang hoạt động phải có thông tin đúng quy định và trùng khớp với thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được kỳ vọng sẽ góp phần giảm đáng kể tình trạng cuộc gọi rác, cuộc gọi lừa đảo nhức nhối thời gian qua.

Nhức nhối lừa đảo từ SIM rác

Vấn nạn lừa đảo qua tin nhắn, cuộc gọi rác có dấu hiện gia tăng từ đầu năm 2023, với tần suất, sự tinh vi, mức độ táo tợn ngày càng hơn trước mà mới nhất là chiêu thức “có con đang cấp cứu” đã xuất hiện ở TP.HCM và Hà Nội cùng nhiều tỉnh thành khác.

Qua thông tin từ các đơn vị chức năng của Bộ Công an, từ đầu tháng 3/2023 đến nay, Công an TP.HCM đã ghi nhận 14 trường hợp phụ huynh học sinh bị lừa đảo tổng số tiền 825 triệu đồng. Cụ thể, cơ quan công an liên tục nhận được tin báo của nhiều phụ huynh học sinh về việc bị lừa đảo bằng chiêu trò gọi điện báo “có con cấp cứu ở viện phải chuyển tiền” xảy ra trên địa bàn trong vài ngày trở lại đây. Phòng Cảnh sát hình sự (PC02), Công an TP.HCM cho biết, ngay sau khi nhận thông tin về việc nhiều phụ huynh bị lừa đảo “con cấp cứu ở viện, phải chuyển tiền”, Phòng PC02 đã cử các điều tra viên cao cấp phối hợp các phòng nghiệp vụ của Công an TP.HCM và công an các địa phương lấy lời khai những phụ huynh bị lừa để điều tra.

Bước đầu, công an xác định các đối tượng lừa đảo mạo danh là nhân viên, thầy cô giáo của nhà trường thông báo về trường hợp con của phụ huynh bị té ngã, phải vào bệnh viện cấp cứu điều trị, cần phụ huynh chuyển tiền gấp rồi chiếm đoạt.

Theo Phòng PC02, phần lớn các vụ lừa đảo qua mạng rất khó điều tra do các đối tượng lừa đảo ở nước ngoài, sử dụng số điện thoại đầu số lạ. Số tài khoản nhận tiền của nạn nhân là tài khoản tội phạm mua để sử dụng. Hoặc khi nạn nhân báo cơ quan chức năng thì các đối tượng chuyển tiền đã chiếm đoạt qua tài khoản khác. Công an TP.HCM cũng kiến nghị Ngân hàng Nhà nước có giải pháp quản lý việc mở tài khoản.

Hiện nay, việc mở tài khoản ngân hàng khá dễ dàng, nên các đối tượng sử dụng sim rác, CMND giả hoặc thuê người khác mở tài khoản để nhận tiền lừa đảo. Cơ quan chức năng cảnh báo, đối với loại tội phạm lừa đảo, việc chính yếu vẫn là phòng ngừa. Vì thế, mỗi người dân cần tỉnh táo và cảnh giác trước các cuộc gọi từ người lạ.

Ngày 16/3, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã có văn bản gửi các sở GD&ĐT, các đại học, học viện, trường đại học, trường CĐSP thông báo thủ đoạn lừa đảo phụ huynh học sinh.

Thay đổi cách truyền thông để phòng chống 

Theo Đại uý Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh - Phòng Cảnh sát hình sự, Công an TP.HCM thì những vụ lừa đảo qua điện thoại bắt nguồn từ những lỗ hổng thông tin, trong đó 20% là do doanh nghiệp, còn 80% là do cá nhân các nạn nhân tự để lộ thông tin của mình. Mỗi ngày Phòng này tiếp nhận hàng chục hồ sơ các vụ lừa đảo qua mạng, qua điện thoại với cách thức đa dạng, mượn danh người thân quen, thậm chí mượn danh của cơ quan chức năng.

Cách thức lừa đảo đang nóng hiện nay là mạo danh giáo viên, nhân viên y tế để gọi cho phụ huynh báo tin học sinh bị tai nạn và yêu cầu chuyển tiền để cấp cứu. Những nhóm lừa đảo có sự chuẩn bị rất kỹ, mỗi đối tượng đóng vai một người có trách nhiệm, liên tục dồn thông tin xấu cho phụ huynh để họ hoang mang, mất bình tĩnh, mất sự suy xét sáng suốt và mắc bẫy.

Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh cho biết, Phòng Cảnh sát hình sự tăng cường tuyên truyền, thông tin cho người dân nhưng người dân cũng phải chủ động nắm bắt, cập nhật tình hình thời sự kịp thời hơn: “Về phía Phòng Cảnh sát hình sự thì hiện thay đổi cách thức tuyên truyền đến người dân theo phương châm bỏ một đồng để tuyên truyền phòng ngừa còn hơn bỏ 10 đồng ra để đấu tranh. Khi người dân tiếp cận zalo của Phòng, quét mã QR thì sẽ biết những thủ đoạn lừa đảo mới nhất và Phòng cũng gửi thông tin cần thiết đến người dân qua zalo”.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển, chuyển đổi số mạnh mẽ trên tất cả các lĩnh vực như hiện nay, tội phạm công nghệ có nhiều cách để lấy cắp thông tin, các nhóm lừa đảo cũng liên tục có thêm chiêu trò, thủ đoạn. Mỗi người cần chủ động nắm bắt thông tin, cập nhật các kỹ năng, công nghệ cần thiết để tự bảo vệ dữ liệu của mình, thông tin của mình và tránh bị lừa đảo, thiệt hại.

Đình chỉ nhà mạng bán “sim rác”, biện pháp mạnh ngăn cuộc gọi lừa đảo

Cục Viễn thông, Bộ TT&TT cho biết, sẽ phối hợp với các Sở TT&TT các tỉnh tổ chức giám sát, kiểm tra việc phát triển thuê bao mới của các nhà mạng. Nếu vi phạm, nhà mạng có thể bị đình chỉ phát triển thuê bao mới. Đây là giải pháp mạnh tay của Bộ TT&TT nhằm tiến tới chuẩn hóa các thông tin thuê bao, giảm thiểu tình trạng sử dụng “sim rác” để thực hiện các cuộc gọi rác, cuộc gọi lừa đảo bùng nổ trong thời gian qua.

Cụ thể, Cục Viễn thông đề nghị các nhà mạng công bố, đăng tải trên trang thông tin điện tử của doanh nghiệp danh sách các điểm cung cấp dịch vụ viễn thông (của doanh nghiệp hoặc được doanh nghiệp trực tiếp ủy quyền) theo từng tỉnh, thành phố. Tổ chức phổ biến, quán triệt các nội dung có liên quan tới các điểm cung cấp dịch vụ viễn thông, các nhân viên trực tiếp thực hiện đăng ký, phát triển, chuẩn hóa thông tin thuê bao, bảo đảm tất cả các thuê bao phát triển mới, thuê bao được chuẩn hóa lại phải có thông tin thuê bao đầy đủ, chính xác, trùng khớp.

Cục Viễn thông cho biết, trường hợp nhà mạng vi phạm sẽ xử lý nghiêm, bao gồm việc đề nghị đình chỉ hoạt động phát triển thuê bao mới. Đặc biệt là với các hành vi như cung cấp dịch vụ cho thuê bao phát triển mới có thông tin thuê bao không đầy đủ hoặc không chính xác; hành vi bán, lưu thông trên thị trường sim thuê bao 2 đã được nhập sẵn thông tin thuê bao, kích hoạt sẵn dịch vụ di động cho sim thuê bao.

Theo ông Nguyễn Phong Nhã - Phó Cục trưởng Cục Viễn thông, các thuê bao di động bị sai thông tin cần chuẩn hóa trước ngày 31/3, thông tin chuẩn hóa phải trùng khớp với thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Nếu không chuẩn hóa, thuê bao di động sẽ bị khóa.

Với các thuê bao sai thông tin, nhà mạng sẽ thông báo liên tục trong ít nhất 5 ngày, mỗi ngày ít nhất một lần yêu cầu cá nhân, tổ chức thực hiện lại việc giao kết hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung.

Trường hợp cá nhân, tổ chức không thực hiện theo yêu cầu, nhà mạng sẽ tạm dừng cung cấp dịch vụ viễn thông một chiều sau 15 ngày kể từ ngày đầu tiên gửi thông báo. Sau 15 ngày tiếp theo, thuê bao sẽ bị tạm dừng cung cấp dịch vụ viễn thông hai chiều nếu không thực hiện.

Sau 30 ngày kể từ ngày tạm dừng cung cấp dịch vụ viễn thông hai chiều, nếu cá nhân, tổ chức không thực hiện sẽ bị thanh lý hợp đồng, chấm dứt cung cấp dịch vụ viễn thông.

Đại diện nhà mạng VinaPhone cho biết sẽ gửi thông báo đến các thuê bao sai thông tin qua tin nhắn thương hiệu VinaPhone, các cuộc gọi thông báo sẽ được thực hiện qua số điện thoại 0888001091 và cuộc gọi tự động với thương hiệu hiển thị là VinaPhone.

Đại diện MobiFone cho biết, hơn 1,4 triệu thuê bao của nhà mạng này có thể chuẩn hóa thông tin qua app MyMobiFone, tại hệ thống cửa hàng MobiFone trên toàn quốc hay trên website.

Theo đại diện Viettel, với tập khách hàng chưa chuẩn hóa thông tin, nhà mạng này có nhiều giải pháp hỗ trợ như chuẩn hóa thông tin qua ứng dụng di động, xây dựng tổng đài tiếp nhận đối tượng chuẩn hóa.

Việt Nam hiện có 127 triệu thuê bao di động, ba nhà mạng lớn là Viettel, MobiFone và VinaPhone chiếm 96% thị phần. Trong số này, hơn 3,5 triệu thông tin thuê bao chưa trùng khớp với cơ sở dữ liệu dân cư.

Theo ông Nhã, việc chuẩn hóa thông tin thuê bao sẽ giúp hoạt động dịch vụ viễn thông lành mạnh, hiệu quả hơn, góp phần ổn định trật tự xã hội, kịp thời ngăn chặn, xử lý các hành vi sử dụng sim điện thoại có thông tin đăng ký không đúng quy định thực hiện hành vi lừa đảo, quảng cáo sai sự thật, thiếu văn hóa, trái với thuần phong mỹ tục.

Khánh An